KÜLTÜRE ÖZGÜ ÇOCUK OYUNLARININ İNCELENMESİ ÖRNEKLERİYLE LAZ KÜLTÜRÜ: RİZE ARDEŞEN ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 52, 605 - 630, 30.09.2021

Ebru Hasibe Tanju Aslışen

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.717319

Öz

Kültür, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmakta, kültürel kodlar aracılığıyla nesilden nesile iletilmekte ve bu kodlar arasında çocuk oyunları da önemli bir yer tutmaktadır. Oyunlarında, içinde yaşadıkları toplumun sosyal-kültürel unsurlarını yansıtan çocuklar, bu sayede hem sosyal ilişkilerinin kuvvetlenmesine hem de kültürel sürekliliğin devamına katkıda bulunurlar. Ancak yaşam koşullarının hızla değiştiği günümüzde, yaşanılan şartlara bağlı olarak geleneksel kültürler gibi bu kültürlere özgü oyunlar da yavaş yavaş unutulmaya başlamış, yerlerini bilgisayara ve internete bağlı oyunlara bırakmıştır. Bu durum Laz kültüründe de benzerlik göstermektedir. Horonları, tulumları, fıkraları aklımıza ilk gelen kültürel motifleri olsa da oynanış biçimleriyle, kullanılan malzemeleriyle, sosyal katılımın çeşitliliğiyle, dilsel farklılıklarıyla Laz kültürüne özgü dikkat çeken çocuk oyunları da bulunmaktadır. Konuyla ilgili yazılı kaynakların azlığı da dikkate alınarak planlanan bu çalışmada amaç, etnik kimliğe odaklanmadan Lazlar arasında farklı oynanış şekillerini barındıran oyunlar ile sadece Laz kültürüne özgü çocuk oyunlarından birkaçının içeriklerini, oynanış şekillerini, oyunlarda kullanılan oyuncakları/araç-gereçleri örneklerle detaylandırmaktır. Bu amaçla çalışmada nitel veri toplama yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılmış ve sohbet tarzı görüşme yaklaşımıyla kültüre özgü örnek çocuk oyunlarına ulaşılmıştır. Gönüllü beş katılımcı ile gerçekleştirilen görüşmeler esnasında ses kayıtları alınmış ve elde edilen bilgiler daha sonra yazılı metin haline getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Laz Kültürü, Çocuk, Oyun, Oyuncak

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

REVIEW OF CULTURE-SPECIFIC CHILDREN'S GAMES SPECIFIC EXAMPLES from LAZ CULTURE: RİZE ARDEŞEN SAMPLE

Öz

Culture is transmitted through generations via cultural codes. Children's games play an essential role in these cultural codes. Children reflect the social-cultural elements of society and contribute to the social relations and cultural continuity in this way. However, in today's rapidly changing world and culture-specific games have left their places to computer and internet games, which is what has happened in the Laz culture as well. Although the Laz culture reminds us of cultural motifs such as horon (the folk dance of the black sea region), bagpipes and jokes first, it also has children's games with different styles, materials, diversity of social participation, and linguistic differences. The aim of this study, considering the scarcity of written resources on the subject, is to examine the content, gameplay, toys/equipment used in the games, which contain different forms of gameplay among Laz people, without focusing on ethnic identity. For this purpose, the interview technique, a qualitative data collection method, was used in the study. During the interviews with five volunteers, voice recordings were taken, which were later transcribed into written text.

Anahtar Kelimeler

Laz Culture, Children, Play, Toys

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aksamaz, A. İ. (2013). Dil, Tarih, Kültür ve Gelenekleriyle Lazlar (2. Baskı). İstanbul: Belge Uluslararası Yayıncılık.
• Aksamaz, A. İ. (2019, 20 Eylül). Ali İhsan Aksamaz’ın Sabri Aslışen söyleşisi. Ardeşenin Sesi, Sayı: 5230, s. 2.
• Artar, M. (2004). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çocukların “Oyun Hakkı”na İlişkin Tutumları. Onur, B., Güney, N. (Ed.), Türkiye’de Çocuk Oyunları: Araştırmalar (ss.78-83). Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No: 12.
• Aslışen, S. (2019, 09 Ekim). Tek Başına Oyun Tüketicisi Olan Çocuklar. Ardeşenin Sesi, Sayı: 5246, s. 1.
• Aşık Öztürk, M. (2018). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Grup Ortamlarındaki Oyunun Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Avcı, İ. (2002). Lazlarda Sosyokültürel Değişim (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Başal, H. A (2007). Geçmiş Yıllarda Türkiye’de Çocuklar Tarafından Oynanan Çocuk Oyunları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 243-266.
• Bay, D. N. (2018). Okul Öncesi Eğitimde Bir Kültür Aktarımı: Milli oyunlar. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9 (2), 82-104.
• Bekmezci, H. ve Özkan, H. (2015). Oyun ve Oyuncağın Çocuk Sağlığına Etkisi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 5(2), 81-87. https://doi.org/10.5222/buchd.2015.081
• Cengiz, S. A. (1997). Karadeniz Ereğli Örneğinde Çocuk Oyunlarının Halk Bilim Açısından Değerlendirilmesi. Onur, B. (Ed.), Çocuk Kültürü, I. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi Bildirileri (ss.441-476). Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Çelebi Öncü, E. ve Özbay, E (2008). Erken Çocukluk Dönemindeki Çocuklar İçin Oyun (5. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Çoban, A. (2001, 05 Mayıs). Laz Fıkraları Tez Konusu Oldu. Hürriyet. 30 Eylül 2019, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/laz-fikralari-tez-konusu-oldu-39241357
• Gaskins, S., Haight, W. & Lancy, D. F. (2007). The Cultural Construction of Play. Göncü, A., Gaskins, S. (Eds.), Play and Development: Evolutionary, Sociocultural, and Functional Perspectives (pp. 321-365). NY: Taylor & Francis Group.
• Gosso, Y. & Almeida Carvalho, A. M. (June 2013). Play and Cultural Context. Encyclopedia on Early Childhood Development. Retrieved September 30, 2019, from http://www.child-encyclopedia.com/play/according-experts/play-and-cultural-context
• Göncü, A., Jain, J., & Tuermer, U. (2007). Children’s Play as Cultural Interpretation. Göncü, A., Gaskins, S. (Eds.), Play and Development: Evolutionary, Sociocultural, and Functional Perspectives (pp. 278-320). NY: Taylor & Francis Group.
• Güvenç, B. (2018). İnsan ve Kültür (6. Baskı). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Huizinga, J. (2017). Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme (6. Baskı). (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1955)
• Karahasan, A. (2013). Laz Kültüründe Oyuna Dair Örüntüler: Fındıklı İlçesinde Yapılan Niteliksel Çalışma, 2012-2013 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kurt, Ş. H. (2015). Farklı Kültürlerde Ebeveyn ve Çocukların Oyun Algısına Yönelik Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Patton, M. Q. (2012). Essentials of utilization-focused evaluation. Sage Publications.
• Pehlivan, H. (2016). Oyunun Gelişim ve Öğrenmedeki Rolü. Journal of Human Sciences, 13 (2), 3280-3292.
• Oğuz, M. Ö. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? (2. Baskı), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Taşkın, N. (2016). Bu Bir İsyan Şarkısı Değil. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tuğrul, B. (2018). Oyunun Gücü. Aksoy, A. B. (Ed.), Çocuk ve Oyun (ss. 11-32). Ankara: Hedef CS Basın Yayın. Türkmen, N. (2012). Çizgi Filmlerin Kültür Aktarımındaki Rolü ve Pepee. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36 (2), 139-158.
• Whitebread, D., Neale, D., Jensen, H., Liu, C., Solis, S. L., Hopkins, E., Hirsh-Pasek, K., & Zosh, J. M. (2017). The Role of Play in Children’s Development: A Review of The Evidence (Research Summary). The LEGO Foundation, DK.
• Yeşil, S. (2013). Kültür ve Kültürel Farklılıklar: Liderlik Açısından Teorik Bir Değerlendirme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (44), 52-81.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Ankara.