Sosyal Hizmet Uzmanlarının Tükenmişlikleri: Sistematik Bir Derleme

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 39 - 51, 30.09.2023

Aykut Can Demirel

Öz

Çalışma bireyin üzerinde ekonomik, sosyal ve psikolojik açıdan birçok olumlu katkı getirmekle birlikte duygusal ve fiziksel yorgunluk ve stres oluşturarak tükenmişliğe de yol açabilmektedir. Tükenmişlik, çalışma yaşamında kişilerarası kronik stres faktörlerine uzun süreli yanıt olarak ortaya çıkan psikolojik bir sendromdur. Son yıllarda artan ampirik kanıtlar gerek müracaatçı grupları gerekse çalışma alanları nedeniyle sosyal hizmet uzmanlarının daha yüksek tükenmişlik düzeyine sahip olduğunu göstermektedir. Uluslararası literatürde sosyal hizmet uzmanlarının tükenmişlikleri ile ilgili araştırmalar görece artmış olsa da Türkiye özelinde halen araştırmaların sınırlı sayıda olduğu değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı sosyal hizmet uzmanlarının tükenmişliklerini etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik Türkiye’deki araştırmaları yapıldığı yıllara, ölçme araçları ve örneklem gruplarına göre sınıflandırarak değerlendirmektir. Çalışmada sistematik derleme yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda ulusal veritabanları taranmış ve belirlenen kriterlere uygun dokuz araştırma çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışma sonucunda sosyal hizmet uzmanlarının orta düzeyde tükenmişliğe sahip oldukları; cinsiyet, medeni durum ve gelir gibi sosyodemografik değişkenlerin bazılarının tükenmişlik düzeylerini etkileyebileceği anlaşılmıştır. Sonuçta sosyo-demografik değişkenlerinin tükenmişliğe etkisinin sınırlı olduğu, çalışma ve çalışma yaşamından kaynaklı değişkenlerin daha fazla etkiye sahip olabileceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Maslach tükenmişlik ölçeği, sistematik derleme, sosyal hizmet uzmanı, tükenmişlik

Burnout Of Social Workers: A Systematic Review

Öz

While working brings many positive contributions to the individual in economic, social, and psychological terms, it can also lead to burnout by creating emotional and physical fatigue and stress. Burnout is a psychological syndrome that occurs as a long-term response to chronic interpersonal stress factors in working life. Increasing empirical evidence in recent years shows that social workers have higher burnout levels due to both client groups and work areas. Although studies on the burnout of social workers have increased relatively in the international literature, it has been evaluated that there are still limited number of studies in Turkey. In this context, the aim of the study is to evaluate the research in Turkey to determine the factors affecting the burnout of social workers by classifying them according to the years, measurement tools and sample groups. The systematic review method was used in the study. In this context, national databases were scanned and nine studies in accordance with the determined criteria were included in the study. As a result of the study, it was understood that social workers have moderate level of burnout; gender, marital status and income variables affect burnout levels. As a result of the study, it was understood that social workers have a moderate level of burnout and that some of the sociodemographic variables such as gender, marital status and income may affect burnout levels. As a result, it was evaluated that the effect of socio-demographic variables on burnout was limited, and variables arising from work and working life may have a greater effect.

Anahtar Kelimeler

Maslach burnout inventory, systematic review, social worker, burnout

Kaynakça

• Açan, B. A. ve Özbesler, C. (2020). Farklı sosyal hizmet kurumlarında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(1), 106-130. https://doi.org/10.33417/tsh.681844
• Ahola, K., Hakanen, J., Perhoniemi, R. ve Mutanen, P. (2014). Relationship between burnout and depressive symptoms: a study using the person-centred approach. Burnout Research, 1(1), 29-37. https://doi.org/10.1016/j.burn.2014.03.003
• Altın, G. (2022). Sosyal hizmet uzmanlarının stres ile baş etme becerileri ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin sosyal hizmet kapsamında incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi.
• Arı, G. S. ve Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 131-148.
• Ayyash, E. ve Gökler, R. (2021). Tıbbi sosyal hizmet uzmanlarının tükenmişlik düzeyleri. Journal of International Social Research, 14(79).
• Babadağ, M. ve Arlı, O. E. (2018). Duygusal tükenme ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide iş tatmininin aracı rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. UIK Special Issue, 167-182 https://doi.org/10.18092/ulikidince.432875
• Barutçu, E. ve Serinkan, C. (2008). Günümüzün önemli sorunlarından biri olarak tükenmişlik sendromu ve Denizli’de yapılan bir araştırma. Ege Academic Review, 8(2), 541-561.
• Berkün, S. (2010). Sosyal hizmet uzmanlarının çalışma hayatında karşılaştıkları mesleki sorunlar: Bursa örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(1), 99-109.
• Bhui, K. S., Dinos, S., Stansfeld, S. A. ve White, P. D. (2012). A synthesis of the evidence for managing stress at work: a review of the reviews reporting on anxiety, depression, and absenteeism. Journal of environmental and public health. 16, 1-21. https://doi.org/10.1155/2012/515874
• Ceylan, H., Gül, N. ve Öksüz, M. (2016). Sosyal çalışmacılarda iş doyumu ve tükenmişliğe etki eden faktörlerin sosyal hizmet alanlarına göre karşılaştırmalı incelenmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 43-69. https://doi.org/10.33417/tsh.886298
• Choi G. (2010). The influence of organizational characteristics and psychological empowerment on secondary traumatic stress of social workers working with family violence or sexual assault survivors. Doctor Of Philosophy İn Social Work. University Of Illinois.
• Collings, J. A. ve Murray, P. J. (1996). Predictors of stress amongst social workers: An empirical study. The British Journal of Social Work, 26(3), 375-387. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.bjsw.a011101
• Çoban, M. A. İ. ve Özbesler, C. (2016). Hastanelerde çalışan sosyal hizmet uzmanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 1(2), 90-109.
• Gough, D., Thomas, J. ve Oliver, S. (2017). An introduction to systematic reviews. An introduction to systematic reviews. SAGE Publications.
• Gómez-García, R., Alonso-Sangregorio, M. ve Llamazares-Sánchez, M. L. (2020). Burnout in social workers and socio-demographic factors. Journal of Social Work, 20(4), 463-482. https://doi.org/10.1177/14680173198378
• Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2012). Sosyal çalışmacıların iş yaşamı kalitesi: şefkat yorgunluğu, tükenmişlik, stres kaynakları, iş tatmini ve kariyer olanakları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 171-213.
• Higgins, J. P. ve Green, S.C. (2008). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. The Cochrane Collaboration.
• Işıkhan, V. (2010). Sosyal hizmet ve tükenmişlik. Vizyon Kırtasiye- Ofset Matbaa-Yayınevi.
• Işıkhan, V. (2016). Çalışanlarda tükenmişlik sendromu. Akciğer kanserinde destek tedavisi içinde (s. 366-391), TÜSAD Eğitim Kitapları Serisi, Ankara.
• Jia, C. X. ve Li, J. C. M. (2022). Work-family conflict, burnout, and turnover intention among Chinese social workers: The moderating role of work support. Journal of Social Service Research, 48(1), 12-27. https://doi.org/10.1080/01488376.2021.1942393
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kim, H., Ji, J. ve Kao, D. (2011). Burnout and physical health among social workers: A three-year longitudinal study. Social Work, 56(3), 258–268 https://doi.org/10.1093/sw/56.3.258
• López-Núñez, M. I., Rubio-Valdehita, S., Diaz-Ramiro, E. M. ve Aparicio-García, M. E. (2020). Psychological capital, workload, and burnout: what’s new? the impact of personal accomplishment to promote sustainable working conditions. Sustainability, 12(19), 8124. https://doi.org/10.3390/su12198124
• Maslach, C. ve Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World psychiatry, 15(2), 103-111. https://doi.org/10.1002/wps.20311
• Maslach, C., ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.
• Özbesler, C. ve Çoban, A. İ. (2010). Hastane ortamında sosyal hizmet uygulamaları: Ankara örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(2), 31-46.
• Padin, F. P., Verde-Diego, C., Arias, T. F. ve González-Rodríguez, R. (2021). Burnout in Health Social Work: an international systematic review (2000–2020). European Journal of Social Work, 24(6), 1051-1065. https://doi.org/10.1080/13691457.2020.1870215
• Pollock, A. ve Berge, E. (2018). How to do a systematic review. International Journal of Stroke, 13(2), 138-156. https://doi.org/10.1177/1747493017743796
• Ratzon, A., Farhi, M., Ratzon, N. ve Adini, B. (2022). Resilience at work, burnout, secondary trauma, and compassion satisfaction of social workers amidst the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 5500. https://doi.org/10.3390/ijerph19095500
• Sánchez-Moreno, E., de La Fuente Roldán, I. N., Gallardo-Peralta, L. P., ve Barrón López de Roda, A. (2014). Burnout, informal social support and psychological distress among social workers. The British Journal of Social Work, 45(8), 2368-2386. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcu084
• Şenturan, L., Gülseven Karabacak, B., Ecevit Alpar, Ş. ve Sabuncu, N. (2009). Hemodiyaliz ünitelerinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(2), 33-45.
• Schaufeli, W. B. ve Greenglass, E. R. (2001). Introduction to special issue on burnout and health. Psychology & health, 16(5), 501-510. https://doi.org/10.1080/08870440108405523
• Taşğın, N. Ş. ve Bürüngüz, N. (2021). Sosyal hizmet uzmanlarının deneyimleri ışığında pandemi sürecinde sosyal hizmet ve sosyal yardım sunan kurumlarda yaşananlar: İstanbul örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, Covid-19 Özel Sayı, 201-223. https://doi.org/10.33417/tsh.996775
• Uzun, K., ve Artan, T. (2020). The research of the social workers' mobbing perceptions (psychological violence at work) and burnout: The example of İstanbul. Archives of health science and research, 7(3), 271-80. https://doi.org/10.5152/ArcHealthSciRes.2020.20073
• Yürür, S., ve Sarıkaya, M. (2011). Sosyal çalışmacıların sosyal destek algılarının tükenmişliğe etkisi. Ege Academic Review, 11(4), 537-552.
• Zhu, H., Xie, S., Liu, X., Yang, X. ve Zhou, J. (2022). Influencing factors of burnout and its dimensions among mental health workers during the COVID‐19 pandemic. Nursing Open, 9(4), 2013-2023. https://doi.org/10.1002/nop2.1211