İbni Mühennā Lügati’nin Bibliothèque Nationale (Paris) Nüshası

Yıl 2023, Sayı: 21, 72 - 102, 26.06.2023

Kemal Aydın

Öz

13. yüzyılın ikinci yarısında yazıldığı düşünülen İbni Mühennâ Lügati, diğer ismiyle Hilyetü’l-insān ve Halbetü’l-lisān, Türk dilinin önemli dil yadigârlarından biridir. Lügat Türkçenin yanında Farsça ve Moğolca dil malzemesi için de önem arz etmektedir. Eserin şu ana kadar altı nüshası tespit edilmiştir. Bu nüshaların üçü Oxford şehrindeki Bodleian Kütüphanesi’nde, biri Berlin’de, diğeri de Paris Milli Kütüphanesi’ndedir. Sonradan keşfedilen nüsha ise İstanbul nüshasıdır. Eserin İstanbul nüshasına yoğunlaşan çalışmaların yanında diğer nüshaları üzerine, Melioranski’nin mukayeseli yayınının dışında müstakil çalışmalar yoktur. Üstelik bu çalışmanın Rusça olması da çalışmaya erişimi zorlaştırmaktadır. Bundan dolayı eserin diğer nüshaları üzerine müstakil çalışmaların yapılması gerekmektedir. Biz de bu gerekliliğin bir sonucu olarak eserin Paris Bibliothèque Nationale nüshasını ele aldık. Bu makalede eserin genel özellikleri üzerinde durulacak ve Paris nüshası ile İstanbul nüshası arasındaki farklı ve ortak yönler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İbni Mühennâ Lügati, Bibliothèque Nationale, Turc 208, Harezm, Kıpçak

Kaynakça

• Al-Jasimi, S. M. A. (2018). İbnü Mühennâ Lügati (Kitâb Hilyetü'l-İnsân ve Helbetü'l-Lisân)(Metin-dil özellikleri-dizin). Doktrora Tezi. Ege Üniversitesi, İzmir
• Blochet, E. (1932). Catalogue des manuscrits turcs (Cilt 1). Paris: Bibliothèque Nationale.
• Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi I-II (Cilt 2). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Karagözlü, S. (2016). İbnü Mühennâ Lügati (Kitâb Hilyetü'l-İnsân ve Helbetü'l-Lisân) (Metin-dil özellikleri-dizin)
• Karagözlü, S. (2018). İbnü Mühennâ Lügati Türkçe Kısmı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Melioranskiy, P. (1900). Arab’ Filolog’O Turetskom’ Yazık’. Sanktpeterburg: Tipografiya imperatorskoy akademi nauk'.
• Mühennâ, İ. (1338-1340/1922). Hilyetü’l-insân ve halbetü’l-lisân. (Kilisli Rıfat Bilge, nşr.) İstanbul.
• Poppe, N. (2017). Mukaddimetü'l-Edeb Moğolca-Çağatayca Çevirinin Sözlüğü. (M. Kaçalin,) Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Taymas, A. (1988). İbni-Mühennâ Lûgati. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara