AHMED YÜKSEL ÖZEMRE’NİN İLMÎ MİRASI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Yıl 2025, Sayı: 101, 390 - 403, 24.03.2025

Mehmet Sabri Genç

https://doi.org/10.17753/sosekev.1627972

Öz

Ahmed Yüksel Özemre’nin hayatı; ilme, bilimsel bilgiye merakı ve eğitime olan tutkusuyla şekillenmiştir. Türk ilim dünyasında derin izler bırakmış bir kişiliktir. 1935 yılında Üsküdar’da doğan Özemre, Galatasaray Lisesi’nden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde fizik öğrenimi görmüş ve bu alanda kendini derinlemesine geliştirmiştir. Atom fiziği ve modern fiziğin temel alanlarında uzmanlaşarak akademik kariyerine devam etmiş, İstanbul Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmıştır. Ayrıca Türkiye’nin ilk atom mühendisi sıfatıyla Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanlığı’nı yürütmüştür. Bilimsel çalışmalarının yanı sıra, sadece bir fizikçi değil, aynı zamanda kültürel ve ahlâkî derinliği olan bir mütefekkir ve mutasavvıftır. Yazdığı ders kitapları, edebi eserleri, çevirileri, söyleşileri ve makaleleri Özemre’nin ilmî mirasını anlamak için analiz edildiğinde, ortaya bir allâme kişilik çıkmaktadır. Hayatı boyu gösterdiği dürüstlük ve titizlik, onu öne çıkaran en önemli hasletlerdendir. Kamu görevlerinde yer almış ancak bu görevler onun için zaman zaman hayal kırıklıklarıyla sonuçlanmıştır. Ancak o, her durumda bilimsel sorumluluğunu ve etik değerleri gözetmeye özen göstermiştir. Sağlık sorunları ve zorluklara rağmen ilimle her daim hemhal olmuştur. Ahmed Yüksel Özemre, 25 Haziran 2008’de vefat etmiş, geride bilimsel ve ilmî eserleri, talebeleri ve bilim dünyasına katkılarıyla önemli bir miras bırakmıştır. Onun hayatı, bilimsel bilgisi ve ilmiyle birlikte mesuliyet ahlâkına karşı duyduğu derin bağın, topluma hizmet etmenin ve insanlığa fayda sağlamanın önemini her zaman vurgulayan bir örnek şahsiyet olduğunu delillendirmektedir. Bu makalede amaçlanan asıl unsur, Özemre’nin düşüncelerini mukayeseli bir şekilde tahlil ederek daha derinlemesine anlamaya çalışmaktır. Ayrıca Özemre hakkında daha evvel çok az yapılmış çalışmaların artırılmasına katkıda bulunarak bilinirliğini artırmaktır. Makalede; Özemre’nin düşünceleri, ilmî hayatı ve mirası literatür taramasıyla analiz edilmiş olup, bu düşünceler Batı bilim anlayışıyla mukayeseli bir tahlil yöntemi uygulanarak tetkik edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yüksel Özemre, İlim, Bilim, Fizik, Metafizik

Thoughts on the Scholarly Legacy of Ahmed Yüksel Özemre

Öz

Ahmed Yüksel Özemre’s life was shaped by his curiosity for science, scientific knowledge and his passion for education. He is a person who left a deep mark on the Turkish scientific world. Born in Istanbul in 1935, Özemre studied physics at the Istanbul University Faculty of Science after graduating from Galatasaray High School and developed himself in this field deeply. He continued his academic career by specializing in atomic physics and the basic fields of modern physics, and became a faculty member at Istanbul University. He also served as the President of the Turkish Atomic Energy Authority as Turkey's first atomic engineer. In addition to his scientific studies, he is not only a physicist, but also a thinker and mystic with cultural and moral depth. When the textbooks, literary works, translations, interviews and articles he wrote are analyzed to understand Özemre’s scientific heritage, an all-knowing person emerges. The honesty and meticulousness he has shown throughout his life are among the most important characteristics that make him stand out. He held public offices, but these positions sometimes resulted in disappointments for him. However, he always took care to observe his scientific responsibility and ethical values. Despite health problems and difficulties, he always engaged with science. Ahmed Yüksel Özemre passed away on June 25, 2008, leaving behind a significant legacy with his scientific and scholarly works, students and contributions to the world of science. His life proves that he was an exemplary figure who always emphasized the importance of serving society and benefiting humanity, along with his scientific knowledge and knowledge, and his deep connection to the ethics of responsibility. The main purpose of this article is to try to understand Özemre's thoughts more deeply by analyzing them comparatively. In addition, it is to contribute to the increase of studies that have been done very little about Özemre before and to increase his awareness. In the article; Özemre’s thoughts, scientific life and legacy are analyzed through a literature review, and these thoughts are tried to be examined by applying a comparative analysis method with the Western understanding of science.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Yüksel Özemre, Knowledge, Science, Physics, Metaphysics

Kaynakça

• Atay, K. (2021). Serteller. İletişim.
• Başer, S. (Ed.). (1988). Türk münevverinin müşterek fikir ve iman zemini. Kubbealtı.
• Bıçak, A. (2012). Evren tasavvuru. Dergâh.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Creswell, J.W. (2023). Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal.
• Duralı, Ş.T. (2002). Metafizik sorunu. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (2), 7-46. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2002_2_Durali.pdf
• Duralı, Ş.T. (2011). Deniz ve kâşiflik (Der.: Genç, M.S.). Şûle.
• Duralı, Ş.T. (2019). Felsefe-bilimin odağında metafizik (Der.: Genç, M.S.). Şûle.
• Duralı, Ş.T. (2021). Sorun nedir? Felsefe-bilim düşünüşü (4. baskı). Dergâh.
• Kleinknecht, R. (2007). Olay ve gerçeklik zamanı. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (11), 31-44. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/02/2007_11_Kleinknecht.pdf
• Özemre, A. Y. (1982). Teorik fizik dersleri (Cilt 7). İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi.
• Özemre, A. Y. (1995). İlim ve din. Felsefe Dünyası, (17), 13-18. https://isamveri.org/pdfdrg/D00615/1995_17/1995_17_OZEMREAY.pdf
• Özemre, A.Y. (2000). Kur’an’ın doğa bilimlerine göre yorumunun tehlikesi. Tartışmalı İlmî toplantılar dizisi, Kur’ân ve Tefsir araştırmaları I. içinde (ss. 207-217). Ensar.
• Özemre, A. Y. (2002a). Din, ilim, medeniyet (düşünceler). Pınar.
• Özemre, A. Y. (2002b). “Fiziksel realite” meselesine giriş. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (2), 205-237. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2002_2_Ozemre.pdf
• Özemre, A. Y. (2003a). İlimde demokrasi olmaz. Pınar.
• Özemre, A. Y. (2003b). “Fiziksel realite meselesi” (II): tabiat’ın kuvantum mekaniksel tasviri. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (4), 81-98. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2003_4_Ozemre.pdf
• Özemre, A. Y. (2004a). Akademik yıllarım. Boğaziçi.
• Özemre, A. Y. (2004b). “Fiziksel realite meselesi” (III): fiziksel realitenin bâtınî vechesi. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (5), 153-160. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2004_5_Ozemre.pdf
• Özemre, A. Y. (2004c). Fizikteki son keşifler pozitivizmi etkiledi mi?. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (6), 131-145. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2004_6_Ozemre.pdf
• Özemre, A. Y. (2005a). Fiziksel realite meselesine giriş. Açılım.
• Özemre, A. Y. (2005b). Rölativite teorisi’nin 100. yıldönümünde albert einstein’ı anmak. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, (7), 113-125. http://www.kutadgubilig.com/wp-content/uploads/2019/03/2005_7_Ozemre.pdf
• Özemre, A. Y. (2007). Üsküdar, ah üsküdar! Kubbealtı.
• Özemre, A. Y.; Şahinler, N. (2011). Kâmil mürşidlerin mirası. İnsan.
• Özemre, A. Y. (2015). Vahye göre akıl. Şûle.