ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUĞU OLAN EVLİ BİREYLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ İLE ÇİFT UYUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİDE BAĞLANMA YARALANMALARININ ARACI ROLÜ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 56, 501 - 537, 28.09.2022

Sare Terzı Ilhan Şerife Işık

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.931593

Öz

Bu çalışmanın amacı; özel gereksinimli çocuğu olan, en az bir yıldır evli bireylerin kişilik özellikleri ile çift uyumları arasındaki ilişkilerde bağlanma yaralanmalarının aracı rolünün incelenmesidir. Çalışma grubu özel gereksinimli çocuğu olan ve çalışmaya katılmak için gönüllü 167 evli bireyden oluşmaktadır. Çalışma verileri “Kişisel Bilgi Formu”, “Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi”, “Evlilikte Bağlanma Yaralanmaları Ölçeği” ve “Çiftler Uyum Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelâsyon Analizi, Basit Doğrusal Regresyon Analizi, Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi ve Sobel Testi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak elde edilen sonuçlara göre, özel gereksinimli çocuğu olan evli bireylerin kişilik özellikleri (nevrotizm, dışadönüklük, deneyime açıklık, yumuşak başlılık, sorumluluk), bağlanma yaralanmaları ve çift uyumları arasında anlamlı ilişkiler bulunmaktadır. Özel gereksinimli çocuğu olan evli bireylerin kişilik özellikleri (nevrotizm, dışadönüklük, deneyime açıklık, yumuşak başlılık, sorumluluk) bağlanma yaralanmalarını, bağlanma yaralanmaları çift uyumlarını ve kişilik özellikleri çift uyumlarını anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Nevrotizm ile çift uyumu, yumuşak başlılık ile çift uyumu ve sorumluluk ile çift uyumu arasındaki ilişkilerde bağlanma yaralanmalarının kısmi aracı rolü olduğu bulunurken; dışadönüklük ile çift uyumu ve deneyime açıklık ile çift uyumu arasındaki ilişkilerde bağlanma yaralanmalarının tam aracı rolü olduğu bulunmuştur. Çalışmanın sonuçları ilgili literatüre dayalı olarak tartışılmış ve gelecek yapılacak çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağlanma Yaralanmaları, kişilik özellikleri, çift uyumu, özel gereksinimli çocuğu olan bireyler

THE MEDIATING ROLE OF ATTACHMENT INJURIES IN THE RELATIONSHIP BETWEEN PERSONALITY TRAITS AND COUPLE ADJUSTMENT OF THE INDIVIDUALS HAVE A CHILD WITH SPECIAL NEEDS

Öz

The aim of this study is investigating the mediating role of attachment injuries between personality traits and couple adjustment of the people who have been married for at least one year and have a child with special needs. Studies were conducted to examine the mediating role of attachment injuries between the personality traits and couple adjustment. The study group consists of 167 married individuals. The data were collected through “Personal Information Form”, “Adjective Based Personality Scale”, ”Marital Attachment Injuries Scale” and “Dyadic Adjustment Scale”. In analyses of the data, Pearson Moment Product Correlation Analysis, Simple Linear Regression Analysis, Sobel Test were used. According to the results, there are significant relationships between the personality traits, attachment injuries, couple adjustment. Personality traits significantly predict their attachment injuries and couple adjustment; attachment injuries significantly predict their couple adjustment. Attachment injuries have been determined as a mediator in the releationship between the personality traits and couple adjustment of married individuals. While attachment injuries have been found to play a partially mediating role in the relationships between couple adjustment and neuroticism, agreeableness, and conscientiousness, it has been found to play a fully medaiting role in the relationship of couple adjustment with extraversion and openness to experience. The results of the study were discussed based on the relevant literature and suggestions were made for future studies.

Anahtar Kelimeler

Attachment injury, personality traits, couple adjustment, individuals have a child with special needs

Kaynakça

• Ahadi, B. (2008). Relationship between personality and marital satisfaction. Contemporary Psychology, Biannual Journal of The Iranian Psychological Association, 2(2), 31-36.
• Akbaş, E., Işık, A. (2019). Özel gereksinimli çocuklara sahip olan ailelerin evlilik yaşamına toplumsal cinsiyet odaklı yaklaşım. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8(2), 93-110.
• Amiri, M., Farhoodi, F., Abdolvand, N., Bidakhavidi, A. R. (2011). A study of the relationship between Big-five personality traits and communication styles with marital satisfaction of married students majoring in public universities of Tehran. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 685-689.
• Aral, N., Gürsoy, F. (2007). Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul: Morpa.
• Bacanlı, H., İlhan, T., Aslan, S. (2009). Beş Faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
• Baron, R. M., Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Baş, A. B. (2018). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynler ile normal gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynlerin yalnızlık düzeyleri ve evlilik doyumu ile ilişkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Ünivetsitesi SBE, İstanbul.
• Blackwell, D., Leaman, C., Tramposch, R., Osborne, C., Liss, M. (2017). Extraversion, neuroticism, attachment style and fear of missing out as predictors of social media use and addiction. Personality and Individual Differences, 116, 69-72.
• Bouchard, G., Lussier, Y., Sabourin, S. (1999). Personality and marital adjustment: Utility of the Five-factor model of personality. Journal of Marriage and The Family, 651-660.
• Bowlby, J. (2015). Kaybetme. (N. Nirven, N. Diner, Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Byrne, E. A., Cunningham, C. C. (1985). The effects of mentally handicapped children on families – a conceptual review. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 26(6), 847-864.
• Cattell, R. B. (1966). The scree test for the number of factors. Multivariate Behavioral Research, 1(2), 245-276
• Cattell, R. B., Butcher, H. J. (1968). The prediction of achievement and creativity. New York: Ardent Media.
• Cloutier, P. F., Manion, I. G., Walker, J. G., Johnson, S. M. (2002). Emotionally focused ınterventions for couples with chronically ill children: a 2-year follow-up. Journal of Marital and Family Therapy, 28(4), 391-398.
• Cook, D. B., Casillas, A., Robbins, S. B., Dougherty, L. M. (2005). Goal continuity and the “big five” as predictors of older adult marital adjustment. Personality and Individual Differences, 38(3), 519-531.
• Çetinkaya, Z., Öz, F. (2000). Serebral palsili çocuğu olan annelerin bilgi gereksinimlerinin karşılanmasına planlı bilgi vermenin etkisi. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2), 44-51.
• Çokluk, Ö. S., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, S. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Damiani, V. (1999). Responsibility and adjustment in siblings of children with disabilities: update and review. Families in Society: The Journal of Contemporary Social Services, 80(1), 34-40.
• Demir, D. (2016). Evlilik uyumu ile bağlanma stilleri ve kişilerarası problem çözme davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul..
• Doğan, İ. (2007). Sosyoloji kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem.
• Eggert, J., Levendosky, A., Klump, K. (2007). Relationships among attachment styles, personality characteristics, and disordered eating. International Journal Of Eating Disorders, 40(2), 149-155.
• Erden-İmamoğlu, S. (2009). Kişilerarası İlişkiler. İstanbul: Yeni İnsan.
• Erdoğan Taycan, S. E., Çepik Kuruoğlu, A. Ç. (2014). Evlilik uyumu ile bağlanma stilleri ve mizaç ve karakter özellikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 25(1), 9-18.
• Erkuş, A. (2011). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci (3.Baskı). Ankara: Seçkin.
• Fışıloğlu, H., Demir, A. (2000). Applicability of the dyadic adjustment scale for measurement of marital quality with Turkish couples. European Journal of Psychological Assessment, 16(3), 214-218.
• Frankel, J. R., Wallen, N. E., Hyun, HH (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Gündoğan, M. (2015). Eşlerin bağlanma tarzları ile çift uyum düzeyi arasındaki ilişkinin araştırılması. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi TF, Eskişehir.
• Hardman, M. L., Drew, C. J., Egan, M. W. (1996). Human exceptionality: society. School, and Family (5th Ed.) Needham Heights, MA: Allyn and Bacon, Simon & Shuster.
• Heaven, P. C., Da Silva, T., Carey, C., Holen, J. (2004). Loving styles: relationships with personality and attachment styles. European Journal Of Personality, 18(2), 103-113.
• Herman, J. L. (1992). Complex PTSD: A syndrome in survivors of prolonged and repeated trauma. Journal of Traumatic Stress, 5(3), 377-391.
• Johnson, S. M. (1996). The practice of emotionally focused marital therapy: creating connection. Brunner/Mazel.
• Johnson, S. M., Makinen, J. A., Millikin, J. W. (2001). Attachment ınjuries in couple relationships: a new perspective an ımpasses in couples therapy. Journal of Marital and Family Therapy, 27(2), 145-155.
• Joshi, S., Thingujam, N. S. (2009). Perceived emotional ıntelligence and marital adjustment: examining the mediating role of personality and social desirability. Journal of The Indian Academy of Applied Psychology, 35(1), 79-86.
• Karaman, Z. (2019). Normal Gelişim Gösteren Çocuğu Olan Ebeveynler ile Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ebeveynlerin Algıladıkları Eş Desteği ve Evlilik Doyumu Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi EBE, İzmir.
• Karasar, N. (2009) Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kaya, F. Ş., Karahasanoğlu, G. (2019). Üniversite öğrencilerinde aşka ilişkin tutumlar, kişilik özellikleri ile bağlanma stilleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 3(1), 51-62.
• Lopez, J. L., Riggs, S. A., Pollard, S. E., Hook, J. N. (2011). Religious commitment, adult attachment, and marital adjustment in newly married couples. Journal of Family Psychology, 25(2), 301-309.
• Lussier, Y., Sabourin, S., Turgeon, C. (1997). Coping strategies as moderators of the relationship between attachment and marital adjustment. Journal of Social and Personal Relationships, 14(6), 777-791.
• Makinen, J. A. (2004). Resolving attachment injuries in couples: relating process to outcome. (Doctoral Dissertation). https://prod-ruor.uottawa.ca/handle/10393/29138 sayfasından erişilmiştir.
• Makinen, J. A., Johnson, S. M. (2006). Resolving attachment injuries in couples using emotionally focused therapy: steps toward forgiveness and reconciliation. Journal Of Consulting and Clinical Psychology, 74(6), 1055-1064.
• Mertler, C. A., Vannatta, R. A. (2005). Advanced and multivariate statistical procedures, Glendale.
• Meyers, S. A., Landsberger, S. A. (2002). Direct and indirect pathways between adult attachment style and marital satisfaction. Personal Relationships, 9(2), 159-172.
• Millikin, J. W. (2000). Resolving attachment injuries in couples using emotionally focused therapy: a process study. (Doctoral Dissertation). https://vtechworks.lib.vt.edu/handle/10919/27740 sayfasından erişilmiştir.
• Nemechek, S., Olson, K. R. (1999). Five-Factor personality similarity and marital adjustment. Social Behavior and Personality: An International Journal, 27(3), 309-317.
• Nixon Speechley, K. N., Noh, S. (1992). Surviving childhood cancer, social support, and parents' psychological adjustment. Journal of Pediatric Psychology, 17(1), 15-31.
• Noftle, E. E., Shaver, P. R. (2006). Attachment dimensions and the big five personality traits: associations and comparative ability to predict relationship quality. Journal of Research in Personality, 40(2), 179-208.
• Özer, A., Cihan-Güngör, H. (2012). Yükleme tarzları, bağlanma stilleri ve kişilik özelliklerine göre evlilik uyumu. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 11-24.
• Özmen, O., Atik, G. (2010). Attachment styles and marital adjustment of Turkish married ındividuals. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 367-371.
• Quittner, A. L., DiGirolamo, A. M. (1998). Family adaptation to childhood disability and illness. In R. T. Ammerman & J. V. Campo (Eds.), Handbook of pediatric psychology and psychiatry, Vol. 2. Disease, injury, and illness (p. 70–102). Allyn & Bacon.
• Risdal, D., Singer, G. H. (2004). Marital adjustment in parents of children with disabilities: a historical review and meta-analysis. Research and Practice For Persons With Severe Disabilities, 29(2), 95-103.
• Sarıyıldız, D. (2017). Özel eğitime gereksinim duyan çocukların annelerinin evlilik uyumunun incelenmesi, (Yayımlanmanış Doktora Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Senchak, M., Leonard, K. E. (1992). Attachment styles and marital adjustment among newlywed couples. Journal Of Social and Personal Relationships, 9(1), 51-64.
• Shaker, A., Fathi-Ashtiani, A., Mahdavian, A. (2011). The relationship of attachment styles and mental health with marital adjustment in couples. Journal of Behavioral Sciences, 5(2), 179-184
• Shaver, P. R., Brennan, K. A. (1992). Attachment styles and the big five personality traits: their connections with each other and with romantic relationship outcomes. Personality and Social Psychology Bulletin, 18(5), 536-545.
• Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312.
• Spanier, G. B. (1976). Measuring dyadic adjustment: new scales for assessing the quality of marriage and similar dyads. Journal of Marriage and The Family, 38(1), 15-28.
• Stack, S., Eshleman, J. R. (1998). Marital status and happiness: a 17-nation study. Journal of Marriage and The Family, 60(2), 527-536.
• Tabacknick, B. G., Fidell, L.S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (M.Baloğlu, Çev.Ed.). Ankara: Nobel.
• Terzi İlhan, S. (2020). Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Evli Bireylerin Kişilik Özellikleri ile Çift Uyumları Arasındaki İlişkide Bağlanma Yaralanmalarının Aracı Rolü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi EBE, Ankara.
• Tutarel Kışlak, Ş., Çavuşoğlu, P. Ş. (2006). Evlilik uyumu, bağlanma biçimleri, yüklemeler ve benlik saygısı arasındaki ilişkiler. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9(9), 61-68.
• Turanlı, P. (2010). Orta yetişkinlikte evlilik uyumu ile benlik saygısı ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin saptanması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Tuzcu, A. (2017). Evli bireylerde kişilik özelliklerinin evlilik uyumu ve evlilik doyumu üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https:tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Türk, B. B. (2016). Yetişkinlerde bağlanma biçimleri kişilik özellikleri ve bu özelliklerin ruhsal sorunlarla ilişkisinin araştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Ulu, I. P.,Tezer, E. (2010). Adaptive and maladaptive perfectionism, adult attachment, and big five personality traits. The Journal of Psychology, 144(4), 327-340.
• Yurdakul, Y. (2019). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Karanlık Üçlü Kişilik Özelliklerinin Eş Uyumu ile Olan İlişkileri: Evli Çiftlerde Kesitsel Bir Çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Işık Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Zimbardo, P. G., Gerrig, R. J. (1996). Psychology and Life. Austraila: Pearson.