Mehmet Akif Ersoy’da Poetik Söylem

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 379 - 390, 28.08.2021

Tuba Dalar

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.930753

Öz

Edebiyat tarihi, edebi üretimler kadar bu üretimler üzerine yapılan yorum, teori ve eleştiri gibi değerlendirmelerin de tarihidir. Estetik objeyi esas alan bu değerlendirmeler, edebiyatın kendisi kadar eskidir. Aristoteles’in Poetika’sı bu bağlamda ele alınabilecek ilk ciddi ve sistemli girişimdir. Günümüzde ise poetika kavramı, bir şairin kendi şiir sanatı üzerine kaleme aldığı metinlerin karşılığı olarak kullanılır.
Edebiyatın, devrin zihniyeti tarafından şekillendirildiği ve tarihin gömlek değiştirdiği dönemlerde sosyal bir mahiyet kazandığı bilinen bir durumdur. Mehmet Akif Ersoy, Abdülhamit yönetiminin siyasal atmosferinin ardından İkinci Meşrutiyet’in getirdiği atmosferi de yaşamış, art arda patlak veren savaşlarda her geçen gün daha da ufalanan devletin inkıraz çağına tanıklık etmiştir. Bilindiği üzere devrin sosyal-siyasi değişimleri ve düşünsel dönüşümleri, poetik söylemlerin art alanını belirler. Tarih, hâlden hâle evrilerek devam ettiği gibi tarihin şekillendirdiği insan da benzer bir değişim süreci yaşar. Bundan dolayı herhangi bir şairin poetik söylemi, sanatsal üretimi devam ettiği sürece mecra değiştirebilir. Akif’in, Safahat’ına almadığı ilk dönem şiirleri, başka bir poetik algının ürünleridir. Aşina bir ifade ile söylenecek olursa şair, şiir devrinde yazdıklarını şuur devrinde susturmayı tercih etmiştir.
Mehmet Akif; yaşamı, düşünce dünyası ve sanat algısı arasında anlamlı bir paralelliği gözeten ender isimlerden biridir. Bu paralellik göz önüne alındığında, Akif’in poetik söylemine dair bütünlüklü bir bakış açısı geliştirme gerekliliği ortaya çıkar. Bu çalışmada Akif’in poetik nitelikli mensur ve manzum metinleri incelenerek onun poetik söylemi belirlendi. İnceleme sonucunda, Akif’in poetik söyleminde, sanat endişesinin öncelik olmadığı, kültür ve medeniyet tasavvuru üzerine inşa edilmiş olan bu söylemin, toplumsal terakki ve tekâmül süreçlerini esas aldığı görüldü.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, şiir, nesir, poetik söylem

Mehmet Akif Ersoy's Poetic Discourse

Öz

The history of literature is the history of evaluations such as interpretation, theory and criticism on these productions as well as literary productions. These evaluations based on the aesthetic object are as old as the literature itself. Aristotle's Poetics is the first serious and systematic initiative that can be taken into account in this context. Today, the concept of poetics is used as the equivalent of a poet's texts on her/his own art of poetry.
It is a well-known fact that literature was shaped by the mentality of the period and gained a social character in the periods when history changed its shirt. Mehmet Akif Ersoy also experienced the atmosphere of the Second Constitutional Monarchy after the political atmosphere of the Abdulhamit II administration, and witnessed the era of decline of the state, which was crumbling day by day in the wars that broke out one after another. As is known, the social-political changes and intellectual transformations of the era determine the background of poetic discourses. Just as history continues by evolving from state to state, the human being shaped by history goes through a similar process of change. Therefore, the poetic discourse of any poet can change the medium as long as her/his artistic production continues. Akif's early poems, which he did not include in Safahat, are the products of another poetic perception. To be said with a familiar expression, the poet preferred to silence what he wrote in the age of poetry in the age of consciousness.
Mehmet Akif is one of the rare names who observes a meaningful parallelism between his life, his world of thought and his perception of art. Considering this parallelism, it becomes necessary to develop a holistic perspective on Akif's poetic discourse. In this study, Akif's poetic texts were examined by scanning his prose and his poetic discourse was determined based on his poetic poems. In Akif's poetic discourse, it was seen that the concern of art was not a priority, and this discourse, which was built on the idea of culture and civilization, was based on social progress and evolution processes.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, poetry, prose, poetic discourse

Kaynakça

• Alver, Köksal (2008). Mehmet Akif Şiirinin Sosyo-Politiği Üzerine. Hece / Karakter Abidesi ve Bir Çığlık Olarak Mehmet Akif Özel Sayısı. Yıl:12 / Sayı: 133. 349-355.
• Akbaş, A. Vahap (2011). Mehmet Akif Ersoy Düzyazılar / Makaleler, Tefsirler, Vaazlar. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Çıkla, Selçuk (2015). Türk Edebiyatında Manzum Poetikalar. Ankara: Akçağ Yayınları
• Ersoy, Mehmet Akif (2013). Safahat.(haz. Abdullah Uçman). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Günaydın, Yusuf Turan (2009). Mehmet Akif’in Mektupları. Ankara: Ebabil Yayınları.
• Okay, Orhan (1989). Mehmet Akif / Bir Karakter Heykelinin Anatomisi. Ankara: Akçağ Yayınları
• Okay, Orhan (2017). Mehmet Akif / Kalabalıklarda Bir Yalnız Adam. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tökel, D. Ali (2008). Mehmet Akif’in Divan Şiirine Bakışı. Hece / Karakter Abidesi ve Bir Çığlık Olarak Mehmet Akif Özel Sayısı. Yıl:12 / Sayı: 133. 327-338
• Tunalı, İsmail (2002). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yetiş, Kazım (2011). Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Akçağ Yayınları.