HADİSLERDE BİR EĞİTİM YÖNTEMİ OLARAK SEÇENEK SUNMA

Yıl 2024, Sayı: 99, 331 - 348, 29.09.2024

Recep Ertuğay

https://doi.org/10.17753/sosekev.1490046

Öz

Bu çalışmada Hz. Peygamber’in eğitim yöntemlerinden biri olarak değerlendirdiğimiz ve ‘seçenek sunma” olarak adlandırdığımız yaklaşım, ele alınıp günümüze taşınması amaçlamıştır. Çalışmanın girişinde ‘seçenek sunma’ ifâdesi pedegojik ve psikolojik yönleri ile tarif edilip konunun Kur’ânî temelleri örneklendirilirmiş, akabinde ayrıntılar hadislerle işlenmiştir. Çalışma nitel araştırma metoduyla yürütülmüştür. Yararlanılan kaynaklar doküman analizi yöntemleriyle sistemli olarak taranmış ve ulaşılan veriler, hadis ilimleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Peygamber’in (s.a.v.) “kitabı tebliğ etme”, “kitabı öğretme”, “hikmeti öğretme”, “bilinmeyenleri öğretme” ve “âyetleri açıklama” gibi öğretmenlik olarak ifade edilebilecek vasıflarına/görevlerine dikkat çekilmiştir. Hz. Peygamber de (s.a.v.) “Ben ancak muallim olarak gönderildim.” sözüyle kendisini muallim/öğretmen olarak tarif etmiş ve vazifesinin de “güzel ahlâkı tamamlamak” olduğunu belirtmiştir. Hz. Peygamber, Kur’ân’ın “Rabbinin yoluna hikmetle, meviza-i hasene ile çağır.” emirlerine uyarak güzel ahlâkı benimsetme görevini en güzel şekilde ikmâl eylemiştir. Yine Kur’ân-ı Kerîm; “Rabbinden bir rahmetle onlara yumuşak davrandın.” beyanı ile Hz. Peygamber’in (s.a.v.) risâletteki üslûbunu ve tutumunu, eğitim öğretim ilke ve yöntemlerini tasvip etmiş ve övmüştür. Ferdî, ailevî ve içtimâî münasebetlerimizde örgün ve yaygın eğitimde “Allah Rasûlü’nde (s.a.v.) üsve-i hasene/güzel örnekler bulunmaktadır. Bu kapsamda Hz. Peygamber’in, (s.a.v.) muhataplarına “seçenek sunma” olarak tanımladığımız yönteme başvurduğu görülmüştür. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) ashâbını seçenekler geliştirmeye teşvik ettiği, muhataplarına kolaylaştırıcı seçenekler, çoklu seçenekler, sınırlandırıcı seçenekler ve özendirici seçenekler sunduğu tespit edilmiş, bu kapsamda farklı disiplinlerde çalışmaların yapılmasında da fayda görülmüştür. Elde edilen bulgular ve öneriler sonuç başlığında detaylandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Eğitim, İlke, Yöntem, Seçenek sunma

Kaynakça

• Abdülbâkî, M.F. (1990). Mucemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kurân-ı Kerîm. Çağrı.
• Ahmed b. H. E. A. A. b. M. eş-Şeybânî. (1405/1985). El-Müsned (Şuayb el-Arnaûd, Ed.). Müessetü’r-Risâle.
• Arı, M. S. (2012). Üsâme b. Zeyd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 42, ss. 361-363). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Atay, H. (1986). Din kolaylıktır. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(3), 13-40.
• Ayten, A. (2016). Erdeme dönüş. İz.
• Bardakoğlu, A. (1994). Diyet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 9: SS. 473-79). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-88.
• Beyhakî, E. A. b. H. (1988). Delâilü’n-Nübüvve (Ebû Abdillah Abdüsselam, Ed.). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Buhârî, E. A. M. b. İ. (1981). El-Câmiu’l-Müsnedü’s-Sahîhu’l-Buhârî. Çağrı.
• Çelik, Y., Akçelik, M., Akçelik, İ., Yıldız, A. (2023). Öğrenci Katılımı: Öğretmenlerin aktif öğrenmeyi teşvik etme stratejileri. International Academic Social Resources Journal, 8(53), 3798-3806.
• Çolak, M., & Murat Ç. (2018). İslâm hukukunda kolaylaştırma ilkesinin haccın rükünlerinde günümüz uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 49-67.
• Dârimî, E. M. A. b. A. b. F. (2000). Sünen-i Dârimî (Hüseyin Esed Ed-Dârânî, Ed.). Dâru’l-Muğnî.
• Ebû Dâvûd, S. b. E. b. İ. E. es-Sicistânî. (2009). Sünen-i Ebû Dâvûd (Şuayb el-Arnaûd, Ed.). Dâru’r-Risâleti’l-Arabiyye.
• el-İsfahânî, R. (2012). Müfredât (Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, Çev.). Çıra.
• el-İsfehânî, E. N. A. b. A. b. İ. (1405). Hilyetu’l- evliyâ ve tabakâtu’l-asfiyâ. Dâru’l-Kütübi’l-Arabî.
• Erul, B. (2013). Zeyd b. Hârise. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 44, ss. 319-320). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Evgin, A. (2022). Hz. Peygamber’in sünnetinde alternatif çözüm yolları. Ensar.
• Fayda, M. (1994). Ebû Bekir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 10, ss. 101-108). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Fersahoğlu, Y. (1998). Kur’an’ da zihin eğitimi. Marifet.
• Gündüz, A. (2017). İbadetlerde kolaylık anlayışı ve Kur’ân’ın ibadetleri yapılabilir kılması. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research, 9(2), 725-46.
• Güngör, A. (2017). Eğitimde pozitif psikolojiyi anlamak. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 154-166.
• Hamidullah, M. (t.y.). İslâm Peygamberi (Salih Tuğ, Çev.). İrfan.
• İbn Hişâm, E. M. C. A. A. (t.y.). Es-Siretü’n-nebeviyye. y.y.
• İbn Sad, E. A. M. (t.y). Et-Tabakâtü’l-kübrâ. Dâru Sâdır.
• İbni Mâce, E. A. M. b. Y. el-Kazvîni. (t.y.). Sünenü İbn Mâce (Muhammed Fuad Abdülbâkî, Ed.). Dâru İhyâi Kütübi’l-İlmiyye.
• Karaman, H., Mustafa, Ç., İbrahim Kâfi, D., Sadrettin G. (2007). Kur’an yolu: Türkçe meâl ve tefsir. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Katar, M. (2002). Kefâret. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 25: ss. 177-79). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kızılgeçit, M. (2017). Din psikolojisinin 200’ü. Otto.
• Lezki, Ş., Sönmez, H., Şıklar, E., Özdemir, A., Alptekin. N. (2019). İşletmede karar verme teknikleri (Hasan Durucasu. Ed.). Anadolu Üniversitesi.
• Mackenzie. R. J. (t.y.). Çocuğunuza sınır koyma. Hekimler Yayın Birliği.
• Macit, Y. (2012). Beden dili: Hz. Peygamber örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 29-44.
• Müslim, E. H. el-Kuşeyri en-Nisâbûrî. (t.y.). El-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Ed.). Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Nesâî, E. A. b. Ş. en-, (1986). Sünen-i Nesâî (Abdülfettah Ebû Gudde Ed.). Mektebetü’l-Matbââti’l-İslamiyye. Nevin K. (1995). Örnekleriyle Türkçe sözlük. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Sancaklı, S. (2000). Hz. Peygamber’in ibadetlerde öngördüğü itidal ve kolaylık anlayışı. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(9), 284-294.
• Sak, R. (2021)., Şahin İ. Ş., Sak. Ç., Şendil, Ö., & Nas, E. Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1),227-56.
• Serinsu, A. N. (2009). Dini terimler sözlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Tirmizî, E. İ. M. b. İsa b. S. es-Sülemî. (1975). Sünen-i Tirmizî (Ahmed Muhammed Şakir, Muhammed Fuad Abdülbaki, Ed.). Şirketü Matbati’l-Mustafa.
• Sarıcık, M. (1994). Ebû Mahzûre. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 10, ss. 179-180). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Şentürk, L. ve Seyfettin Y. (2017). İslam ilmihali. Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Topaloğlu, B. (2012). Tevbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 41, ss. 279-83). TDV.
• Kürkçüoğlu, B. Ü. (2007). Otistik özellik gösteren çocuklara sunulan seçim fırsatları ve etkileri. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Ozel Egitim Dergisi, 67-83.
• Vakidî, E. A. M. b. Ö. (t.y.). El-Meğâzî (Marsden Jones, Ed.). Âlemü’l-Kütüb.
• Vural, M. 2018. “İslam hukukunda ruhsat sebepleri ve bazı ruhsat Örnekleri-I”. Bursa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6(12), 323-59.
• Yaman, A. (2013). Zıhâr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 44, ss. 387-90). Türkiye Diyânet Vakfı.
• Yaran, R. (2002). Kefâret. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 25, ss.179-82). Türkiye Diyânet Vakfı.