Sağlık Çıktılarının Ölçülmesi: QALY ve DALY

Yıl 2017, Cilt: 13 Sayı: 1, 99 - 126, 29.12.2017

Deniz Tugay Arslan , İsmail Ağırbaş

Öz

Sağlığa bağlı yaşam kalitesi ölçümleri son
yıllarda sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi için sıklıkla kullanılmaktadır.
Uzayan yaşam süreleri bireylerin kronik hastalıklarla beraber yaşamasını
zorunlu kılmıştır. Dolayısıyla tıbbi hizmetler sonucu yaşam yılının uzunluğuna
sağlanan katkının yanı sıra bireylerin yaşam kalitesinin değerlendirilmesi
gereği doğmuştur. Bu durum, yaşam kalitesinin ölçümünü yapabilecek araçların
doğmasına sebep olmuştur. Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi ile, bir tıbbi
uygulamanın ya da alternatifinin başarısı veya başarısızlığı ve o hastalığın
yaşam kalitesine yaptığı olumlu veya olumsuz etkiler değerlendirilmeye
başlanmıştır. Diğer bir ifadeyle, tıbbi müdahalenin başarısı, hastalık
sebebiyle ortaya çıkan ağrı, yeti yitimi ve bireyin bedensel, psikolojik ve
sosyal olarak iyilik hali şeklinde değerlendirilir. Ayrıca, sağlık çıktılarının
yaşam kalitesi ölçütleriyle değerlendirilmesi alternatif tıbbi müdahaleler
arasında kıt kaynakların verimli bir şekilde dağıtılmasına imkan tanımaktadır.
Derleme olarak tasarlanan çalışmada, yaşam kalitesini değerlendirmede
kullanılan QALY (Quality Adjusted Life Year) ve DALY (Disability Adjusted Life
Years) hesaplamaları  ele alınmıştır.
QALY değerlerinin tespitinde literatürde sıklıkla kullanılan genel yaşam
kalitesi ölçekleri ve hastalığa özgü yaşam kalitesi ölçekleri incelenmiştir.
Son olarak tıbbi tercihlerde fayda ölçümleri değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kaliteye ayarlanmış yaşam yılı, sakatlığa ayarlamış yaşam yılı, sağlık çıktıları, tıbbi fayda ölçümleri, yaşam kalitesi

Kaynakça

• • Acıöz, E., Gökdemir, G., ve Köşlü, A. (2003). Dermatolojide Yaşam Kalitesi. TÜRKDERM Dergisi, 37(1), 16-23.
• • Akbolat, M., Turgut, M., ve Över, G. (2015). Hemşirelerin Yaşam Kalitesi Algılarının Motivasyonlarına Etkisi: Bir Kamu Hastanesi Örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 65-82.
• • Akıncı, F., Yıldırım, A., Oğutman, B., Ateş, M., Gozu, H., Deyneli, O., Aydar, S., İşci, E., Balcıoğlu, L., ve Seyhan, Osman Z. (2005). Translation, Cultural Adaptation, İntial Reliability And Validation Of Turkhish 15d's Version: A Generic Health-Related Quality Of Life (Hrqol) Instrument. Evulation & The Health Professions, 28(1), 53-56.
• • Aktaş, İ., Yıldırım Kaptanoğlu, A., Özkan Ünlü, F., Yılmaz Kaysın, M., ve Şilte, AD. (2013). Yatarak Fizyoterapi Alan Hastaların Yaşam Kaliteleri ve Maliyet Analizi. Marmara Medical Journal, 26: 34-38.
• • Aydemir, Ö. (1999). Konsültasyon-liyezon Psikiyatrisinde Yaşam Kalitesi Ölçümü: Kısa Form-36 (Sf-36). 3p Dergisi, 7(Ek-2), 14-22.
• • Bergman, B., Aeronson, N., Ahmedzai, SH., Kaasa, S., ve Sullivan, M. (1994). The EORTC QLQ-LC13: A Modular Supplement to The EORTC Core Quality of Life Questionnaire (QLQ-C30) for Use in Lung Cancer Trials. EORTC Study Group on Quality of Life. Eur J. Cancer, 30A(5), 635-642.
• • Björdal, K., Graeff, A., Fayers, P., Hammerlid, E., Pottelsberghe, Van Ch., Curran, D., Ahlner-Elmqvıst, M., Maher, JE., Meyza, JW., Bredart, A., Söderholm, AL., Arraras, JJ., Feıne, JS., Abendstein, H., Morton, RP., Pignon, T., Huguenın, P., Bottomly, A., ve Kaasa, S. (2000). 12 Country Field of The EORTC-QLQ-C30 (version 3.0) and The Head and Neck Cancer Specific Module (EORTC QLQ-H&N35) in Head and Neck Patients. EORTC Quality of Life Group. European Journal Cancer, 36(4), 1796-1807.
• • Burström, K., Johannesson, M., ve Diderichsen, F. (2006). A Comparison of Indicidual and Social Time Trade-off Values for Health States in The General Population. Health Policy, 76, 359-370.
• • Cleemput, I., De Geest, S., Van Renterghem, Y., ve Kesteloot, K. (2003). Measuring Health State Preferences in Belguim with the EQ-5D: A Pilot Survey in Health Care Workers. Arch Public Health, 61, 201-214.
• • Cookson, R. (2003). Willingness to Pay Methods in Health Care: A Sceptical View. Health Economics, 12, 891-894.
• • Cowley, P., Bodabılla, JL., Musgrove, P., ve Saxenıan, H. (1994). Content and Financing of an Essential National Package of Health Services, Global Assessments In The Health Sector. World Health Organization, 171-181.
• • Çakmak, A. (2005). Osteoporozlu Hastalarda Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesine Etki Eden Faktörler. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Yüksek Lisans Tezi.
• • Çalışkan, Z. (2009). Sağlık Hizmetlerinde Önceliklerin Belirlenmesinde Ekonomik Değerlendirme Yöntemi Olarak Maliyet-Etkililik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 311-332.
• • Çelik, Y. (2011). Sağlık Ekonomisi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• • Çınaroğlu, S. (2015). Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesinde Standart Kumar Teorisine Göre Çerçeveleme Etkisinin Rolü. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(4), 346-352.
• • Dolan, P., ve Tsuchıya, Aksi (2003), "The Person Trade-Off Method and Transitivity Principle: An Example From Preferences Over Age Weighting", Health Economics, 12, 505-510.
• • Ercan, N. (2010). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Eser, S., Saatli, G., Eser, E., Baydur, H., ve Fidaner, C. (2010). Yaşlılar İçin Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü WHOQOL-OLD: Türkiye Alan Çalışması Türkçe Sürüm Geçerlilik ve Güvenirlilik Sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(1), 37-48.
• • Finlay, AY., Khan, GK., Luscombe, DK., Salek, MS. (1990). Validation of Sickness Impact Profile and Psoriasis Disability Index in Psoriasis. British Journal of Dermatology, 123, 751-756.
• • Frick, K. (2007). Preference Elicitation Methods. http: //ocw.jh sph.edu/cour ses/ConceptsEconomicEvaluation/PDFs/Lecture9.pdf internet adresinden 30.04.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Gafni, A. (1994). The Standard Gamble Method: What Is Being Measured And How It Is Interpreted. Health Services Research, 29(2), 2007-224.
• • Gökçe, S. (2010). Renal Replasman Tedavisi Alan Hastalarda Yaşam Kalitesi. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi.
• • Gündüzoğlu, N.Ç., Fadıloğlu, Ç. ve Yılmaz, C. (2014). Obezlere Özgü Yaşam Kalitesi Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirliliğin İncelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 15, 63-68. • Güven, T. (2007). Diabetes Mellitus'lu Hastalarda Yaşam Kalitesi ve Depresyon Etkisinin Araştırılması. Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği, Uzmanlık Tezi.
• • Güzelant, A., Göksel, T., Özkök, S., Taşbakan, S., Aysan, T., ve Bottomley, A. (2004). The European Organiation for Research and Treatment of Cancer QLQ-C30: An Examination into the Cultural Validity and Reliability of the Turkish Version of the EORTC QLQ-C30. European Journal of Cancer Care, 13(2), 135-144.
• • Hickey, A., Barker, M., Mcgee, H., ve O'boyle, C. (2005). Measuring Health-Related Quality of Life in Order Patient Populations. Pharmaeconomics, 23(10), 971-993.
• • Hoffman, E., ve Spitzer, M.L. (1993). Willingness to Pay vs. Willingness to Accept: Legal and Economik Implications. Washington University Law Review, 71(1), 58-114.
• • Homedes, N. (1995). The Disability-Adjusted Life Year (DALY) Defination, Measurement and Potential Use. Human Capital Development, HCD Working Papers.
• • Johnson, R.F. (2013). Why Not Real Economics? http://www.ispor.o rg/meet ings/neworleans05 13/releasedp resentations/Symposium-RTI-ALL_SPEA K ERS.pdf internet adresinden 18.04.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Kelle, B. (2008). Subakromiyal Sıkışma Sendromu'nda Laser'in Etkinliği ve Lokal Steroid Enjeksiyonu ile Karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabiitasyon Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi.
• • Koçyiğit, H., Gülseren, Ş., Erol, A., Hızlı, N., ve Memiş, A. (2002). The Reliability an Validity of The Turkish Version of Quality of Life Questionnaire of The European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). Clin Rheumatol, 22, 18-23.
• • Korevaar, J.C., Merkus, M.P., Jansen, Maarten A.M., Dekker, F.W., ve Krediet, R.T. (2002). Validation of The KDQOL-SF: A Dialysis-Targeted Health Measure. Qual Life Res, 11(5), 437-447.
• • Küçükdeveci, A.A., Mckenna, S.P., Kutlay, S., Gürsel, Y., Whalley, D., ve Arasıl, T. (2000). The Development and Psychometric Assessment of The Turkish Version of The Nottingham Health Profile. Int. J. Rehabilitation. Res, 23(1), 37-38.
• • Lips, P., Cooper, C., Agnusdei, D., Caulin, F., Egger, P., Johnell, O., Kanis, JA., Kellingray, S., Leplege, A., Liberman, UA., McCloskey, E., Minne, H., Reeve, J., Regnster, JY., Scholz M., Todd, C., Vernejoul MC., ve Wiklund, I. (1999). Quality of life in patients with vertebral fractures: validation of the Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). Working Party for Quality of Life of the European Foundation for Osteoporosis. Osteoporosis Internationa, 10, 150-160.
• • MacKeigan, L.D., ve O'Brien, B.J. (1999). Holistic Versus Composite Preferences for Lifetime Treatment Sequences for Type 2 Diebetes. Med Decis Making, 19, 113-121.
• • Morrıson, G.C., Neilson, A. ve Malek, M. (2016). Improving The Sensitivity Of The Time Trade-Off Method: Results Of An Expriment Using Chained Tto Questions. https://www.nottingham.ac.uk/economics/documents/discussion-papers/98-22.pdf internet adresinden 19.04.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Murray, C.J.L., ve Archarya, A.K. (1997). Understanding DALYs. Journal of Health Economics, 16(1997), 703-730.
• • Öksüz, E., ve Malhan, S. (2005). Sağlığa Bağlı Yaşam Kalitesi Kalitemetri. Ankara: Başkent Üniversitesi.
• • Öztürk, E. (2011). Radyoterapi Alan Baş ve Boyun Kanserli Hastalarda Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• • Paksoy Erbaydar, N. (2009). Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve DALY Kavramına Kısa Bakış. Toplum ve Hekim Bülteni, 28(1), 21-22.
• • Patrick, D.L., Bushnell, D.M., ve Rothman, M. (2004). Performane of Two Self-Report Measures for Evaluating Obesity and Weight loss. Obesity Research, 2, 48-57.
• • Say, T. (2002). Faydanın Ölçülmesi. Yönetim, 13(42), 5-18.
• • Sintonen, H. (2001). The 15 D Instrument of Health-Related Guality of Life: Properties and Applications. Annals of Medicine, 33, 328-336.
• • Şahin, Ş., Toprak, S., ve Ünal, E. (2012). QALY; Kaliteye Ayarlı Yaşam Yılları. Medicine Science, 1(4), 232-243.
• • Şeker, Ş.E. (2014). Çift Süreç Teorisi. http:// mis.sadie vrenseker.com/2014/09/ cift-surec-teorisi-dual-process-theory/ internet adresinden 30.04.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • T.C. Sağlık Bakanlığı (2004). Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet-Etkililik Projesi, Hastalık Yükü Final Raporu. http://www. toraks.org.tr/userfiles /file/ulusal_ hastalik_ yuku_hastalikyukuTR.pdf internet adresinden 19.03.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Tolley, K. (2009). What Are Health Utilities? http://tolleyhealtheconomics.com/wp-content/uploads/2014/09/What-are-health-utilities-Final.pdf internet adresinden 20.03.2016 tarihinde edinilmiştir. • Topçu, B., Saraçlı, S., Dursun, P., ve Gazeloğlu, C. (2012). Akademisyenlerin Yaşam Kaliteleri Üzerine Bir Çalışma: Afyon Kocatepe Üniversitesi Örneği. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 15-19. • Tuna, Z. (2004). Yanıklı Hastaların Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Ünalan, D. (2005). Tüberkülozlu Hastalarda Yaşam Kalitesi, Yaşam Kalitesinin Demografik-Sosyokültürel Özellikler ve Depresyonla İlişkisi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• • Wave, J. (2002). SF-36 Health Survey Update. Spine, 25(24), 3130-3139.
• • Weinstein, M.C., Torrance, G.; McGuire, A. (2009). QALYs: The BASIC. Value in Health, 12(1), 5-9.
• • WHO (World Health Organization) (1996). WOQOL-BREF Introduction, Administration, Scoring and Generic Version of The Assessment. Field Trial Version. Geneva.
• • WHO (World Health Organization) (2003). Generalized Cost Effectiveness Analysis: A Guide. Geneva, Switzerland.
• • WHO (World Health Organization) (2006). Constitution of The World Health Organization. http://www.who.int/governance/eb /who_ constitution_ en.pdf internet adresinden 03.03.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Wıttrup-Jensen, K.U., ve Pedersen, K.M. (2008). An Emprical Assessment of The Person Trade-Off: Valuation of Health, Framing Effects and Estimation of Weights for Fairness. Health Economics Paper, University of Southern Denmark, 9, 1-45.
• • Williams, S.J. (2013). Measuring Functional Limitations and Sicknes Impact: A Critical Review of The FLP and SIP. İçinde: Measuring Health and Medical Outcomes. Ed: Crispin Jenkinson, (711 Third Avenue, New York, USA). • Yardım, N., Bora, B., ve Mollahaliloğlu, S. (2007). Türkiye’de Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkililik Çalışması: Hastalık Yükü Hesaplamaları. http://www.stet eskop.net/Tibbi_Makale-file-print-sid-911.html internet adresinden 03.03.2016 tarihinde edinilmiştir.
• • Yıldırım, A., Öğütmen, B., Bektaş, G., Mete, M., ve Tolgay, H. (2007). Translation, Cultural Adaptation, Initial Reliability and validation of Kidney Disease and Quality of Life Short Form (KDQOL-SF 1.3) in Turkey. Transplantation Proceedings, 39(1), 51-54.