Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi

Yıl 2017, Cilt: 3 Özel Sayı , 101 - 120, 29.12.2017

Hüseyin Gül İhsan Kamalak Songül Sallan Gül

https://doi.org/10.25069/spmj.343035

Cited By: 9

Öz

Hükümet
sistemi tartışmaları, uzun yıllardır Türkiye siyasetenin ana gündem konularından
birini oluşturmaktadır. Hükümet biçiminin oluşumu ve işleyişi temel olarak
yasama ve yürütme organları arasındaki ilişkiler tarafından belirlense de, bu
süreçte yargının da etkisi olmaktadır. Ayrıca, genel toplumsal, siyasal ve
yönetsel yapı da bu üç organın işleyişini ve ilişkilerini etkilemektedir. Bu
bağlamda, hükümet biçimleri her ne kadar yasama ve yürütme organlarının göreve
geliş yöntemleri ve aralarındaki ilişkiler tarafından belirlense de, istikrarlı
veya istikrarsız işleyişleri, siyasal parti sistemi, toplumsal sınıflar ve
aralarındaki ilişki/çatışma düzeyi, siyasal kültür/gelenekler, özel ve sivil
sektörün gücü, devletin üniter ya da federal niteliği, yerel yönetimlerin
özerklik düzeyleri gibi bir rejimin siyasal, yönetsel ve toplumsal yapısı ve
özellikleri tarafından da şekillendirilmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de son
dönemde yapılan mevcut yarı-başkanlık görünümlü parlamenter demokrasiden
başkanlık sistemine geçiş tartışmalarına bir katkı yapmayı hedeflemektedir. Bu
çerçevede, çalışmada Amerikan başkanlık sistemi ve Fransız yarı-başkanlık
sistemi Türkiye’de anayasa değişikliği paketi olarak referanduma sunulan yeni
Cumhurbaşkanlığı hükümeti sistemi ile karşılaştırmalı olarak incelenmekte ve
değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Başkanlık Sistemi, Yarı Başkanlık Sistemi, Anayasa, Yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi

The New Presidential Government System in the Light of American Presidential and French Semi-Presidential Systems

Öz

Debate on the form of government has been on the top
of agenda in Turkish politics for several decades. The construction and
operation of governments are mainly shaped by the interrelations of executive
and legislative branches but judicial branch also play a role in this process.
In addition, social, political and administrative structures also, in general,
influence how these three branches operate and interact. In this respect, even
though the forms of government are chiefly determined by how executive and
legislative branches are formed and interact, whether they operate steadily or
unsteadily depends upon such political, administrative or social systems and
characteristics of a regime as political party system, social classes and their
relations and level of conflict, political culture and traditions, the power of
civic and private sectors, the unitary or federal structure of state, power and
autonomy level of local governments. This study aims to contribute to the latest
discussions on a transition from the existing semi-presidential looking parliamentarian
democracy to a presidential system in Turkey. Within this framework, American
presidential and French semi-presidential system are compared and contrasted
with the newly proposed Presidential government system in the new
constitutional referendum package in Turkey and some evaluations are presented.

Anahtar Kelimeler

Presidential System, Semi-Presidential System, Constitution, the New Presidential Government System

Kaynakça

• Ataöv, Türkkaya (2011), Federasyon Başkanlık Yarı-Başkanlık. Destek Yayınevi, İstanbul.
• Barry, Norman P. (2004), Modern Siyaset Teorisi, çev. M. Erdoğan & Y. Şahin, 2. Basım. Liberte Yayınları, Ankara.
• Erat, Veysel (2015), “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemi Üzerine Etkileri”, Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 13, S. 25, s. 325-355.
• Erdoğan, Mustafa (1996), “Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak”, Liberal Düşünce, S. 2, Bahar.
• Evcimen, Günsev (1992), “Başkanlık Sistemi: Ratio Politica’sı ve Türkiye”, SBF Dergisi, C.47, S.1-2, Ocak-Haziran.
• Eyüboğlu, Ercan (2014), “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyet’e Doğru”, içinde (Yarı)Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, der. İ. Kamalak, 2. Baskı. Kalkedon, İstanbul.
• Fırat, İsmail & Gül, Hüseyin (2014), “1982 Anayasası ve Yeni Anayasa Çalışmaları Çerçevesinde Anayasal Vatandaşlık Üzerine Bir Tartışma”, içinde Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek: Sosyolojik, Hukuki ve Siyasal Tartışmalar, (der.) A. Durakbaşa, N. A. Ş. Öner & F. K. Şenel. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Gerston, Larry N. (2007), American Federalism: A Concise Introduction, Armonk, New M. E. Sharpe, Inc., New York.
• Gül, Hüseyin (2013), “Amerikan Federal Sisteminde Yerel Yönetimler”, Dünya’da Yerel Yönetimler: Örnekle-Uygulamalar, (der.) M. Okcu & H. Özgür, s. 19-49. Seçkin, Ankara.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan (2009), Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Horowitz, Donald L. (1995), “Demokratik Sistemleri Karşılaştırmak”, içinde Demokrasinin Küresel Yükselişi, der. L. Daimond & M. F. Platter, çev. Çev. L. Köker, s. 143-160. Yetkin Yayınları, Ankara.
• Kalaycıoğlu, Ersin (2005), “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, içinde Başkanlık Sistemi, yayına hazırlayan T. Ergül, s. 13-29. Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara.
• Kamalak, İhsan (2014), “Cumhurbaşkanının Doğrudan Halk Tarafından Seçilmesinin Olası Sonuçları üzerine Bir Deneme”, içinde (Yarı)Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, der. İ. Kamalak, 2. Baskı. Kalkedon, İstanbul.
• Kamalak, İhsan (2014), “Türk Siyasal Sistemine (Yarı) Başkanlık Sisteminin İthalinin Olası Sonuçları Üzerine Bir Deneme”, içinde (Yarı)Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, der. İ. Kamalak, 2. Baskı. Kalkedon, İstanbul.
• Kamalak, İhsan, Gül, Hüseyin & Sallan Gül, Songül (2015), “Demokrasi, Siyasal Rejim ve Başkanlık Sistemi Tartışmalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Toplum ve Demokrasi, 9 (19-20), Ocak-Aralık: 127-148.
• Karahanoğulları, Onur (2009), “Fransa’da Kamu Yönetimi”, içinde Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, ed. B. A. Güler, 2. Baskı, s. 39-168. İmge Yayınevi, Ankara.
• Lijphart, Arend (1992), “Introduction”, içinde Parliamentray vs Presidential Government, der. A. Lijphart. Oxford University Press, Oxford.
• Linz, Juan J. (1992), “Perils of Presidentialism”, içinde Parliamentray vs Presidential Government, der. A. Lijphart, s. 118-127, Oxford University Press, New York.
• Linz, Juan J. (1993), “Başkanlık Sistemi veya Parlamenter Sistem Arasındaki Tercihin Siyasal ve Sosyal Sonuçları”, içinde BDT Ülkelerinde Demokrasiye Geçiş ve Anayasa Yapımı, çev. E. Özbudun & L. Köker. Yetkin Basım Evi, Ankara.
• Linz, Juan J. (1995), “Başkanlık Sisteminin Tehlikeleri”, içinde Demokrasinin Kültürel Yükselişi, der. L. Diamond ve M. F. Platter, çev. L. Köker. Yetkin Yayınları, Ankara.
• Mainwaring, Scott (1993), “Presidentializm, Multipartism and Democracy: The Difficult Combination”, Comparative Political Studies, 26/2: 198-228
• Mainwaring, Scott & Shugart, Matthew S. (1997), “Introduction”, içinde Presidentialism and Democracy in Latin America, der. S. Mainwaring & M. S. Shugart, s. 1-11. Cambridge University Press, Cambridge.
• Ömürgönülşen, Uğur (2009), “Amerika Birleşik Devletlerin’de Kamu Yönetimi”, içinde Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, ed. B. A. Güler, 2. Baskı, s. 313-412. İmge Yayınevi, Ankara.
• Özbudun, Ergun (2005), “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, içinde Başkanlık Sistemi, yay. Haz. T. Ergül, s. 105-111. Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara.
• Sartori, Giovanni (1997), Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği. Yetkin, Ankara.
• SETA (2016), 1982 Anayasası ve Anayasa Değişiklik Teklifi Karşılaştırması. SETA, İstanbul. Web: file:///D:/TR'de%20Anayasalar%20ve%20Demokrasi/YeniCumhurbaskanlik-AnayasaMetniUzerindeKarsilastirma.pdf, E.T.: 13.02.2017.
• Soysal, Mümtaz (1993), 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 10. Baskı. Gerçek Yay., Ankara. Tosun, Gülgün E. ve Tosun, Tanju (1999), Türkiye’nin Siyasal İstikrar Arayışı: Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemleri. Alfa Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Tunç, Hasan ve Yavuz, Bülent (2009), “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Başkanlık Sistemi”, TBB Dergisi, Sayı 81, s. 1-39.
• Yazıcı, Serap (2011), Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, 2. Baskı. Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Yazıcı, Serap (2005), “Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme”, içinde Başkanlık Sistemi, yayına hazırlayan T. Ergül, s. 125-142. Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara.