TÜRKİYE'DE AKTİF YAŞLANMA ENDEKSİNDE 2008-2020 DÖNEMİNDE YAŞANAN DEĞİŞİM: AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 56, 443 - 499, 28.09.2022

Şebnem Beşe Canpolat Enver Taştı

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1074414

Öz

Türkiye’de nüfusun yaşlanmasının, zaman içinde çalışma hayatı, sosyal güvenlik, sağlık ve eğitim alanlarında etkilerinin olması beklenmektedir. Türkiye’de olduğu gibi dünya genelinde yaşlanan nüfusa yönelik olarak bazı tedbirlerin alınması, özellikle beklenen ömrün uzamasıyla birlikte kişilerin ileri yaşlarda da çalışma hayatında tutulması, yaşam kalitelerinin artırılmasına yönelik politikalar önem kazanmıştır. Avrupa Birliği'nde aktif yaşlanma, bir politika aracı olarak kullanılmakta olan Aktif Yaşlanma Endeksi (AYE) tarafından izlenmektedir. Bu çalışmanın temel amacını, Türkiye için AYE ve bu endeksi oluşturan alan endekslerinin ilk kez 2008-2020 dönemi için hem toplam hem de cinsiyet bazında hesaplanması oluşturmaktadır. Mevcut veri kaynaklarının, endeks değerlerinde zaman içinde meydana gelen değişimin incelenmesi ve Türkiye’de yaşlıların potansiyellerini kullanma konusunda gelişmeye açık alanların belirlenmesi de çalışmanın diğer amaçları arasında yer almaktadır. Çalışmanın sonuçlarına göre Türkiye’nin genel AYE puanında son 12 yılda 6,5 puanlık bir artış meydana gelmiştir ve bu ilerleme, özellikle AB ortalamasındaki gelişimle karşılaştırıldığında oldukça olumlu bir değişimi göstermektedir. Genel AYE değerlerinde iyileşmeye katkısı olan alanlar sırasıyla, 11,3 puan ile “sosyal katılım” alanı, 9,7 puan ile “bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam” alanı ve 6,1 puanlık artış ile “aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam” alanı olmuştur. Türkiye’de yaşlı nüfusun yetenek ve potansiyelinden en az yararlanılan ve önlem alınması gereken alanın istihdam alanı olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aktif Yaşlanma Endeksi, nüfusun yaşlanması, demografik dönüşüm, istihdam, topluma katılım, aktif yaşlanma

THE CHANGE IN THE ACTIVE AGEING INDEX IN TÜRKİYE IN THE 2008-2020 PERIOD: A COMPARATIVE ANALYSIS WITH EU COUNTRIES

Öz

It is expected that an ageing population in Türkiye will have certain effects in the fields of working life, social security, health and education over time. Taking some measures for the aging population in the world have gained importance with increase in life expectancy such as keeping people in working life at older ages, policies to increase their quality of life. Active aging in the European Union has been monitored by the Active Aging Index (AAI) that has been used as a policy tool. The main purpose of this study is to calculate the overall AAI and the sub-indexes of Türkiye for the 2008-2020 period fort he first time. Another purposes of this study are to analyze the existing data sources and the changes in the index values for Türkiye .According to the results of this study, there has been an increase with 6.5 points in Türkiye's overall AAI score for last12 years. This progress indicates a very positive change in, especially when compared with the improvement in the EU average. It is observed that the domains contributed to the improvement in overall AAI value, are “Social participation” with 11.3 points increase, “Independent, healthy and secure living” with 9.7 increase points and “Capacity and enabling environment for active ageing" with 6.1 points increase, respectively. The domain where the capability and potential of the elderly population in Türkiye is utilized the least and which needs to be taken precautions, is the employment domain.

Anahtar Kelimeler

Active Ageing Index, population ageing, demographic transition, employment, social participation, active ageing

Kaynakça

• Akyıldız, N.A ve Akbaş, E. (2020). Yaş Dostu Kent Kriterlerinin Kentsel Morfolojiyi Biçimlendirmesi, Sosyal Çalışma Dergisi, 84-90.
• Alcock, P., May, M., and Rowlingson, K. (2011). Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar. (B. Özçelik ve Ş. Gökbayrak, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi - Akademik Kitaplar.
• Canpolat, Ş. B. (2019). Türkiye'de Nüfus. ISBN:978-605-81513-8-3 İstanbul: Türk İdari Araştırmaları Vakfı.
• Çuhadar, S. G. (2020). Yaşlanan Nüfusa Çözüm Önerisi Olarak Aktif Yaşlanma Yaklaşımı: Eleştiriler ve Olası Endeks için Türkiye Önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 79, 361-397. doi:10.26650/jspc.2020.79.0004
• ESS ERIC. (2022, February 6). The European Social Survey-2008. A European Research Infrastructure Consortium Known as Ess-Eric: [https://www.europeansocialsurvey.org/data/download.html?r=4]. (Erişim 22.09.2021).
• Eurofound. (2017). European Quality of Life Survey 2016: Quality of life, quality of public services, and quality of society. doi:10.2806/964014 TJ-06-17-486-EN-N
• European Centre Vienna. (2013, March). Active Ageing Index 2012 Concept, Methodology and Final Results.
• Methodology Report Submitted to European Commission’s DG Employment, Social Affairs and Inclusion, and to Population Unit. Vienna: UNECE. [https://www.euro.centre.org/downloads/detail/1542]. (Erişim 21.08.2021). Eurostat. (2022, Şubat 14). Employment rate by sex. Eurostat Web Sitesi:
• [https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tesem010/default/table?lang=en]. (Erişim 20.02.2022). Foster, L., and Walker, A. (2015). Special Issue: Successful Aging. The Gerontologist, 55(1), 83-90.
• Güney, T. (2004). Cumhuriyetin 80. yılında Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve Sorunları. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 0(47), 247 - 254.
• Havighurst, R. (1961). Successful aging. The Gerontologist, 1, 8–13.
• José Manuel de São José, V. T. (2017, January). A Critique of the active ageing index. Journal of Aging Studies, volume 40, 49-56. doi:10.1016/j.jaging.2017.01.001
• Karahanoğlu, G. E. (2020, Ocak). Türkiye’de Emekliliğe Geçişi Etkileyen Faktörler. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1(Özel), 100-118. OECD. (2016). Ageing and Employment Policies. Paris: Organisation for Economic Co-Operation and Development.
• OECD. (2017). Pensions at A Glance 2017: Public Policies Across OECD Countries. Paris: Organisation for Economic Co-Operation and Development.
• Peksevim, S., and Akgiray, V. (2019). Reforming the Pension System in Turkey: Comparison of Mandatory and Auto-Enrolment Pension Systems in Selected OECD Countries. [www.oecd.org/pensions/Reforming-the-Pension-System-in-Turkey-2019.pdf]. (Erişim 20.07.2020).
• Pressat, R., and Wilson, C. (1985). The dictionary of demography. New York: Oxford ; New York : Blackwell Reference.
• Sidorenko, A., ve Zaidi, A. (2013). Active Ageing in CIS Countries: Semantics, Challenges, and Responses. Current Gerontology and Geriatrics Research, 1, 1-17. doi:10.1155/2013/261819
• Taştı, E. (2019, Ekim). Eğitimin Önemi ve Türkiye’de Durum. ADVAK Dergisi. (10).
• Timonen, V. (2016). Beyond Successful and Active Ageing. A Theory of Model Ageing. Bristol: Policy Press. TÜİK. (2018, Şubat 21). Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2018-2080-30567]. (Erişim 22.02.2019).
• TÜİK. (2020, Eylül 17). Hayat Tabloları, 2017-2019. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2017-2019-33711]. (Erişim 18.10.2020).
• TÜİK. (2020a). Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: [https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/index.zul]. (Erişim 10.03.2021).
• TÜİK. (2021a, Mart 22). İşgücü İstatistikleri, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2020-37484]. (Erişim 28.04.2022).
• TÜİK. (2021b, Ağustos 26). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2021. [Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437]. (Erişim 01.10.2021).
• TÜİK. (2021d, Eylül). İstatistiklerle Yaşlılar 2020. Ankara, Türkiye. [https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/index.zul]. (Erişim 02.11.2021).
• TÜİK. (2021e, Haziran 15). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu Web Sitesi: [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2020-37404]. (Erişim 22.02.2022).
• TÜİK. (2022, Mart). İstatistiklerle Yaşlılar, 2021. [https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227]. (Erişim 01.04.2022).
• UNDP. (1990). Human Development Report 1990. New York, Oxford University: Published for the United Nations Development Programme (UNDP). [http://hdr.undp.org/en/media/hdr_1990_en_front.pdf]. (Erişim 10.01.2019).
• UNECE. (2014). AAI 2014 Active Aging Index for 28 European Union Countries. [https://unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/WG7/Documents/Policy_Brief_AAI_for_EG_v2.pdf]. (Erişim 02.02.2020).
• UNECE. (2016). The Active Ageing Index Pilot Studies For Serbia and Turkey. UNECE Population Unit. [https://statswiki.unece.org/download/attachments/76287849/Pilot%20study%20for%20Serbia%20and %20Turkey%20final.pdf?version=1&modificationDate=1473167139525&api=v2]. (Erişim 04.06.2019).
• UNECE/European Commission. (2015). Active Ageing Index. Report prepared by Asghar Zaidi of Centre for Research on Ageing, University of Southampton and David Stanton, under contract with United Nations Economic Commission for Europe (Geneva), co-funded by European Commission (Brussels).
• UNECE/European Commission. (2018). Active Ageing Index (AAI) in non-EU countries and at subnational level: Guidelines. prepared by Maria Varlamova of the National Research University, Higher School of Economics (Moscow), under contract with United Nations Economic Commission for Europe (Geneva), co-funded by the European Commission (Brussels).
• UNECE/European Commission. (2019). 2018 Active Ageing Index: Analytical Report. Report prepared by Giovanni Lamura and Andrea Principi under contract with the United Nations Economic Commission for Europe (Geneva), co-funded by the European Commission’s Directorate General for Employment, Social Affairs and Inclusion (Brussels). Geneva: UNECE. [https://unece.org/fileadmin/DAM/pau/age/Active_Ageing_Index/ACTIVE_AGEING_INDEX_TRENDS_2008-2016_web_with_cover.pdf]. (Erişim 25.01.2022).
• Walker, A., and Maltby, T. (2012). Active ageing: A strategic policy solution to demographic ageing in the European Union. International Journal of Social Welfare, 17, 117-130.
• WHO‎. (2002). Active ageing: a policy framework. Geneva: World Health Organization. [https://apps.who.int/iris/handle/10665/67215]. (Erişim 22.02.2019).
• Zaidi, A., Gasior, K., Hofmarcher, M., Lelkes, O., Marin, B., Rodrigues, R., . . . Zólyomi, E. (2013). Active Ageing Index 2012 Concept, Methodology and Final Results. Vienna: European Centre. [https://www.euro.centre.org/downloads/detail/1401]. (Erişim 22.01.2022).