TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ TARİHSEL PERSPEKTİFTEN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 3, 235 - 258, 30.09.2024

Seferiye Boz , Dilek Özsoy

Öz

İnsanın ortaya çıkışıyla birlikte sağlıkla alakalı bütün konular en önemli gereklilik halini almıştır. Bu bağlamda bütün çağlarda insan sağlığını korumak ve geliştirmek için çeşitli önlemlerin alındığı söylenebilir. İçinde bulunduğumuz yüzyılda gelişen ve sürekli olarak ilerleyen bilimsel ve teknolojik gelişmeler ise insan sağlığının korunabilmesi için ciddi adımlar atıldığını göstermektedir. Sanayi Devrimi ile birlikte yaşanan gelişmeler sağlıkta uzmanlaşma konusunda önemli bir role sahip olmuş ve zaman içerisinde sağlıkla alakalı bir sistem geliştirilmiştir. Sağlık sisteminin kendine has yapısı göz önünde tutulduğunda ise tüm ülkelerin kendine has bir sağlık sistemi olduğundan bahsedilebilir. Ülkelerin siyasi ve yönetimsel alt yapılarına paralel bir şekilde sağlıkta uzmanlaştıkları görülmektedir. Türkiye özelinde bir değerlendirme yapıldığında sağlıkla alakalı gelişmelerin Cumhuriyet’ten önce ve Cumhuriyet’ten sonra şeklinde sınıflandırılması gerektiği söylenebilir. Bu bağlamda yaşanan pek çok gelişme temelde insan sağlığına iyi gelen stratejilerin sürdürülmesine odaklanmış ve yaşanan tüm gelişmeler merkeze insanı oturtmayı amaçlamıştır. Bu bilgilerden hareketle hazırlanan bu çalışmada sağlık sistemlerine değinilmiş ve Türkiye özelinde sağlık sistemlerinin gelişimine dair bir inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Politikaları, Türkiye’de Sağlık Hizmetleri, Sağlık Hizmetlerinin Gelişimi

Etik Beyan

Makalede hiçbir suç unsuruna veya kanuna aykırı ifadeye yer verilmemiş, araştırma yapılırken araştırma ve yayın etiğine uygun hareket edilmiştir.

Kaynakça

• • Akdur, R. (1998). Türkiye'de sağlık politika ve hizmetleri. Erişim adresi: https://www.recepakdur.com/media/1445/36-akdur-r-tu-rkiyede-sag-lik-politika-ve-hizmetleri-yeni-tu rkiye-4-23-24-1984-1995-eylu-l-aralik-1998.pdf. Erişim tarihi: 30.11.2023.
• • Akdur, R. (2008). Cumhuriyetten günümüze Türkiye’de sağlık. 12.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (21-25 Ekim 2008). Ankara. Erişim adresi: https://www.recepakdur.com/media/1372/04-akdur-r-cumhuriyetten-gu-nu-mu-ze-tu-rkiye-sag-lik-12ulusal-halk-sag-lig-i-kongresi-21-25-ekim-2008-ankara-kitabi-sayfa-45-71.pdf. Erişim tarihi: 30.11.2023.
• • Alptekin, K. (2004). Sağlık hakkı ve insan hakları üzerine bir değerlendirme. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği Hukuku-Tarihi Dergisi, 12(2).
• • Altay, A. (2007). Sağlık hizmetlerinin sunumunda yeni açılımlar ve Türkiye açısından değerlendirilmesi. Sayıştay Dergisi, (64), 33-58.
• • Altındağ, Ö., Yıldız, A. (2020). Türkiye’de sağlık politikalarının dönüşümü. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 157-184.
• • Avrupa Sosyal Şartı, (1961). Erişim adresi:https://www.anayasa.gov.tr/media/3680/avrupasosyalsarti.pdf. Erişim tarihi: 12.12.2023.
• • Ayhan, A. (2012). Sosyal güvenlik kavramı ve sosyal güvenlik ilkeleri. SGD Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 41 55.
• • Başol, E., Işık, A. (2015). Türkiye’de sağlık politikalarında güncel gelişmeler: Sağlıkta dönüşüm programından günümüze bazı değerlendirme ve öneriler, International Anatolian Academic Online Journal Dergisi, 2, 1-26.
• • Berman, A., Sharma, K. (2024). The new amendments to the International Health Regulations (77th WHA, 2024). NUS Centre for International Law.
• • Beylik, U., Kayral, İ. H., Çıraklı, Ü. (2015). 13. Yüzyıldan 21. yüzyıla türk sağlık sisteminin gelişim süreci üzerine bir derleme. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2(4), 183-189.
• • BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, (1948). Erişim adresi: https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel beyannames/. Erişim Tarihi: 01.11.2023.
• • Bostancı, Y. (2007). Sosyal güvenlik hukukunda genel sağlık sigortası. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• • Culyer, A. J., Newhouse, J. (2000). Introduction: The state and scope of health economics, handbook of health economics (1A). Elsevier Science B.V., (Amsterdam, The Netherlands).
• • Çatalca, H. (2000). Sağlık hizmetleri yöneticilerinin yönetim eğitimi ihtiyaçlarının belirlenmesi: Kocaeli örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Çavmak, Ş., Çavmak, D. (2017). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin tarihsel gelişimi ve sağlıkta dönüşüm programı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(1), 48-57.
• • Çilhoroz, Y., Arslan, İ. (2018). Sağlıkta dönüşüm programı uygulamalarının değerlendirilmesi: Akademisyenler üzerinde nitel bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(28), 798–810.
• • Demir, Ş. (2019). Sağlık hizmetlerinde bölgesel eşitsizliklerin analizi ve türkiye örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• • Doğru, E. (2019). Uzun dönemli kamu sağlık harcamalarında sosyoekonomik belirleyiciler: Türkiye Örneği. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Dünya Sağlık Örgütü (2023). World Health Organization, Social determinants of health Progress of the World Report on Social Determinants of Health Equity, EXECUTIVE BOARD EB154/21 154th session 18 December 2023 Provisional agenda item 19.
• • Ekici, D. (2013). Sağlık bakım hizmetinin yönetimi. Sim Matbaacılık, İstanbul.
• • Euronews (2022). Sağlık harcamaları. Erişim adresi: https://tr.euronews.com/next/2022/04/05/sagl-k harcamalar-n-n-milli-gelire-oran-oecd-ve-ab-de-sagl-ga-en-az-pay-ay-ran-ulke-turkiye. Erişim tarihi: 28.12.2023.
• • Günaydın, D. (2011). Sağlık hizmetlerinde küresel reform yaklaşımları. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 1, 60.
• • Günler, O. E. (2022). Social inequality in aging. Current Perspectives in Social Sciences, 26(4), 350-360.
• • Güvercin, A., Mil, H. İ., Tarım, B. (2016). Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sosyal güvenlik kurumu (SGK). Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(13), 80-94.
• • Hamzaoğlu, O. (2011). 1980 sonrası sağlık reformları, kapitalizmin krizi ve sağlık.
• • Immergut, E. M. (1992). Health politics: Interests and institutions in Western Europe. Cambridge University Press Archive.
• • Inyinbor, Adejumoke, A., Adebesin, Babatunde, O., Oluyori, Abimbola, P., Adelani-Akande, Tabitha, A., Dada, Adewumi, O. and Oreofe, Toyin, A. (2018). Water pollution: Effects, Prevention, and climatic ımpact. InTech.
• • İstanbul Tabip Odası (2021). Cumhuriyet dönemi sağlık politikaları ve örgütlenme, 1920-1960 - Necati Dedeoğlu. Erişim adresi: https://www.istabip.org.tr/6738-cumhuriyet-donemi-saglik-politikalari-ve orgutlenme-1920-1960-necati-dedeoglu.html. Erişim tarihi: 30.11.2023.
• • İstanbulluoğlu, H., Güleç, M., Oğur, R. (2012). Sağlık hizmetlerinin finansman yöntemleri. Dirim Tıp Gazetesi, 85(2), 86-99.
• • Kıvanç, M. M. (2015). Evrensel sağlık bildirgeleri ve türkiye’de sağlık reformları. Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/shyd/pdfs/SHYD_2_3_162_166.pdf. Erişim tarihi: 01.11.2023.
• • Kol, E. (2015). Türkiye’de sağlık reformlarının sağlık hakkı açısından değerlendirilmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi: Journal Of Socıal Securty, 1(1).
• • Kuruca, M. (2012). Genel sağlık sigortası. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• • Lameire, N., Joffe, P., Wiedemann, M. (1999). Healthcare systems—an International review: An overview. Nephrology Dialysis Transplantation, 14(6), 3-9.
• • McCanne, D. (2010). Health care systems-four basic models; Physicians for a National Health Program (PNHP). Erişim adresi: https://www.pnhp.org/single_payer_resources/health_care_systems_four_basic_models.php. Erişim Tarihi: 31.10.2023.
• • Memişoğlu, D. (2016). Bir kamu politikası analizi örneği: Sağlıkta dönüşüm programı. Yasama Dergisi, (34), 62–93.
• • Mutlu, A. Işık, A. K. (2012). Sağlık ekonomisine giriş. Ekin Kitapevi, Bursa.
• • OECD. (2023). Health expenditure in relation to GDP, Erişim adresi: https://www.oecd ilibrary.org/sites/788a13b4-en/index.html?itemId=/content/component/788a13b4-en. Erişim tarihi: 28.12.2023.
• • Oğuz, N. Y. (1997). Hasta hakları alanındaki gelişmeler ve değişen değerler. Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik Dergisi, 5, 50-5.
• • Okursoy, A. (2010). Türkiye’de sağlık sistemi ve kamu hastanelerinin performanslarının değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Orhan, Ö. (2006). Küreselleşme süreci ve türkiye’de sağlık politikaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Kamu Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi.
• • Özdemir, H. (2023). Türk sağlık sisteminin sağlık göstergelerine etkileri ve OECD ülkeleri ile karşılaştırılması. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Özgen, D. (2023). Sağlık ekonomisi yüksek lisans programı sağlıkta dönüşüm programı sonrası Türkiye’de sağlık hizmetleri arzı ve arzı etkileyen faktörlerin analizi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Özkara, Y. (2006). Birinci Basamak sağlık hizmetlerinde hasta memnuniyetinin sağlık ekonomisindeki yeri ve önemi: Bir uygulama. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Pekten, A. (2006). Genel sağlık sigortası sistemi ve getirdiği yenilikler. Sayıştay Dergisi, (61), 119-138.
• • Sağlık platformu (2023). Sağlık hizmetleri. Erişim adresi: https://www.saglikplatformu.com/saglik hizmetleri/. Erişim tarihi: 03.10.2023.
• • Sargutan, E. (2005). Sağlık sektörü ve sağlık sistemlerinin yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8, 401 428.
• • SRI. (2010). Spas and The Global Wellness Market: Synerges And Opportunities, Prepared By Srı International.
• • T. C. Dışişleri Bakanlığı (2023). Dünya Sağlık Örgütü Teşkilatı. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/who.tr.mfa#:~:text=D%C3%BCnya%20Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Te%C5%9Fkilat%C4%B1%2C%20Anayasas%C4%B1n%C4%B1n%2026,May%C4%B1s%20ay%C4%B1nda%20Cenevre'de%20d%C3%BCzenlenmektedir. Erişim tarihi: 30.11.2023.
• • T. C. Sağlık Bakanlığı (2023). Sağlık Bakanlığının tarihçesi. Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR 11492/tarihce.html. Erişim Tarihi: 30.11.2023.
• • T.C. 1961 Anayasası. (1961, 9 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (Sayı:334). Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/. Erişim tarihi: 02.10.2023.
• • T.C. 1982 Anayasası. (18 Ekim 1982). T.C. Resmi Gazete (Sayı:2709). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf. Erişim tarihi: 02.10.2023.
• • Temiz, Ö. (2014). Türk hukukunda bir temel hak olarak sağlık hakkı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69(01), 165-188.
• • TÜİK (2020). Hanehalkı Bütçe Araştırması Tüketim Harcamaları Birleşik Mikro Veri Seti 2016-2017- 2018. Erişim Adresi: https://www.tuik.gov.tr/media/microdata/pdf/hanehalki-butce.pdf (Erişim Tarihi: 26.12.2023).
• • T.C. 1924 Anayasası. (20 Nisan, 1924). Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/. Erişim tarihi: 01.11.2023.
• • T.C. 1921 Anayasası. (20 Ocak, 1921). Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/. Erişim tarihi: 01.11.2023.
• • Ünsal, E. (2000). Sağlık mal ve hizmetlerinde piyasa aksaklıkları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• • Waitzberg, R., Pfundstein, I. D, Maresso, A., Rechel, B., Van, Ginneken, E., Quentin, W. (2024). Analysis of health system characteristics needed before performance assessment. Bull World Health Organ, Jul 1;102(7), 547-549.
• • WHO. (2021). Global expenditure on health: public spending on the rise? Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/rest/bitstreams/1400583/retrieve. Erişim tarihi: 26.12.2023.
• • Woolhandler, S., Campbell, T., Himmelstein, D. U. (2003). Costs of health care administration in the united states and canada. New England Journal of Medicine, 349(8), 768–775.
• • Yıldırım, A. (1994). 1961 Anayasasında “sosyal devlet ve sağlık hakkı”. Toplum ve Hekim Dergisi, 9(60).
• • Yorulmaz, R., Erdem, R. (2021). Sağlıklı yaşam üzerine kavramsal bir çerçeve. Uluslararası Sağlık Yönetimi Ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7 (1), 57-74.