A QUALITATIVE STUDY ON THE SOCIAL PROBLEMS FACED BY ELDERLY INDIVIDUALS AND THEIR CARE PROVIDERS RECEIVING HOME CARE SERVICES: EXAMPLE OF OLTU

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 62, 89 - 110, 29.03.2024

Lokman Cerrah Esra Karakuş Umar Meltem Oral Melike Pak

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1461554

Öz

This study focuses on the relationship of elderly individuals who receive home care in Türkiye with their caregivers. While focusing on the relationship between the elderly individual and the caregiver, it is aimed to reveal the experiences of the elderly individual and the caregiver. In the study, the interactions of the elderly individual and the caregiver were examined in terms of the "ecosystem approach". In the study, in which the qualitative research design was chosen, data were collected during the six-month home visits of thirty families using semi-structured in-depth interview techniques. The care interaction between the elderly person and the caregiver was examined in the categories of "health problems", "loss and mourning", "economic inadequacies" and "loss of social environment". As a result, it is seen that there is an economic-based shopping process between care recipients and caregivers over the care pension. In this process, it is the woman who assumes the role of care in the family. In addition, it is seen that the active role of the elderly in the household, which can be considered as one of the traces of the transition from the traditional structure to the modern structure, has disappeared in Oltu.

Anahtar Kelimeler

Home care, Elderly person, Caregiver

EVDE BAKIM HİZMETİ ALAN YAŞLI BİREYLERİN VE BAKIM VERENLERİNİN KARŞILAŞTIKLARI SOSYAL SORUNLAR ÜZERİNE NİTEL BİR ÇALIŞMA: OLTU ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de evde bakım gören yaşlı bireylerin bakım veren bireyler ile ilişkisi üzerine odaklanmaktadır. Yaşlı birey ile bakım veren bireyin ilişkisine odaklanırken yaşlı bireyin ve bakım verenin deneyimlerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çalışmada yaşlı birey ile bakım verenin etkileşimleri “ekosistem yaklaşımı” özelinde incelenmiştir. Nitel araştırma deseninin seçildiği çalışmada yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakat teknikleri kullanılarak otuz ailenin ev ortamına altı ay boyunca yapılan ev ziyaretlerinde veriler toplanmıştır. Yaşlı birey ile bakım veren bireyin bakım etkileşimi, “sağlık sorunları”, “kayıp ve yas”, “ekonomik yetersizlikler” ve “sosyal çevre kaybı” kategorileri özelinde incelenmiştir. Sonuçta bakım alanlar ile bakım verenler arasında bakım aylığı üzerinden ekonomik temelli bir alışveriş sürecinin yaşandığı görülmektedir. Bu süreçte ailede bakım rolünü üstlenen yine kadındır. Ayrıca Oltu’da geleneksel yapıdan modern yapıya geçişin izlerinden sayılabilecek yaşlının hanedeki aktif rolünün ortadan kalktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Evde bakım, Yaşlı birey, Bakım veren

Destekleyen Kurum

Tübitak

Kaynakça

• Abel, E.K. and Nelson, M.K. (1990). Circles of care: work and identity in women's lives, SUNY Press, 4-34
• Arun, Ö ve Elmas, Ç. (2016). Yaşlılıkta ayrım: çağdaş Türkiye'de yerel yönetimleri bekleyen zorluklar. İstanbul University Journal of Sociology, 36 (2), 351-372
• Atchley, R. C. (1971). Retirement and leisure participation: Continuity or crisis? The Gerontologist, 11 (1), 13–17.
• Baran, A. G. (2004). Yaşlılık Sosyolojisi, Yaşlılık Disiplinler Arası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler, der. Velittin Kalınkara, Odak Yayınları.
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş Toplum. Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018). Kuşatılmış Toplum. Ayrıntı Yayınları.
• Bocock, R. (2014). Tüketim. Dost Yayınevi.
• Butler, S.S., Turner, W., Kaye, L.W., Ruffin, L. and Downey, R. (2005). Depression and caregiver burden among rural elder caregivers. Journal of Gerontological Social Work, 46(1), 47-63. doi: 10.1300/J083v46n01_04
• Chumnanmak, R., Ayuwat, D., and Narongchai, W. (2020). Happiness elements of elders in Rural Northeast, Thailand: Dynamic of social change in globalization era. JKMP Jurnal Kebijakan dan
• Manajemen Publik, 6(1), 15-24. https://doi.org/10.21070/jkmp.v6i1.1928
• Cingil D. (2013). Bağımlı yaşlısına bakım veren aile üyelerine sunuş yolu ile verilen eğitimin bakım verme yeterliliği ve yaşlı bakımı bilgi düzeyine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Siyasal Kitabevi.
• Cuff, E.C., Sharrock, W.W. ve Francis, D.W. (2013). Sosyolojide perspektifler. Say Yayınları.
• Dağdeviren, T. S., Dağdeviren, M., Demir, N., Atatorun, M., Ali Özşahin, O., and Adahan, D. (2019). Evde Sağlık Hizmeti Alan Hastaların Bakım Verenlerinin Sosyo-Demografik Özellikleri. Ankara Medical Journal, 19(2), 232–243. Https://Doi.Org/10.17098/Amj.578108
• Dardot, P. and Laval, C. (2012). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erkan, H. and Altuntaş, M. (2019). Evde Sağlık Hizmeti Alan Hastalarda Bakım Yükünün Değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 19 (3), 591-601. DOI: 10.17098/amj.624528
• Etters, L., Goodall, D. and Harrison, B. E. 2008. Caregiver burden among dementia patient caregivers: a review of the literature. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 20, 8, 423–8. Family Caregiver Alliance. Family Caregiving: State Of The Art, Future Trends. Report From A National Conference. San Francisco, Calif.: Family Caregiver Alliance; 2007.
• Foucault, M. (2005). Özne ve İktidar- Seçme Yazılar 2. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gardiner C, Brereton L, Frey R, Wilkinson-Meyers L, Gott M. Exploring the financial impact of caring for family members receiving palliative and end-of-life care: a systematic review of the literature. Palliat Med. 2014 May;28(5):375-90. doi: 10.1177/0269216313510588. Epub 2013 Nov 7. PMID: 24201134.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. Kırmızı Yayınevi, İstanbul.
• Giorgi, A. (1997). The theory, practice, and evaluation of the phenomenological method as a qualitative research procedure. Journal of Phemomenological Psychology, 28(2), 235-260. https://doi.org/10.1163/156916297X00103
• Grunfeld, E., Glossop, R., McDowell, I. and Danbrook, C. (1997). Caring for elderly people at home: the consequences to caregivers. Canadian Medical Association, 157(8), 1101-1105.
• Işıl, Ö. ve Onan, N. (2016). Yaşlı ve demanslı bireye bakım verenlerde bakım yükü ve yaklaşımlar, Türkiye klinikleri j psychiatr nurs-special topics, 2(1), 74-80.
• Karakuş Umar, E. (2021). Türkiye’de ve dünyada toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine ilişkin deneyimler. Toplumsal cinsiyet çalışmaları (Ed. Lokman Cerrah). Gazi Kitapevi, 1-28.
• Kaya Sd, Kılınç S, Kılınç M Et Al. (2017). Evaluation Of Home Care Services For Elderly: A Qualitative Study İn Konya Province Of Turkey. Int J Health Sci Res. 7(3), 239-249.
• Kemper P. (1992). The Use Of Formal And Informal Home Care By The Disabled Elderly. Hsr: Health Services Research. 27(4), 421-451.
• Lecovich, E. (2008). Caregiving burden, community services, and quality of life of primary caregivers of frail elderly persons. Journal of Applied Gerontology, 27(3), 309-330.
• Lee Y, Bierman A and Penning M. (2020). Psychological Well-Being Among Informal Caregivers in the Canadian Longitudinal Study on Aging: Why the Location of Care Matters. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 13;75(10), 2207-2218. doi: 10.1093/geronb/gbaa159. PMID: 32906145; PMCID: PMC7664311.
• Morgan, T., Bharmal, A., Duschinsky, R., and Barclay, S. (2020). Experiences of oldest-old caregivers whose partner is approaching end-of-life: A mixed-method systematic review and narrative synthesis. PloS one, 15(6), e0232401. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232401
• Onur, B., (1995). Yetişkinlikte ileri yıllar: Gelişim psikolojisi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Orak O.S ve Sezgin S. (2015). Kanser hastasına bakım veren aile bireylerinin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Psikiyatri hemşireliği dergisi, 6(1), 33-9.
• Özkul, M ve Kalaycı, İ . (2016). Türkiye’de yaşlılık çalışmaları. İstanbul Journal of Sociological Studies , Cilt: 0 Sayı: 52 , . DOI: 10.18368/IU/sk.98114
• Özkul, M ve Kalaycı, İ . (2018). Enformel bir iş ve istihdam alanı olarak yaşlı bakıcılığı: yaşlı yakınları ile bakıcı ilişkilerinde yaşanan sorunlar. Süleyman Demirel Üniversitesi vizyoner dergisi, 9 (20), 1-27. Doı: 10.21076/Vizyoner.372115
• Özyeşil, Z., Oluk, A. ve Çakmak, D. (2014). Yaşlı hastalara bakım verme yükünün durumluk-sürekli kaygıyı yordama düzeyi. Anadolu psikiyatri dergisi, 15, 39-44
• Polivka, L. (2006). Gerontology for the 21st century, The gerontologist, 46(4):558-563.
• PURKIS, M. and CECI, C. (2015). Problematising care burden research. Ageing and Society, 35(7), 1410-1428. doi:10.1017/S0144686X14000269
• Read, J. (2012), Homo economicus’un bir soykütüğü: Neoliberalizm ve öznelliğin üretimi. Cogito dergisi, 70–71,
• Revel, J. (2006). MichelFoucault –Güncelliğin Bir Ontolojisi. Otonom Yayınları.
• Saygılı, S. (2011). Yaşlılık psikolojisi. Elit Kültür Yayınları.
• Shavit O, Ben-Ze'ev A, Israel D. (2019). Love between couples living with Alzheimer's disease: narratives of spouse care-givers. Ageing and society. 39(3), 488–517. 10.1017/S0144686X1700109X.
• Siriopoulos G, Brown Y., Wright K. (1999). Caregivers of wives diagnosed with Alzheimer’s disease: Husband’s perspectives. American Journal of Alzheimer’s Disease.14(2):79–87
• Sullivan, A.B. ve Miller, D. (2015). Who is taking care of the caregiver?. Journal of Patient Experience, 1(2), 7-12.
• Şahin Kaya, Ş. (2011). Televizyonda Kadın, Sağlık ve Hastalık. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14 (2), 117-150. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosars/issue/11400/136122
• T.C Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2020). Yaşlı Nüfusun Demografik Değişimi. https://www.aile.gov.tr/media/45354/yasli-nufus-demografik-degisimi-2020.pdf
• Tekin, N., Türker, E. ve Koç, E. (2011). “Evaluation of View of Caregivers of Old People about the Profession and Vocational Training”, Medical Sciences, 6(2), 26-32.
• Tekin, H. H. (2012). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul University Journal of Sociology, 3 (13), 101-116.
• Zarit, S., Reeves, K. and Bach-Peterson, J. 1980. Relatives of the impaired elderly: correlates of feelings of burden. The Gerontologist, 6(20) 649–55