GENÇLİK VE SPOR HİZMETLERİ DAİRESİ ÇALIŞANLARININ ETİK LİDERLİK ALGISI, ÖRGÜTSEL SİNİZM, ETİK İKLİM ALGISI VE İŞ TATMİNİ DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ, SAKARYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 99, 407 - 424, 29.09.2024

Yakup Yiğit , Murat Kul

https://doi.org/10.17753/sosekev.1479159

Öz

Bu araştırma gençlik ve spor hizmetleri dairesi çalışanlarının etik liderlik algısı, örgütsel sinizm, etik iklim algısı ve iş tatmini düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amacı ile yapılmıştır. Nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırmada çalışma grubunu Sakarya Büyükşehir Belediyesinin Gençlik ve Spor Hizmetleri Dairesi Başkanlığı bünyesinde çalışan personelden oluşturmaktadır. Çalışanların verilerini belirlemede Tuna ve arkadaşlarının (2012) Türkçe`ye geçerlemesini yaptığı tek boyuttan ve 10 maddeden oluşan Etik Liderlik Ölçeği, Çalışkan’ın (2022) Türkçeye uyarlamasını yaptığı iki boyuttan ve 9 maddeden oluşan Örgütsel Etik İklimi Ölçeği, Kalağan’ın (2009) Türkçeye uyarlamasını yaptığı üç boyuttan ve 14 maddeden oluşan Örgütsel Sinizm Ölçeği, Başol ve Çömlekçi (2020) tarafından Türkçeye uyarlanan tek boyuttan ve 5 maddeden oluşan İş tatmini Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi "Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 22.0" programında gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına demografik değişkenler açısından bakıldığında cinsiyet ile örgütsel sinizm, etik liderlik ve iş tatmini arasında anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Öte yandan mesleki kıdem ve örgütsel sinizmin duyuşsal ve davranışsal alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Etik liderlik ile örgütsel etik iklim ve iş tatmini arasında pozitif bir ilişki, örgütsel sinizm arasında ise negatif bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlar yerel yönetimlerde etik liderliğin önemini vurgulamakta ve çalışanlar üzerinde hizmet odaklı yaklaşım uygulanmasının faydasını göstermektedir. Daha fazla kontrast örneklem ve farklı endüstrilerle nitel araştırma yapılması ileriki çalışmalarda önerilmektedir. Gelecek araştırmalar için, daha geniş örneklemlerle ve farklı sektörlerde karşılaştırmalı çalışmalar yapılması, ayrıca gençlik ve spor daire başkanları arasında etik liderlik eğitimi verilmesinin fayda sağlayacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etik liderlik, İş tatmini, Örgütsel etik iklim, Örgütsel sinizm

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social, And General Psychology Monographs, 126(3), 269.
• Ajzen, I. (1994). Attitudes. In R. J. Corsini (Ed.), Encyclopedia of psychology (2nd ed., pp. 114–116). Wiley.
• Akgündüz, Y. (2013). Konaklama işletmelerinde iş doyumu, yaşam doyumu ve öz yeterlilik arasındaki ilişkinin analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(01), 180-204.
• Akgündüz, Y. (2020). Örgütsel davranış. Nobel.
• Aksu, N. (2012). İş tatmininin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Polis Bilimleri Dergisi, 14(1), 59–79.
• Aktaş, M., & Aydın, A. Ö. (2020). Çalışanların etik liderlik algısı ve iş tatmini: Mersin ili örneği. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 1(4), 310-330.
• Allahyari, M. S., & Eftekhari, H. (2013). Relationship between job satisfaction and organizational commitment of agricultural extension experts of guilan province. Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, 3(1), 65–72. https://doi/full/10.5555/20133416902
• Arslantaş, C. C., & Dursun, M. (2008). Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven ve psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 111-128.
• Azım, M.T., Haque, M.M., & Chowdhury, R. A. (2013). Gender, marital status and job satisfaction an empirical study. International Review of Management and Business Research, 2(2), 488-498.
• Bahçecik, N., & Öztürk, H. (2003). The hospital ethical climate survey in Turkey. JONA'S Healthcare Law, Ethics and Regulation, 5(4), 94-99. https://doi.org/10.1097/00128488-200312000-00008
• Bakan, İ. (2009). Çalışanların yöneticilerden tatmin ve genel tatmin düzeyleri ile demografik özellikleri arasındaki ilişkiler: bir alan çalışması. Öneri Dergisi, 8(31), 53-67. https://doi.org/10.14783/maruoneri.677313
• Başol, O., & Çömlekçi, M. F. (2020). İş tatmini ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(2), 17-31.
• Bettencourt, L. A., & Brown, S. W. (1997) Contact employees: Relationships among workplace fairness, job satisfaction and prosocial service behaviors. Journal of Retailing, 73(1), 39-61.
• Brandes, P.M. (1997). Organizational cynicism: Its nature, antecedents, and consequences (Dissertation of Doctor of Philosophy). The University of Cincinnati, Cincinnati.
• Brandes, P., Dharwadkar, R., & Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? Employee and supervisor perspectives on work outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings, 2(1), 150-153.
• Brayfıeld, A., & Rothe, H. F. (1951). An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35(5), 307-311. https://doi.org/10.1037/h0055617
• Brown, M.E., Trevino, L.K., & Harrison, D.A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behaviour and Human Decision Processes, (97), 117-134. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2005.03.002
• Brown, M.E., & Trevıno, L. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly, 17(6), 595‐616.
• Canbolat, C. (2002). Hizmet sektöründe kalite ve hizmet kalitesine yönelik bir uygulama (Tez No. 120688) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ceyhun, S. (2008). Spor Tesislerinin Rekreatif Açıdan Kullanımı, Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 325-332 Çalışkan, O., & Ünüsan, Ç. (2011). “Otel çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algısının iş tatmini ve işte kalma niyetine etkisi”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 22(2), 154-166.
• Çalışkan, A. (2022). Örgütsel etik iklimi: Bir ölçek geliştirme çalışması. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 34-54. https://doi.org/10.29131/uiibd.1118411
• Chiaburu, D. S., Peng, A. C., Oh, I. S., Banks, G. C., & Lomeli, L. C. (2013). Antecedents and consequences of employee organizational cynicism: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 83(2), 181-197.
• Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., Porter, C., & Ng, K. Y. (2001). Justice in the millennium: A metaanalytic review of 25 years of organizational cynicism, reactions, and commitment to subordinates. Personnel Psychology, 86(3), 424-424.
• Davis, W. D., & Gardner, W. L. (2004). Perceptions of politics and organizational cynicism: An attributional and leader–member exchange perspective. The Leadership Quarterly, 15(4), 439-465.
• Demirdağ, G. E., & Ekmekçioğlu, E. B. (2015). Etik iklim ve etik liderliğin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 197-216.
• Dinç, Y., & Cengiz S. (2014). Muhasebe denetiminde hata ve hilenin denetçi etiği açısından incelenmesi: enron skandalı örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 221-236.
• Doğan, S., & Uğurlu, C. (2015). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 489-516. https://doi.org/10.17152/gefad.00239
• Eaton, J. A. (2000). A Social motivation approach to organizational cynicism [Unpublished Master's Thesis]). York University.
• Edis, E. K., & Keten, M. (2022). COVID-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarında tükenmişlik, iş tatmini ve yaşam doyumu. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 24(2), 331-342. https://doi.org/10.24938/kutfd.1082327
• Engelbrecht, A.S., Van Aswegan A.S., & Theron C.C. (2005). The effect of ethical values on transformational leadership and ethical climate in organizations. South African Journal of Business Management, 36(2), 19–26.
• Evans, W. R., Goodman, J. M., & Davis, W. D. (2011). The impact of perceived corporate citizenship on organizational cynicism and employee deviance. Human Performance, 24(1), 79–97. https://doi.org/10.1080/08959285.2010.530632
• Günlü, E., Aksaraylı, M., & Perçin, N. Ş. (2010). Job Satisfaction and organizational commitment of hotel managers in Turkey. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 22(5), 693- 717. https://doi.org/10.1108/09596111011053819
• Helvacı, M. A., & Çetin, A. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin belirlenmesi (Uşak ili örneği). International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3), 1475-1497. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3454
• Hızarcıoğlu, G. (2022). Etik liderlik ile iş tatmini arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 1465-1477. https://doi.org/10.17755/esosder.1075957
• İşcan, Ö. F., & Timuroğlu, M. K. (2007). “Örgüt kültürünün iş tatmini üzerindeki etkisi ve bir uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisâdi ve İdarî Bilimler Dergisi, 21(1), 119–135.
• Judge, T. A., Locke, E. A., Durham, C. C., & Kluger, A. N. (1998). Dispositional effects on job and life satisfaction: The role of core evaluations. Journal of Applied Psychology, 83(1), 17-34. https://doi.org/10.1037/0021-9010.83.1.17
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Tez No.250571) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kalağan G., & Güzeller C. O. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 83-97
• Karagözoğlu, Ş., Özden, D., & Yıldırım, G. (2014). Yoğun bakım hemşirelerinin hastane etik iklim algısı. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 16(1), 34-45.
• Kaya, İ. (2010). Otel işletmelerinde iş görenlerin iş tatminini etkileyen işi bırakma eğilimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 219–236.
• Knoop, R. (1995). Relationships among job involvement, job satisfaction and organizational commitment for nurses. Journal of Psychology, 129(6), 643-649.
• Ko, W. H. (2012). The relationships among professional competence, job satisfaction and career development confidence for chefs in Taiwan. International Journal of Hospitality Management, 31(3), 1004-1011.
• Locke, E. A. (1969). What is job satisfaction? Organizational Behavior And Human Performance, 4(4), 309-336.
• Mayer, D.M., Kuenzı, M., & Greenbaum, R.L. (2010). Examining the link between ethical leadership and employee misconduct: The mediating role of ethical climate. Journal of Business Ethics, (95), 7–16. https://doi.org/10.1007/s10551-011-0794-0
• Meydan, C. H. (2011). İş tatmini ve öz yeterliliğin örgüt içi girişimciliğe etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 25-40.
• Morris, R., & Sherlock, B. J. (1971). Decline of ethics and the rise of cynicism in dental school. Journal of Health And Social Behavior, (12), 290-300. https://doi.org/10.2307/2137072
• Özer, Süral, P., & Urtekin, Eker, G., (2007). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma. EÜ İİBF Dergisi, (28), 107- 125.
• Özişli, Ö. (2023). Hizmetkar liderlik ve örgütsel özdeşleşmenin iş tatminine etkisi: Sağlık çalışanlarına yönelik bir araştırma, International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 14(52), 787-799. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.3335
• Reichers, A. E., Wanous, J. P., & Austin, J. T. (1997). Understanding and managing cynicism about organizational change. Academy of Management Executive, 11(1), 48-59.
• Riggle, R. J., Edmondson, D. R., & Hansen, J. D. (2009). A meta-analysis of the relationship between perceived organizational support and job outcomes: 20 years of justice research. Journal of Applied Psychology, 86(3), 425-455. http://Dx.Doi.Org/10.1037//0021-9010.86.3.425
• Oshagbemi, T. (1999). Overall job satisfaction: how good are single versus multiple- ıtem measures? Journal of Managerial Psychology, 14(5), 388-403.
• Sağlar, J., & Kandemir C. (2007). Enron olayı: Muhasebe hilesi mi, sistem hatası mı? Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 20-39.
• Schmınke, M., Ambrose, M., & Neubaum, D. (2005). The effect of leader moral development on ethical climate and employee attitudes. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2), 135–151. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2005.03.006
• Schminke, M., Arnaud A., & Kuenzi M. (2007). The power of ethical work climates. Organizational Dynamics, 36(2), 171-186.
• Sekaran, U. (1992). Research methods for business: A skill-building approach. John Wiley.
• Sökmen, A. (2019). Etik liderlik, örgütsel güven, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Bir hastane işletmesinde araştırma. Third Sector Social Economic Review, 54(2), 917-934. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.05.1123
• Suki, N. M., & Suki, N. M. (2011). “Job satisfaction and organizational commitment: The effect of gender”, International Journal of Psychology Research, 6(5), 1-15.
• Şirin, E. (2011). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. (Tez No. 288146) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tayfun, A., & Çatır, O. (2014). Hemşirelerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 347-365.
• Tokgöz N., & Yılmaz H. (2008). Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 283–305.
• Tuna M., Bircan H., & Yeşiltaş, M. (2012). Etik liderlik ölçeği’ nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Antalya örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 143-155.
• Tuna M., & Yeşiltaş M. (2013). Liderliğin etik boyutu: Etik liderliğin otel işletmelerindeki iş görenler tarafından algılanması. İşletme Araştırmaları Dergisi 5(3), 184-209
• Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi (Tez No. 204758) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Turner, J. H., & Valentine, S. R. (2001). Cynicism as a fundamental dimension of moral decision-making: a scale development. Journal of Business Ethics, (34), 123–136. https://doi.org/10.1023/A:1012268705059
• Türe Yılmaz, A., & Yıldırım, A. (2019). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin etik iklim algısı. Electronic Journal Of Social Sciences, 18(69), 162-176. https://doi.org/10.17755/esosder.418182
• Ulrich, C., O’Donnell P., Taylor C., Farrar A., Danis M., & Grady C. (2007). Ethical Climate, Ethics Stress, and The Job Satisfaction Of Nurses and Social Workers in The United States. Social Science and Medicine, 65(8), 1708-1719.
• Victor, B., & Cullen J. (1988). The organizational bases of ethical work climates. Administrative Science Quarterly, 33 (1), 101-125.
• Wanous, J. P., Reichers, A. E., & Austin, J. T. (1994). Organizational Cynicism: An Initial Study. Academy of Management Best Papers Proceedings, 269–273.
• Wimbush, J.C. & Shepard J.M. (1994). Toward an understanding of ethical climate: It’s relationship to ethical behavior and supervisory influence. Journal of Business Ethics, 13(8), 637-647.
• Yang, J. T. (2010). Antecedents and consequences of job satisfaction in the hotel industry. International Journal of Hospitality Management, 29(4), 609-619.
• Yazıcıoğlu, İ. (2009). Konaklama işletmelerinde iş görenlerin örgütsel güven duyguları ile iş tatmini ve işten ayrılma niyetleri üzerine bir alan araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(30), 235-249.
• Yetim, S. A., & Ceylan, Ö. Ö. (2011). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemeye ilişkin bir araştırma. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 682-695.
• Yıldırım, A., & Baştuğ, İ. (2010). Teachers’ views about ethical leadership behaviors of primary school directors. Procedia Social And Behavioral Sciences, (2), 4109-4114. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.648
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yıldız, S.M. (2009). Service quality models in participant sports services. Ege Academic Review, 9(4), 1213-1224.
• Yüksel, İ. (2005). İletişimin iş tatmini üzerindeki etkileri: Bir işletmede yapılan görgül çalışma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 291-306.
• Zhang, J., Wu, Q., Miao, D., Yan, X., & Peng, J. (2014). The impact of core self-evaluations on job satisfaction: The mediator role of career commitment. Social Indicators Research, 116(3), 809– 822.