NÂBİGA EZ-ZÜBYÂNÎ’NİN ŞİİRİNDE BOĞA HAYVANININ SANATSAL BETİMLEMESİ VE HİKÂYECİLİĞİ

Yıl 2025, Sayı: 101, 428 - 447, 24.03.2025

Mustafa İbiş

https://doi.org/10.17753/sosekev.1630193

Öz

Çalışma, Nâbiga ez-Zübyânîn'in şiirlerinde geçen boğa tasvirinin ve hikâyesi üzerinde bir inceleme olup, şairin dil ve sembolizm aracılığıyla kültürel ve toplumsal gerçeklikleri nasıl işlediği üzerinde durur. Klasik Arap şiirinde hayvan figürleri, sadece doğayı tasvir etmekle kalmayıp, aynı zamanda insan ilişkilerini, duygusal durumu ve toplumsal eleştirileri de ifade eder. Özellikle boğa sembolü, güç ve cesaretle ilişkilendirilirken, bu figür üzerinden insana dair çeşitli kavramlar ve duygular dile getirir. Nâbiga'nın şiirlerinde kullanılan basit ve berrak dil, okuyucuya derin ve çok katmanlı anlamlar sunarken, bu betimlemelerin tarihsel ve kültürel derinliği de gözler önüne serer. Hayvan figürleri, özellikle boğa, şairin duygusal ve toplumsal eleştirilerini güçlendirmek için bir araç olarak kullanılır ve okuyucunun zihninde canlı ve hareketli bir imgeler dünyası yaratır. Ayrıca, Nâbiga'nın tecrübesi ve gerçek olaylara dayalı anlatımı, onu diğer şairlerden ayıran önemli bir özellik olarak öne çıkar. Bu durum, şiirlerinde hem bireysel hem de kolektif insan deneyimlerini yansıtan derinlikli bir anlatı oluşturmasına olanak sağlar. Nâbiga’nın şiirleri tek bir anlatı düzeninde ilerlemez. O, sahneleri mecazlarla tasvir ederek kaygı, üzüntü ve umutlarını ifade eder. Olayların gerçekliğini yansıtırken çeşitli dil sanatlarını kullanarak metni çok boyutlu hale getirir. Bu etkileşimi, özne ve nesneler arasında bir denge kurarak sunar. Boğa betimlemeleri, canlı ve hareketli sahnelerde gerçekleşir. Şair, boğanın fiziksel özelliklerini ve sembolik anlamlarını ortaya koyar; boğa, hüznü, öfkeyi, kararlılığı ve bereketi temsil eder. Ayrıca, boğa, bazı milletlerin inançlarını da yansıtır ve Arapların yağmur talebinde boğayı vesile kılması ona duyulan saygıyı gösterir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagatı, Nâbiga, Boğa, Hikâye, Betimleme

The Artistic Depiction and Storytelling of the Bull Animal in the Poetry of Nâbiga Ez-Zübyânî

Öz

This study examines the depiction and narrative of the bull in the poetry of Nâbiga ez-Zübyânîn. It also focuses on how the poet processes cultural and social realities through language and symbolism. In classical Arabic poetry, animal figures not only depict nature but also express human relationships, emotional states, and social critiques. Particularly, the bull symbol is associated with power and courage, and various concepts and emotions related to humanity are articulated through this figure. The simple and clear language used in Nâbiga's poetry offers the reader deep and multilayered meanings, while also revealing the historical and cultural depth of these descriptions. Animal figures, especially the bull, are employed as a tool to strengthen the poet's emotional and social critiques, creating a vivid and dynamic world of imagery in the reader's mind. Additionally, Nâbiga's experience and narrative based on real events stand out as an important feature that distinguishes him from other poets. This allows him to create a profound narrative that reflects both individual and collective human experiences. Nâbiga's poems do not progress in a single narrative structure. He expresses his anxieties, sorrows, and hopes by depicting scenes through metaphors. While reflecting the reality of events, he employs various rhetorical devices to make the text multilayered. This interaction is presented by establishing a balance between subjects and objects. The bull depictions occur in lively and dynamic scenes. The poet reveals the physical characteristics and symbolic meanings of the bull; it represents sadness, anger, determination, and fertility. Furthermore, the bull also reflects the beliefs of certain nations, and the Arabs' invocation of the bull in their plea for rain demonstrates the respect they hold for it.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and rhetoric, Nâbiga, Bull, Story, Depiction

Kaynakça

• Abdülbedî, Lütfî. ’Abḳariyyetü’l-’Arabiyye- Ru’yetü’l-insân ve’l-ḥeyevân ve’s-semâ ve’l-kevâkib. Cidde: Dârü’l-Bilâd, 1986.
• Abdürrahmân, Nusrat. eṣ-Ṣûratü’l-fenniyye fi’ş-şi’ri’l-câhilî ’alâ ḍavi’n-naḳdi’l-ḥadîs̱. Umman: Mektebetü’l-Aksâ, 1976.
• Abîd b. el-Ebras, Ebû Ziyâd. Dîvânu ’Abîd b. el-Ebraṣ. thk. Eşref Ahmed Adra. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-’Arabî, 1994.
• Alî, Cevâd. el-Mufaṣṣal fî Târîḫi’l-’Arab ḳable’l-İslâm. 10 Cilt. Bağdat: Mektebetu Nûr, 1993.
• Âmir’i, Lebîd b. Rabîa’. Dîvânu Lebîd b. Rabîa’ el-’Âmir’i. thk. Hamdû Tammâs. Beyrut: Dâru Sadr, 1999.
• A‘şâ, Ebû Basîr Meymûn b. Kays. Dîvânü’l-Aʿşâ el-Kebîr Meymûn b. Cendel. thk. Muhammed İbrâhîm Muhammed er-Rıdvânî. Dûha-Katar: Vizâretü’s-Sekafe ve’l-Fünun ve’t-Türâs, 2010.
• A‘şâ, Ebû Basîr Meymûn b. Kays. Dîvânü’l-Aʿşâ el-Kebîr Meymûn b. Ḳays. thk. Muhammed Hüseyin. Kahire: Mektebetü’l-Adâb, 1950.
• Aydın, Kemal ve Hanağası, Uğur Baran, “Sosyoloji ve Siyasal Araştırmalarda Karşılaştırmalı Yöntem” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 33 (2017), 57-86.
• Azer el-Karîtî, Hâkim Habîb. es-Serdü’l-ḳıṣaṣî fi’ş-şi’ri’l-câhilî. Necef: Mektebetu’s-Süreyyâ, 2008.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2 (2019) s. 368-388.
• Bulkuaybât, Ferîde. “et-Taṣvîrü’l-fennî fî şi’ri en-Nâbiga ez-Zübyânî -Meşâhidu taṣvîri hayavâni’l vaḥşi enmûzecen-”. Mecelletü’l-Ulûmi’l-İnsâniye 48 (2017), 393-411.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Ḥayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kutübi’l-ʿİlmiyye, 1424.
• Dayf, Şevkî. Târîḫu’l-edebi’l-ʿArabî - el-ʿAṣrü’l-Câhilî-. Mısır: Dârü’l-Ma‘ârif, 1965.
• Dede, Halis. “Arap Edebî Eleştiri Sanatına Genel Bir Bakış”. Arap Edebiyatının Gelişim Serüveni 1, Konya: Palet Yayınları, 2022.
• Desûḳī, Ömer. en-Nâbiga eẕ-Ẕübyânî. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-’Arabî, 1951.
• Ebül-Abbâs eş-Şeybânî, Ahmed b. Yahyâ. Şerḥu Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ. Kahire: Dârü’l-Kutübi’l-Mısriyye, 1363.
• Evs b. Hacer, Ebû Şüreyh. Dîvânu Evs b. Ḥacer. Beyrut: Dâru Beyrût, 1986.
• Hayra, Bin Dahve. “es̱-S̱evru ve heve’l-ğaḍab fî ḳaṣîde en-Nâbiga ez-Zübyânî -Muḳarebe simyû ensurûbûliciyye-”. Mecelletu Dirâsât 12/2 (2024), 382-393.
• İmruülkays, İbn Hücr el-Kindî. Dîvânu İmriilḳays. thk. Abdurrahmân el-Mustâvî. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2004.
• İmruülkays, İbn Hücr el-Kindî. Dîvânu İmriilḳays. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Kuveyt: Dârü’l-Ma’ârif, 2009.
• İmruülkays, İbn Hücr el-Kindî. Dîvânu İmriilḳays- Rivâyetü’l-Aṣma’î min nüsḫati’l-A’lem-, y.y: Dârü’l-Ma’rife, trs.
• İmruülkays, İbn Hücr el-Kindî. Şerḥu dîvâni İmriilḳays. thk. Hasan es-Sendûbî - Üsâme Salahuddîn Müneymene. Beyrut: Dâru İhyâi’l-’Ulûm, 1990.
• İvaz, Reytâ. Binyetü’l-ḳaṣîdeti’l-Câhiliyye- eṣ--ṣûratü’ş-şi’riyye ledâ İmrüülḳays. Beyrut: Dârü’l-Âdâb, 1992.
• Kahvecî, Enes el- vd. Arap Edebiyatına Giriş. ed. Ramazan Şahin. İstanbul: Kitap Dünyası, 2023.
• Mutalabî, Abdülcebbâr. Mevâḳif fi’l-edebi ve’n-naḳd. Irak: Dârü’r-Raşîd, trs.
• Nûtî, Zekeriyyâ Abdülmecîd. S̱evrü’l-vaḥşi beyne en-Nâbiga ve Ẕi’r-Rumme. Kahire: İtrâk li’neşr ve’t-tevzi’, 2004.
• Nüveyhî, Muhammed en-. eş-Şi’rü’l-Câhilî- Menhec fî dirâse ve taḳvîmih. Kahire: ed-Dârü’l-Kavmiyye li’t-Tabba’a ve’n-Neşr, trs.
• Rûmiyye, Vehb. er-Riḥletu fî ḳaṣîdeti’l-câhiliyye. Müessesetü’r-Risâle- Dârü’l-Furkân, 1982.
• Tilkitaş, Sadullah vd. Arap Edebiyatında Muallakalar: İttifak Edilen Şairler. İstanbul: Kitap Dünyası, 2024.
• Tülücü, Süleyman. “Nâbiga ez-Zübyânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/262-263. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Alî Muhammed Muavviz. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-’Ubeykân, 1998.
• Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîḫu’l-edebi’l-’Arabî. Kahire: Dâru Nahda, trs.
• Zübyânî, Ebû Ümâme Ziyâd b. Muâviye en-Nâbiga. Dîvânu en-Nâbiga eẕ-Ẕübyânî. thk. Abbâs Abdussâtir. Beyrut-Lübnân: Dârü’l-Kutübi’l-ʿİlmiyye, 1416.
• Zübyânî, Ebû Ümâme Ziyâd b. Muâviye en-Nâbiga. Dîvânu en-Nâbiga eẕ-Ẕübyânî. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Kahire: Dârü’l-Ma’ârif, 2009.
• Zübyânî, Ebû Ümâme Ziyâd b. Muâviye en-Nâbiga. Dîvânu en-Nâbiga eẕ-Ẕübyânî. thk. Kerem el-Bustânî. Beyrut: Dâru Sadr- Dâru Beyrût, 1963.
• Zürrumme, Ebü’l-Hâris Zürrumme Gaylân b. Ukbe. Dîvânu Ẕirrumme. thk. Abdurrahmân el-Mustâvî. Beyrut-Lübnân: Dârü’l-Ma’rife, 2006.
• Züheyr, İbn Ebî Sülmâ, Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ. thk. Alî Fâ’ûr Hasan. Beyrut-Lübnân: Dârü’l-Kutübi’l-ʿİlmiyye, 1407.