Küresel Bir Sorun Olarak Demografik Dönüşüm: Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler

Yıl 2016, Sayı: 37, 75 - 123, 21.12.2016

Sevgi İşık Erol

Öz

Nüfus
bilimciler, 21. yüzyılı nüfusun hızla yaşlanacağı bir yüzyıl
olarak ifade etmektedirler. Doğum oranlarının düşmesi ve
ortalama yaşam süresinin uzaması sonucunda, gelişmiş ülkeler
başta olmak üzere dünyanın birçok yerinde “demografik dönüşüm
süreci” yaşanmaktadır. Demografik dönüşümün en önemli
etkisi, toplam nüfus içindeki altmış beş yaş ve üzeri nüfus
oranının hızla artmasıdır. Bu durum, çok sayıda sosyal
değişime neden olmakla kalmayıp, ekonomik yapıyı da çok
derinden etkilemektedir. Bu nedenle nüfusu yaşlanma riskiyle karşı
karşıya kalan birçok ülke bir dizi önlem almışlardır. Öyle
ki, sosyal güvenlik sistemi üzerindeki mali yükü hafifletmek için
emeklilik yaşı yukarı çekilmiştir. İş gücü açığını
kapatabilmek için emekliler iş gücü piyasasına entegre
edilmiştir. Yeniden nüfus artışını sağlayabilmek için
evlilik, doğum teşvik edilmiştir. Küresel bir sorun olarak
demografik dönüşümü ele aldığımız bu çalışmamızın amacı
demografik dönüşüm sürecini, demografik dönüşümün başlıca
nedenlerini, olası etkilerini ve alınması gereken önlemleri
açıklayabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Demografik dönüşüm, yaşlanma, doğum, ölüm, sosyal güvenlik sistemi

Demographic Transformation as a Global Problem: Its Causes, Effects, and Measures to be Taken

Öz

Demographers
see 21. century as one in which population will rapidly age. As a
result of the falling birth rate and increased average life
expectancy in many parts of the world, especially the developed
countries “demographic transition process” is experienced. The
most important effect of the demographic transformation is the rapid
increase in the population of over 65 years of age in the total
population. This situation has not only caused many social changes
but also deeply affected the economic
structure. For this reason, many countries facing the risk of
population aging have taken a series of measures. Accordingly, the
retirement age has been increased to alleviate the financial burden
on social security systems. Besides, retirees have been integrated
into the labor market to close the labor force shortage. Moreover,
marriage and birth have been encouraged in order to be able to
increase the population again. The purpose of this work, dealing with
demographic transformation as a global problem, is to be able to
explain demographic transformation process, the main causes and
possible effects of demographic transformation, and to discuss
precautions to be taken.

Anahtar Kelimeler

Demographic transformation, aging, birth, death, social security system

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (2015) “Avrupa'da doğurganlık oranı düştü”, TIMETURK, 04.11.2015.
• Akça, H. Ela, M.(2012). “Türkiye’de eğitim, doğurganlık ve işsizlik ilişkisinin analizi”, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık(163), ss.223-242.
• Aşık, G. A. (2015) “Kadın istihdamı ve annelik kariyeri teşvik paketi”, (http://www.tepav.org.tr/tr/blog/s/5076/Kadin+Istihdami+ve+Annelik+Kariyeri+Tesvik+Paketi) (05.05.2016).
• Altan, Ö. Z. Şişman, Y. (2003). “Yaşlılara yönelik sosyal politikalar”, Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 7(2), ss.2-36.
• Akçalı, C. (2005) “Avrupa’nın geleceği” Yenişafak, 20.06.2005.
• Bacak, B. Topkaya, Ö. Gezer. G. (2015). “Yaşlanma, gençlik ve göç ekseninde küresel demografik dönüşüm ve refah devleti”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(1), s.2-28.
• Beşpınar, F.U. Aybars, A. İ. (2013). Erken yaşlarda çocuk refahı ve kadın istihdamı politika belgesi, ss.1-57, Türkiye: T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı & Unicef.
• Can, N. Özer, M. (2012). Demografik fırsat penceresi ve Türkiye. Erişim tarihi: (6.05.2016), (http://seal.atilim.edu.tr/demografik-firsat-penceresi-ve-turkiye).
• Danış, D. (2016). Demografi: nüfus meselelerine sosyolojik bir bakış. Erişim Tarihi: (01.05.2016),(http://www.acikders.org.tr/pluginfile.php/4144/mod_resource/content/2/TUBA1.pdf) .
• Demirci, L. İ. (2016). “Sosyal güvenlik; reformu”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, (22), Erişim Tarihi: (27.05.2016). (http://www.mfa.gov.tr/sosyal-guvenlik_-reformu.tr.mfa)
• Dünya Bankası (2006) Türkiye iş gücü piyasası raporu özet, ss.1-14, ABD: Dünya Bankası Yayını.
• Erol, P. Ö. (2011) .Sosyolojik perspektiften demografik yaşlanma: toplumsal, ekonomik ve politik alanlarda yaşlı failliği, (Yayınlaşmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi S.B.E., İzmir.
• Erol, M. (2012). Avrupa Birliği’nde nüfusun yaşlanması ve sağlık harcamalarına etkisi, Sosyal Güvence Dergisi, 1(1), s.s. 54-81.
• Erol, H. Özdemir, A. (2014). Türkiye’de sağlık reformları ve sağlık harcamalarının değerlendirilmesi, Sosyal Güvenlik Dergisi, 4(1), s.s 9-34.
• Ataman Erdönmez. P.(2007). Küresel demografik değişim süreci ve finansal sektör üzerindeki etkileri”, Bankacılar Dergisi, (62), ss.59-70.
• Europa Central Bank. (2007) .Population aging, financial markets and monetary policy, ErişimTarihi (03.05.2016).https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2007/html/sp070323_2.en.html)
• Eryurt, M. A. Beşe Canpolat, Ş. ve Koç, İ. (2013). Türkiye’de nüfus ve nüfus politikaları: öngörüler ve öneriler, Amme İdaresi Dergisi, 46(4), ss. 129-156.
• Gündoğan, N.(2001).İş gücünün yaşlanması ve iş gücü piyasalarına etkileri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 56(4), ss.95-108.
• Güner, Z.B. (2015).Uzun ömürlülük riskinin sosyal güvenlik sistemi dengesine etkisi.Sosyal Güvence Dergisi, (7), ss.58-82.
• Gökbunar, A. R. Alparslan, U. Duramaz, S. (2016). Yaşlı nüfusa yönelik sağlık harcamalarının azaltılmasında kamusal politikaların önemi, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), ss.109-122.
• Günsoy, G. Tekeli, S. (2015-Mart). Nüfusun yaşlanması ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir analiz”, Amme İdaresi Dergisi, 48(1), ss. 35-87.
• Gürses, U. (2005). Gelecek jimnastiği: 2023, Radikal Gazetesi, 29.06.2005. Erişim Tarihi:(02.11.2016), (http://www.koseyazisioku.com/radikal/ugur-gurses/29-06-2005/gelecek-jimnastigi-2023).
• Güleç, C. (2015). Avrupa Birliği’nin göç politikaları ve Türkiye’ye yansımaları, Tesam Akademi Dergisi, 2(2), ss. 81-100.
• Horioka, C.Y, Wataru S. and Tatsuo H. (2007). aging, saving, and public pensions ın Japan, Erişim Tarihi: (05.05.2016). (http://www.nber.org/papers/w13273.pdf)
• Hotar, N. (2005). 21. yüzyılda yaşlanan kaybedecek, Erişim Tarihi: (24.04.2016). (http://www.haber10.com/siyaset/21yuzyilda_yaslanan_kaybedecek-54354)
• Hürriyet (2005) “IBM’den işgücü raporu” Hürriyet Gazetesi, 14.09.2005.
• Hanlon, P. (2016) .The demographic transition, Erişim Tarihi: (24.04.2016). (http://www.afternow.co.uk/sites/default/files/The%20Demographic%20Transition_0.pdf)
• Japan Fact Sheet (2012). Social security system, Erişim Tarihi: (10.12.2012). (http://webjapan.org/factsheet/en/pdf/e42_security.pdf)
• Kayan, V. (2012). Türkiye’deki boyutları açısından yaşlı nüfusun yoksulluğu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi S.B.E., İstanbul.
• Kayhan Kuzgun, İ. (2002). Nüfusun yaşlanmasının işgücü arzına etkisi, Türk Geriatri Dergisi, 5(1), ss.1-38.
• Kıran, Z.B. (2009). Uzun ömürlülük riskinin sosyal güvenlik sistemine etkisi, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Kavas, S. (2014). Türkiye’de değişen doğurganlık oranları üzerine: durum tespit çalışması, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), ss.537-546.
• Koçak, Y. Elvan T. (2012). Türkiye’de Göç olgusu, göç edenlerin kentlere olan etkileri ve çözüm önerileri, Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(3), ss.163-184.
• Kaya, V. Yalçınkaya, Ö. (2014). Nüfus ekonomik büyüme kaynağı olabilir mi?: “En az üç çocuk” politikasına tarihsel bir bakış, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), ss.165-198.
• Koç, İ. vd. (2008). Türkiye’nin demografik dönüşümü, doğurganlık, aile planlaması, anne‐çocuk sağlığı ve beş yaş altı ölümlerdeki değişimler: 1968‐2008, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara:
• Mevzuat (2016) Sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanun, Erişim Tarihi: (27.05.2016) (http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5510.pdf).
• Memnuniyetnet. (2014). Doğurganlığı artırmak için ülkelerin çocuk başına verdiği paralar, Erişim Tarihi: (05.05. 2016). (http://www.memnuniyet.net/question/dogurganligi-artirmak-icin-ulkelerin-cocuk-basina-verdigi-paralar) .
• Montgomery, K. (2000). The demographic transition, Erişim Tarihi: (24.04.2016). (http://pages.uwc.edu/keith.montgomery/demotrans/demtran.htm).
• Mandıracıoğlu, A.(2010). Dünyada ve Türkiye’de yaşlıların demografik özellikleri, Ege Journal of Medicine, 49(3), ss. 39-45.
• OECD. (2016). Employment rate by age group 55-64 year-olds, % in same age group, q4 2014, Erişim Tarihi: (05.05.2016). (https://data.oecd.org/emp/employment-rate-by-age-group.htm)
• Obukwelu, C. O. (2014). Introductıon to demography, Erişim Tarihi: (02.11.2016). (http://www.nou.edu.ng/uploads/NOUN_OCL/pdf/SST/EHS%20319.pdf).
• Özgür, E. (2012). Genişleyen Avrupa Birliği’nin göçmen ikilemi ve yaşlanan iş gücü, Öneri Dergisi, 10(38), ss.73-85.
• Özdemir, H. (2012-Mayıs-Haziran). Türkiye’de iç göçler üzerine genel bir değerlendirme, Akademik Bakış Dergisi, (30), ss.1-18.
• SpringerLink (2016) Demography, Erişim Tarihi: (05.07.2016). (http://link.springer.com/journal/13524).
• Samuelson, R. J. (2005). The end of Europe. Erişim Tarihi: (02.11.2016). (http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/06/14/AR2005061401340.html).
• Sansarlıoğlu, N. (2016). Amerika'nın sosyal güvenlik sistemi, Erişim Tarihi: (05.05.2016). (https://sosyalguvenlik.com/index.php option=com_content&task=view&id=35&Itemid=36).
• Seike, A. (2015). Japan’s race against the ageing clock, Erişim Tarihi: (04.05.2016). (http://www.eastasiaforum.org/2015/05/03/japans-race-against-the-ageing-clock/).
• Sigorta Gündem. (2016). Almanya'da emeklilik sisteminde köklü değişiklik, Erişim Tarihi: (05.05.2016).(http://sigortagundem.com/haber/almanya_da-emeklilik-sisteminde-koklu-degisiklik/593841).
• Seyhun, Ö. K. (2006). Avrupa Birliği’nde demografik dönüşümün Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği çerçevesinde iş gücü piyasalarına yansıması, (Uzmanlık Yeterlilik Tezi), TCMB, Ankara.
• TÜİK .(2015).Sağlık harcamaları istatistikleri. Erişim Tarihi: (04.05.2016). (http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084)
• Tradingeconomics (2016) Japonya - erkeklerin emeklilik yaşı. Erişim Tarihi: (05.05.2016). (http://tr.tradingeconomics.com/japan/retirement-age-men) .
• Turkiyeegitim (2010) Türkiye'de genç nüfus tehdit altında. Erişim Tarihi: (24.04.2016). (http://www.turkiyeegitim.com/turkiyede-genc-nufus-tehdit-altinda-22205h.htm)
• TUİK (2016a- Mart) .İstatistiklerle yaşlılar, 2015”, Haber Bülteni,(21520). Erişim Tarihi : (01.05.2016). (http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21520)
• TÜİK .(2016b). Demografik göstergeler. Erişim Tarihi (05.05.2016). (http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist)
• TÜİK .(2015) Sağlık harcamaları istatistikleri. Erişim Tarihi: (04.05.2016). (http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084)
• TÜİK. (2014-Mart).İstatistiklerle Yaşlılar, 2013, (16057). Erişim Tarihi: (01.04.2016). (http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16057)
• TÜİK. (2014b-Ekim).Basın odası haberleri, (60).Erişim Tarihi: (01.04.2016). (http://www.tuik.gov.tr/basinOdasi/haberler/2014_60_20141016.pdf)
• United Nations. (2016). Profiles of ageing 2015. Erişim Tarihi: (02.05.2016). (http://esa.un.org/unpd/popdev/Profilesofageing2015/index.html) United States Census Bureau (2016). Population by older age gruop., Erişim Tarihi: (27.05.2016). (http://www.census.gov/population/international/data/idb/informationGateway.php)
• Vatandaş, S. (2013). AB nüfusunda yaşlanma sorunu ve çözüm seçenekleri. Erişim Tarihi: (26.05.2016). (http://www.bilgesam.org/incele/64/-ab-nufusunda-yaslanma-sorunu-ve-cozum-secenekleri/#.V0W6r49OLIU)
• Vocabulary.com. (2016). Demography. Erişim Tarihi: (27.05.2016) .(https://www.vocabulary.com/dictionary/demography)
• World Health Organization. (2011). Global health and aging, U.S.: National Institutes of Health Publication No: 11-7737, Erişim Tarihi: (27.05.2016). (http://www.who.int/ageing/publications/global_health.pdf).
• Yılmaz, A. (2014-Winter). Uluslararası göç: çeşitleri, nedenleri ve etkileri, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(2), ss.1685-1704.
• Yılmaz, T. Z. (2011). Demografik dönüşümün Türk sosyal güvenlik sistemine etkisi, (Yayınlaşmamış Yüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi S.B.E., Trabzon.
• Yılmaz, B. G. (2009). Avrupa Birliği’nin yaşlanma sorununa bir çözüm olarak Türkiye’nin üyeliği, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 8(1), ss.27-37.
• Yereli, A. B. Kobal, İ. ve Köktaş, A. (2010). Türkiye’de sağlık harcamalarını artıran faktörler, Erişim Tarihi: (03.05.2016). (http://ahmetburcinyereli.com/BEYKON10.pdf)
• Yaman, S. (2016). Emeklilik yaşı ve primlerine ilişkin yeni düzenlemeler”.Erişim Tarihi: (05.05.2016). (http://www.londranet.com/yazarlar/sefaretyaman/emeklilik-yasi-ve-primlerine-iliskin-yeni-duzenlemeler.html).
• Yazıcı, S. (2004). OECD ülkelerinde demografik eğilimler ve muhtemel etkileri. Erişim Tarihi: (03.05.2016). (http://www.mfa.gov.tr/oecd-ulkelerinde-demografik-egilimler-ve-muhtemel-etkileri.tr.mfa) .
• Yüceşahin, M.M. (2011). Küresel bir süreç olarak demografik dönüşüm: mekânsal bir değerlendirme”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), ss.11-27.
• Yumurtacı, A (2013-Nisan-Ekim). Demografik değişim: psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik boyutları ile yaşlılık, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, (6), ss.9-31