Ebeveyn Tutumlarının Çocukluk Dönemi Psikososyal Gelişime Etkileri: Sağlık Tedbiri Alan Çocuklar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 66 - 80, 27.03.2025

Asiye Pür , Cemile Zehra Köroğlu

Öz

Çocuğun iyilik halini sağlamaya yönelik uygulamalar, ulusal veya uluslararası kanunlar çerçevesinde düzenlenmektedir. Ancak, çocuğun refahının sağlanamadığı durumlarda, statüsü "korunmaya muhtaç çocuk" olarak değerlendirilmekte ve buna ilişkin tedbir kararları alınmaktadır. Çocukları korumaya ve iyilik hallerini sağlamaya yönelik tedbirler, çocukların psiko-sosyal gelişimini desteklemek açısından da önem taşımaktadır. Bu açıdan, ülkemizde çocukları korumaya yönelik çeşitli yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemelerden biri olan 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında farklı tedbir kararları yer almaktadır. Çocuğun farklı nedenler dolayısıyla sağlık takibinin sağlanması gerektiği durumlarda, sağlık tedbiri kararı alınmaktadır. Alınan tedbir kararlarının takibi, hastanelere bağlı tıbbi sosyal hizmet birimleri tarafından sağlanmaktadır. Bu süreç, Sağlık Bakanlığı’na bağlı İl Sağlık Müdürlüğü koordinesinde, uzman doktorlar ve sosyal hizmet çalışanlarının işbirliğiyle yürütülmektedir. Çocukların hastaneye başvuruları sağlanarak ihtiyaç duydukları alandaki tıbbi birimler tarafından muayeneleri yapılmaktadır. Tedavi süreçleri, kanunda belirtildiği üzere, en geç üçer aylık periyotlarla izlenmektedir. Sağlık tedbirinin amacı, çocukların psiko-sosyal iyilik halini sağlamak ve mevcut sorunlar hakkında aileler ve çocuklarla görüşmeler yaparak müdahale sürecini yönetmektir. Bu bağlamda, sağlık tedbiri kararı alınmış çocukların ebeveynlerinin tutumlarını anlamak, tedavi sürecinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Nitekim anne ve babaların tutum ve davranışları, çocukların duygusal ve sosyal gelişim süreçlerini doğrudan etkileme özelliğine sahiptir. Aynı zamanda ebeveyn tutumlarının çocuklar üzerindeki etkilerini değerlendirmek, çocuğun iyilik halini sağlamaya yönelik uygulama ve politikaların oluşturulmasında belirleyici bir öneme sahiptir. Bu açıdan bu çalışma, sağlık tedbiri kararı alınmış çocukların ebeveyn tutumlarının anlaşılması ve tedavi süreçlerinin şekillenmesinde tıbbi sosyal hizmet perspektifini yansıtması açısından alana katkı sağlar niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Korunmaya muhtaç çocuk, sağlık tedbiri, tıbbi sosyal hizmet, anne baba tutumları.

THE EFFECTS OF PARENTAL ATTITUDES ON CHILDREN'S DEVELOPMENTAL CHARACTERISTICS: A HEALTH MEASURE AND SOCIAL SERVICE PERSPECTIVE

Öz

Practices aimed at ensuring the well-being of children are regulated within the framework of national or international laws. However, in cases where the welfare of a child can not be ensured, the child is classified as a "child in need of protection," and relevant protective measures are implemented. Measures aimed at protecting children and ensuring their well-being are also crucial for supporting their psychosocial development. In this regard, various legal regulations exist in our country to protect children. One of these is Law No. 5395 on Child Protection, which includes different types of protective measures. In cases where it is necessary to ensure the medical monitoring of a child due to various reasons, a health measure decision is implemented. The monitoring of these measures is carried out by medical social service units affiliated with hospitals. This process is coordinated by the Provincial Health Directorate under the Ministry of Health and is conducted in collaboration with specialist doctors and social service professionals. Children are referred to hospitals where they are examined by the relevant medical units according to their needs. Treatment processes, as stipulated in the law, are monitored at intervals of no more than three months. The purpose of health measures is to ensure the psychosocial well-being of children and to manage the intervention process by conducting consultations with families and children about existing issues. In this context, understanding the attitudes of parents whose children are subject to health measure decisions plays a crucial role in shaping the treatment process. Indeed, parental attitudes and behaviors directly influence children's emotional and social development. Furthermore, evaluating the effects of parental attitudes on children is vital for shaping practices and policies aimed at ensuring the well-being of children. From this perspective, this study contributes to the field by providing insights into the attitudes of parents of children under health measure decisions and by reflecting the perspective of medical social services in shaping treatment processes.

Anahtar Kelimeler

Children in need of protection, health care measures, medical social work, parental attitudes

Kaynakça

• Acar, H.,Negiz, N., ve Akman, E. (2013). Sosyal politika ve kamu yönetimi bileşenleriyle sosyal hizmet. T. Artan (Ed.), Hastane sosyal hizmeti (ss. 238–240) içinde. Maya Akademi Yayıncılık.
• Akdağ, B. (2023). Sağlık tedbiri kapsamındaki çocukların çocuk psikiyatri perspektifinden değerlendirilmesi: Bir ilçe örneklemi. Current Perspectives in Social Sciences, 27(2), 152-159.
• Alkılıç, V.,ve Kapmaz, E. C. (2022). Çocuk Koruma Kanunu kapsamında çocuklar hakkında alınabilecek koruyucu ve destekleyici tedbirler. Hukuki Haber. Erişim adresi: https://www.hukukihaber.net/cocuk-koruma-kanunu-kapsaminda-cocuklar-hakkinda-alinabilecek-koruyucu-ve-destekleyici-tedbirler
• Arora, M. J., ve Ramdeobaba, S. (2014). The impact of authoritative and neglectful parenting style on educational performance of learners at high school level. International Journal for Research in Education, 3(6), 44–57.
• Aslan, M. Y. (2008). Çocuk suçluluğu hakkında uluslararası ve ulusal hukuk düzenlemeleri. Ankara Barosu Dergisi, 66(4), 92-93.
• Aydın, İ. (2012). Çocuk haklarının gelişimi ve karşılaştırmalı olarak anayasal açıdan değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 151-173.
• Ayvash, E. (2021). Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanlarının Tükenmişlik Düzeyleri. (Yüksek lisans tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Baumrind, D. (1967). Child care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs, 75(1), 43–88.
• Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology, 4(1), 1–103.
• Baumrind, D. (1978). Parental disciplinary patterns and social competence in children. Youth&Society, 9(3), 239–276.
• Baykara Acar, Y., Acar, H., ve Berghan, S. (2018). Türkiye’de çocuk koruma sistemi: Sorunlar ve savunu alanları. Açık Ders. Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/191983/mod_resource/content/0/Cocuk%20Koruma%20Sistemi%20sorunlar%20ve%20savunu%20alanlari.pdf
• Beyazıt, U. (2015). Çocuk istismarı konusunda Türkiye’de yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1).
• Brophy, J. (2006). Research review: Child care proceeding sunder the Children Act 1989. Department for Constitutional Affairs. DCA Research Series, 5(6).
• Ceylan, H. ve Kesen, H. (2024). Modern çocukluk paradigması bağlamında "proje çocuk" kavramı. Sosyal Bilimlerde Modern Araştırmalar Dergisi, 2024, 127-138.
• Cheung, K.,Boyle, M., Afifi, T. O., Macmillan, H., Turner, S., Sareen, J., ve Taillieu, T. (2016). Child abuse and physical health in adulthood. Health Reports, 27(3), 10–18.
• Cizrelioğulları, M. N.,veKilili, R. (2021). Ebeveyn tutumlarının çocukların yetenek ve becerilerine etkisi. European Journal of Educational and Social Sciences, 6(1), 130–142.
• Çocuk Koruma Kanunu, No. 5395. (2005, 15 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 25876). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5395.pdf
• Dawson, K.,ve Berry, M. (2002). Engaging families in child welfare services: An evidence-based approach to best practice. Child Welfare, 81(2), 293–317.
• Doğan, E. (2020). Hastaların yaşam kalitesinde sosyal hizmet birimlerinin rolü: Mardin ili örneği (Yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Durmaz, N. (2021). Çocuk istismarı ve ihmalinin tarihçesi. G. Cantürk (Ed.), Çocuk istismarı ve ihmali (ss. 1–6) içinde. Türkiye Klinikleri.
• Dursun, C. (2019). Ebeveyn-çocuk ilişkisinin değişen yüzü: proje çocuk kavramına sosyolojik bir bakış. IX. Ulusal Sosyoloji Kongresinde sunulan bildiri. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.
• Eisenberg, N.,ve Valiente, C. (2007). Parenting and children’sprosocial and moral development. M. H. Bornstein (Ed.), Handbook of parenting: Volume 5: Practical issues in parenting (ss. 13–35) içinde. Lawrence Erlbaum Associates.
• Er Fazlıoğlu, A. (2019). Sağlık tedbiri kapsamında tedavisi yürütülen çocukların ve ailelerinin psikososyal özelliklerinin sosyal hizmet perspektifinden değerlendirilmesi. Journal of International Social Research, 12(64), 735–742.
• Erçin Şahin, T., Tosun, B., Güler Aydın, Ö., Kara, H., ve Aksoy, M. (2024). Sağlık tedbiri uygulamaları kapsamında Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar Şube Müdürlüğü tarafından yürütülen faaliyetler. Ankara İl Sağlık Müdürlüğü. Erişim adresi: https://www.academia.edu
• Güller, B., ve Yaylacı, F. (2022). Sağlık tedbiri nedeniyle takip edilen çocuk ve ergenlerin sosyo-demografik ve klinik özellikleri. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health, 29(2), 67–74. https://doi.org/10.4274/tjcamh.galenos.2021.38257
• Hildyard, K. L., ve Wolfe, D. A. (2002). Child neglect: Developmental issues and outcomes. Child Abuse&Neglect, 26(6-7), 679–695.
• Joseph, M. V., ve John, J. (2008). Impact of parenting styles on child development. Global Academic Society Journal: Social Science Insight, 1(5), 16–25.
• Judd, R. G., ve Sheffield, S. (2010). Hospital social work: Contemporary roles and Professional activities. Social Work in Health Care, 49(9), 856–871. https://doi.org/10.1080/00981389.2010.521111
• Kapella, O.,Rille-Pfeiffer, C., ve Schmidt, E.-M. (2018). EvaluierungdesBundes-Kinder- undJugendhilfegesetzes (B-KJHG) 2013: ZusammenfassenderBerichtallerModuleundBeurteilung. Forschungsbericht / ÖsterreichischesInstitutfürFamilienforschung an der Universität Wien, 29. ÖsterreichischesInstitutfürFamilienforschung an der Universität Wien. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-61201-4
• Karabekiroğlu, K. (2014).Çocuğuma Nasıl Davranmalıyım? 2-15 yaş. İstanbul: Say Yayınları.
• Karadağ, F., ve Çavdar Kolbüken, Y. (2022). Sağlık Tedbiri Kararı Bulunan Çocukların Koruyucu/Önleyici Hizmetler Kapsamında Değerlendirilmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (19), 86-102.
• Karadoğan, U. C. (2019). “Çocuk ve çocukluk” kavramının tarihsel süreçte değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 4(7), 197-199.
• Kaya, M. (1997). Ailede anne-baba tutumlarının çocuğun kişilik ve benlik gelişimindeki rolü. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 193–204.
• Kol, E. (2009). Türkiye’de Sağlık İşletmelerinde Sosyal Hizmet Uygulamaları. (Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Kul, M., Dağ, P., ve Akdağ, B. (2023). Sağlık Tedbiri Uygulaması Kapsamında Takip Edilen Çocuk ve Ergenlerin Psikososyal Değerlendirme Sonuçları. The Bulletin of Legal Medicine, 28(3), 267-272.
• Küpeli, S.,Kanbur, N., ve Derman, O. (2003). Çocuk istismarı: Bir olgu sunumu. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 12(4), 129-130.
• Lee, M. A. (2015). Emotional abuse in childhood and suicidality: The mediating roles of re-victimization and depressive symptoms in adulthood. Child Abuse&Neglect, 44, 130-139.
• Nasıroğlu, S. (2017). Sağlık tedbiri alınan çocuk ve ergenlerin ruhsal açıdan değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 42(3), 484-489. https://doi.org/10.17826/cutf.296421
• Nastasa, L.-E., ve Salab, K. (2012). Adolescents’ emotional intelligence and parental styles. Procedia–Social and Behavioral Sciences, 33, 478–482. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.01.167
• Okumuş, V. (2018). Çocukların sosyal medya kullanımları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi.(Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Özdemir, M. (2016). Türk Medeni Kanunu’nun çocuk koruma alanındaki etkileri. Hukuk ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 45-56.
• Öztürk, M. (2011). Çocuk hakları açısından çocuk ihmali ve istismarı: Anne, baba ve öğretmenler için el kitabı. S. Hergüner (Ed.), Duygusal istismar ve ihmal (ss. 41–43) içinde. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F.(2008). 5-6 Yaş Grubu Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Demografik Özelliklerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarına Etkisinin İncelenmesi.Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 395-414.
• Ricciardelli, L.A.,Nackerud, L., Quınn, A.E., Sewell, M. Ve Casiano, B. (2020). Social media use, attitudes,and knowledge among social work students: Ethical implications for the social work profession, Social Sciences&Humanities Open, 2(1). https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2019.100008
• Sağlam, M., ve Aral, N. (2016). Tarihsel süreç içerisinde çocuk ve çocukluk kavramları. Çocuk ve Medeniyet, 1(2), 43-56.
• Salim, M. (2011). Geçmişten günümüze Türkiye’de çocuk koruma politikaları ve sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu. (Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Schene, P. A. (1998). Past, present, and future roles of child protective services. In Protecting Children from Abuse and Neglect, 8(1).
• Steinberg, L., Elmen, J. D.,ve Mounts, N. S. (1989). Authoritative parenting, psychosocial maturity, and academic success among adolescents. Child Development, 60(6), 1424-1436. Şişmanlar, Ş. G., Dursun, Y., Ünverdi, G., Olgun, N. N., ve Coşkun, A. (2022). Sağlık tedbiri kararı bulunan çocuklarda aile aidiyeti ile ilişkili etkenler. Nöro Psikiyatri Arşivi, 59, 303-308.
• Tarhan, N. (2010). Son Sığınak Aile. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Taşdan, D. (2009). Çocuk ve Şiddet. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Tuncer, B.,ve Erdoğan, T. (2018). Korunmaya muhtaç çocuklar ve korunmaya muhtaç çocuklara sağlanan bakım yöntemleri. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 515-527. http://dx.doi.org/10.21733/ibad.417251
• Vissing, Y. M.,Straus, M. A., Gelles, R. J., ve Harrop, J. W. (1991). Verbal aggression by parents and psychosocial problems of children. Child Abuse&Neglect, 15(3), 223-238.
• Yaman, B. (2018). Ebeveyn tutumlarının çocukların mizaç özellikleri ve duygu düzenleme becerileri üzerindeki rolü (Yüksek Lisans Tezi,Işık Üniversitesi, İstanbul).Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Yaprak, B. (2007). İlköğretim öğrencilerinin algıladıkları anne-baba tutumunun diskriminant analizleriyle belirlenmesi ve benlik saygısı ile olan ilişkisinin değerlendirilmesi üzerine bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Yıldız, E., ve Erci, B. (2013). Anne baba tutumları ile adölesan saldırganlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 6-11.
• Yolcuoğlu, İ. G. (2009). Türkiye'de çocuk koruma sisteminin genel olarak değerlendirilmesi. Aile ve Toplum, 18(5), 43-57.
• Yörükoğlu, A. (2000). Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn Çocuk Hakları Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Anne Babaların Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul ).Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. Erişim Adresi: http://tez2.yok.gov.tr/
• Zengin, O., ve Çalış, N. (2017). Sosyal hizmet uzmanlarının mesleki uygulamaları ve çalışma koşulları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1), 47-67.