Türkiye ve AB Ülkelerinin Sağlık Ar-Ge Faaliyetlerinin Etkinlik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 136 - 156, 30.05.2024

Fazıl Gökgöz , İsa Yildirim

Öz

Yaşlanan nüfuslara ve artan sağlık problemlerine bağlı olarak sürekli artış eğiliminde olan sağlık harcamalarının ekonomik yükü ülkeler için zorlayıcı durumlardandır. Bu durumun üstesinden gelebilmek amacıyla, birçok ülke, sağlık Ar-Ge faaliyetlerine insan kaynağı ayırmakta ve finansal yatırımlar yapmaktadır. Ülkeler, sağlık Ar-Ge faaliyetlerine yapılan yatırımlar neticesinde katma değerli çıktılar üretebilmeyi ve diğer ülkelere kıyasla etkin konumda olabilmeyi hedeflemektedir. Bu sebeple, ülkelerin sağlık Ar-Ge faaliyetlerindeki etkinliklerini genel kabul görmüş gösterge değişkenleri kullanarak, başka ülkelere kıyasla ölçebilmek oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı, ekonomik ve sosyal yapıları benzer olan AB ülkeleri ile aday ülke Türkiye’nin sağlık Ar-Ge faaliyetlerinin etkinliğini yakın dönem sağlık Ar-Ge girdi-çıktı değişkenleri kullanarak karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. VZA yöntemlerinden çıktı odaklı CCR ve BCC modelleri kullanılan çalışmada, girdi değişkenleri olarak milyon kişiye düşen sağlık Ar-Ge harcaması ve TZE araştırmacı sayısı kullanılırken, çıktı değişkenleri olarak milyon kişiye düşen yayın sayısı ve patent başvuru sayısı kullanılmıştır. Çıktı odaklı CCR modelinde ortalama teknik etkinlik değeri 0,6703 ve çıktı odaklı BCC modellinde ortalama saf teknik etkinlik değeri 0,7374 olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Ar-Ge, Etkinlik Analizi, VZA.

Kaynakça

• Cai, Y. (2011). Factors affecting the efficiency of the BRICSs' national innovation systems: A comparative study based on DEA and Panel Data Analysis. Economics Discussion Paper, (2011-52).
• Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Tone, K. (2006). Introduction to data envelopment analysis and its uses: with DEA-solver software and references. Springer Science & Business Media.
• Dobrzanski, P., & Bobowski, S. (2020). The efficiency of R&D expenditures in ASEAN countries. Sustainability, 12(7), 2686.
• DSÖ. (2024a). R&D indicators. Erişim Adresi: https://www.who.int/observatories/global-observatory-on-health-research-and-development/indicators/health-researchers-in-full-time-equivalent-per-million-inhabitants-by-income-group-second-set-of-charts-jan-2020 internet adresi. Erişim tarihi: 19.01.2024.
• DSÖ. (2024b). R&D indicators. Erişim Adresi: https://www.who.int/observatories/global-observatory-on-health-research-and-development/indicators/gross-domestic-r-d-expenditure-on-health-as-a-percent-of-gross-domestic-product-gdp-Jan-2020 internet adresi. Erişim tarihi: 05.01.2024.
• DSÖ. (2024c). Benchmarking gross domestic R&D expenditure on health and medical sciences (health GERD) across countries against global targets. Erişim Adresi: https://www.who.int/observatories/global-observatory-on-health-research-and-development/benchmarking/benchmarking-gross-domestic-r-d-expenditure-on-health-and-medical-sciences-across-countries-against-global-targets#data-sources internet adresi. Erişim tarihi: 02.03.2024.
• DSÖ. (2024d). Health researchers (in full-time equivalent) per million inhabitants, by income group (second set of charts). Erişim Adresi: https://www.who.int/observatories/global-observatory-on-health-research-and-development/indicators/health-researchers-in-full-time-equivalent-per-million-inhabitants-by-income-group-second-set-of-charts internet adresi. Erişim tarihi: 07.01.2024.
• Dyson, R. G., Allen, R., Camanho, A. S., Podinovski, V. V., Sarrico, C. S., & Shale, E. A. (2001). Pitfalls and protocols in DEA. European Journal of Operational Research, 132(2), 245-2.
• EPO. (2024). European patent applications. Erişim Adresi https://report-archive.epo.org/about-us/annual-reports-statistics/statistics/2021/statistics/patent-applications.html internet adresi. Erişim tarihi: 09.01.2024.
• EUROSTAT. (2024). Population and demography. Erişim Adresi https://ec.europa.eu/eurostat/web/population-demography/demography-population-stock-balance/database internet adresi. Erişim tarihi: 02.02.2024.
• Gökgöz, F. (2010). Measuring the financial efficiencies and performances of Turkish funds. Acta Oeconomica, 60(3), 295-320.
• Herzlinger, R. E. (2006). Why innovation in health care is so hard. Harvard Business Review, 84(5), 58. Küçük, A. (2019). Türkiye’nin Sağlık Ar-Ge Politikasında Kamu-Özel Ortaklığı (KÖO) Modelinin Önemi. Social Sciences, 14(6), 3211-3229.
• OECD.Stat. (2024). Patents by technology. Erişim Adresi https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=GERD_TORD internet adresi. Erişim tarihi: 02.03.2024.
• Ramanathan, R. (2003). An introduction to data envelopment analysis: a tool for performance measurement. Sage. Yeni Delhi. Waters.
• SciVal. (2024). Overview. Erişim Adresi: https://www.scival.com/overview/countries Erişim tarihi: 21.01.2024.
• TÜBİTAK ULAKBİM Bibliyometrik. (2024). Bilim dallarında dünya, ülkeler ve gruplara ait veriler: tıbbi bilimler (2010-2015). Erişim Adresi: http://cabim.ulakbim.gov.tr/wp-content/uploads/sites/4/2016/11/2010-2015-T%C4%B1bbi-Bilimler.pdf Erişim tarihi: 05.01.2024.
• Waters, R., & Urquhart, L. (2019). World Preview 2019, Outlook to 2024. Eval Pharma, 1-26.
• Yıldırım, İ. (2015). Avrupa Ülkelerinin Ar-Ge Etkinlik Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.