Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Unguentarium

Yıl 2022, Sayı: 4, 51 - 72, 31.12.2022

Elif Öz

https://doi.org/10.55061/srmka.1192091

Öz

Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nde bulunan pişmiş toprak unguentariumların incelendiği bu çalışmada, 25 adet eser iki farklı tipte değerlendirilmiştir. Unguentariumların çoğunun satın alma yoluyla müzeye kazandırılması, bunların ele geçtiği yerlerin belirlenmesini imkânsız hale getirmektedir. Fusiform olarak adlandırılan ilk tipe ait 19 adet unguentarium bulunmaktadır. Bunlar genel olarak MÖ 4. yüzyılın sonu ile MS 2. yüzyılın son çeyreği arasına tarihlenmektedir. Oldukça geniş tarih yelpazesine sahip fusiform unguentariumların killeri gri, kırmızımsı sarı, kırmızı, kahverengi, kırmızımsı kahverengi ve pembe renkte iken, astarları kırmızımsı kahverengi, kırmızı, gri, kırmızımsı sarı ve kahverengi tonlarındadır. Bu tipe ait 4 örnekte ağızdan boyna doğru inen kahverengi, kırmızımsı kahverengi ve kırmızı renkte akıtma vardır. Fusiforma ait örneklerin killeri kireç, gümüş ve altın mika ve siyah kum katkılıdır. Ağız çapları 0.9-2.9 cm, yükseklikleri 9.5-28 cm, kaideleri ise 2-2.6 cm arasında değişmektedir. Müzede ikinci tip olan bulbous forma ait 6 adet unguentarium bulunmaktadır. Kil renkleri kahverengi ve kırmızımsı sarı tonlarındadır. Astarları ise kırmızımsı sarı, kahverengi, kırmızımsı kahverengi ve sarımsı kahverengindedir. Yükseklikleri 8.8-14 cm, ağız çapları 1.5-3 cm, kaide çapları ise 1.8-3 cm’dir. Bahsedilen unguentariumlar MÖ 1. yüzyılın ilk yarısı ile MS 1. yüzyılın ortalarına tarihlendirilmiştir. Bazı unguentariumların müzeye aynı tarihlerde ve aynı kişiler tarafından sağlam olarak getirilmiş olması, bunların aynı yapı kompleksinde (mezar?) bulunmuş olabileceklerini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

unguentarium, Fusiform, Bulbous Form, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi

A Group of Terracotta Unguentaria from Diyarbakır Museum

Öz

In this study, the terra-cotta unguentaria in the Diyarbakır Archaeology Museum were examined, 25 artifacts were evaluated in two different types. It makes impossible to find where these ungentaria are acquired from, since most of them are brought to the museum through purchase. There are 19 ungentaria of first type which fare called fusiform. These generally are from between end of the 4th century B.C and last quarter of the 2nd century A.D. While the clays of fusiform unguentarias are gray, reddish yellow, red, brown, reddish brown and pink; linings of fusiform unguentarias are reddish brown, red, gray, reddish yellow and shades of brown. 4 samples which belong to this type, there is draining which from opening to neck in brown, reddish brown and red. Clays of samples of the fusiform are lime, silver and golden isinglass and black sand. Rim diameters are around 0.9-2.9 cm, heights are around 9.5-28 cm, pedestals are around 2-2.6 cm. In the museum, there are 6 unguentarias which belong to second type bulbous form. The tones of colors of clay are brown and reddish yellow. Linings are reddish yellow, brown, reddish brown and yellowish brown. Heihgts are aroun 8.8-14 cm opening diameters are 1.5-3 cm, pedestal diameters are 1.8-3 cm. These unguentaria are belong to dates between first half of the 1st century B.C and in the middle of the 1st century A.D. Some of unguentarias are brought to the museum at the same time and and by same people as durable makes think that they are found in the same structure complex (graveyard?).

Anahtar Kelimeler

Unguentaria, Fusiform, Bulbous Form, Diyarbakır Archaeology Museum

Kaynakça

• Anderson-Stojanović 1987 V. R. Anderson-Stojanović, “The Chronology and Funcition of Ceramic Unguentaria”, American Journal of Archaeology 91, 1987, 105-122.
• Bilgin 2018 S. Bilgin, “Perge’de Bulunmuş Geç Roma Dönemi Damgalı Unguentariumları”, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2015- Sempozyum Bildirileri (Ed. T. Kâhya, A. Özdizbay, N. Tüner Önen ve M. Wilson), Antalya 2018, 115-130.
• Camilli 1999 A. Camilli, Ampullea, Balsamari Ceramici Di Eta Ellenistica e Romana, Roma 1999.
• Civelek 2001 A. Civelek, Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İzmir 2001.
• Civelek 2006 A. Civelek, “Stratonikeia-Akdağ Nekropolisi’nden Bir Mezar”, Anadolu 30, 2006, 47-64.
• Demir 2020 A. Demir, “Giresun Müzesi’nde Bir Grup Pişmiş Toprak Unguentarium”, Arkeoloji Dergisi XXV, 2020, 131-147.
• Doğan 2022 T. Doğan, “Unguentaria in the Edirne Arhaeology and Etnography Museum”, Arkeoloji Dergisi XXVIII, 2022, 149-174.
• Dündar 2006 E. Dündar, Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın 2006.
• Dündar 2008 E. Dündar, Patara IV.1. Patara Unguentariumları, İstanbul 2008.
• Foça 2019 S. Foça, Teos Batı Nekropolisi: Mezar Tipolojisi ve Buluntular, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir 2019.
• Gassner 1997 V. Gassner, Südtor der Tetragonos-Agora. Keramik und Kleinfunde, FiF XIII/1/1, Wien 1997.
• Hellström 1965 P. Hellström, Labraunda II. I. Pottery of Classical and Later Date Terracotta Abteilung, Lund 1965.
• Hayes 1976 J. W. Hayes, Roman Pottery in the Royal Ontario Museum A Catalogue, Toronto 1976.
• Hayes 1991 J. W. Hayes, Paphos: The Hellenistic and Roman Pottery III, Nicosia 1991.
• Hayes 1997 J. W. Hayes, Handbook of Mediterranean Roman Pottery, London 1997.
• Jones 1950 F. F. Jones, “The Pottery”, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus: The Hellenistic and Roman Periods (Ed. H. Goldman), London 1950.
• Kaya 2019 D. Kaya, Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazıları Unguentariumları, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2019.
• Kaya – Temür 2021 B. Kaya – A. Temür, “Amisos’tan Bir Grup Mezar Buluntusu: Unguentarium”, Tüba-ked 23, 2021, 141-160.
• Laflı 2003 E. Laflı, Studien zu Hellenistischen, Kaiserzeitlichen und Spätantikfrühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (SüdTürkei): Der Forschungsstand und Eine Auswahl von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen, Universität zu Köln (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Köln 2003.
• Meriç 2002 R. Meriç, Spathellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos, Wien 2002.
• Nasıfoğlu 2021 A. Nasıfoğlu, Adana Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Unguentarium, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2021.
• Öz 2022 C. Öz, “Myra’nın Liman Yerleşimi Andriake’de Ele Geçen Geç Roma Dönemi Unguentariumları”, Tarih Araştırmaları Dergisi XLI/71, 2022, 59-89.
• Robinson 1959 H. S. Robinson, The Athenian Agora V: Pottery of the Roman Period. Chronology, Princeton 1959.
• Rotroff 2006 S. I. Rotroff, The Athenian Agora XXIX: Hellenistic Pottery. The Plain Wares, Princeton 2006.
• Rotroff – Oliver 2003 S. I. Rotroff – A. Oliver, The Hellenistic Pottery from Sardis: The Finds Through 1994, London 2003.
• Saraçoğlu 2011 A. Saraçoğlu, “Hellenistic and Roman Unguentaria from the Necropolis of Tralleis”, Anadolu 37, 2011, 1-42.
• Yaşar 2010 A. Yaşar, Milet Müzesi’nde Bulunan Hellenistik ve Roma Dönemi Unguentariumları, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın 2010.
• Yıldız 2016 V. Yıldız, “Akhisar Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Unguentariumlar”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 14/1, 2016, 1-24.