ART PATRONAGE OF OTTOMAN SULTAN ABDULHÂMİD II

Yıl 2017, , 261 - 293, 30.10.2017

Ayşe Ersay Yüksel

https://doi.org/10.29135/std.297623

Cited By: 5

Öz

Abdulhâmid II and his period (1876–1909) have a special place in Ottoman modernization history. This period is a historical process in which important developments and changes are experienced, especially political, economic, social and cultural fields within the boundaries of both the world and the Ottoman State. In this time, the Sultan tried to cope with very serious problems in different areas of the state. Abdulhâmid made remarkable breakthrough. Abdulhâmid II showed not only his carpentry and wooden mastery, but also how rich his artistic fields are, by painting, by playing the piano at good level, and by ratification it in calligraphy. As a master craftsman, Sultan gave great support to artistic and artistic institutions both financially and spiritually, as a prizewinner in protecting the art, an important aspect of Ottoman state tradition, protecting and supporting artists. His artistic areas, as well as the understanding of the times, have become more modern Western arts than traditional arts. He also led to support the artists, art institutions and art tradition that would make a great contribution to the establishment of the Republic of Turkey in the fields of painting, music, calligraphy, architecture, excavation and archeology, museology, collecting, exhibition arrangement, tile, carpet, sculpture, theater, cinema and literature.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Sultan Abdulhâmid II, art patronage, artist Sultan, carpentery, Yıldız Palace

SULTAN II. ABDÜLHÂMİD’İN SANAT HÂMİLİĞİ

Öz

Sultan II. Abdülhâmid ve döneminin (1876–1909) Osmanlı modernleşme tarihinde özel bir yeri vardır. Bu dönem, hem dünyada hem de Osmanlı Devleti sınırları içerisinde siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlar başta olmak üzere önemli gelişmelerin ve değişimlerin yaşandığı bir tarihsel süreçtir. Devletin farklı alanlarda, çok ciddi sorunlarla başa çıkmaya çalıştığı bu zaman diliminde tahta çıkan Sultan II. Abdülhâmid, kendi sanatkârlığının ve ideolojisinin sonucu olarak neredeyse bütün sanat alanlarında dikkate değer atılımlar yapmıştır. Sultan II. Abdülhâmid sadece marangozluğu ve ahşap ustalığı ile değil, resim yapması, iyi derecede piyano çalması ve hat sanatında icazet alması ile sanatsal uğraş alanlarının ne kadar zengin olduğunu göstermiştir. Usta bir sanatkâr olan Sultan, Osmanlı devlet geleneğinin önemli bir ayağı olan sanatı himaye etme, sanatçıyı koruma ve destekleme konularında hâmilik sıfatı ile sanatçılara ve sanat kurumlarına karşı maddi ve manevi olarak büyük bir destek vermiştir. Onun himaye ettiği sanat alanları, dönemin anlayışının da gereği olarak, geleneksel sanatlardan daha fazla modern Batı sanatları olmuştur. Resim, müzik, hat, mimarlık, kazı-arkeoloji, müzecilik, koleksiyonerlik, sergi düzenleme, çini, halı, heykel, tiyatro, sinema ve edebiyat alanlarında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda büyük katkı sağlayacak sanatçıların, sanat kurumlarının ve sanat geleneğinin desteklenmesinde öncülük etmiştir. 

Anahtar Kelimeler

sanatçı sultan, marangozluk, Sultan II. Abdülhâmid, sanat hâmiliği, Yıldız Sarayı

Kaynakça

• Alimdar, S. (2016), Osmanlı Devleti’nde Batı Müziği, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Altınışık, M. B. (Ekim 2010), Birinci Ulusal Mimarlık Anlatısına Kemalettin Bey ve Vedat Tek Üzerinden Eleştirel Bir Bakış Denemesi [bildiri], 1.Mimarlık Tarihi Kongresi. Ankara
• And, M. (1999), Osmanlı Tiyatrosu, Ankara: Dost Yayınevi.
• Aracı, E. (2014), Donizetti Paşa, Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu, İstanbul: YKY Yayınları.
• Atılgan, S. O. (2010), II. Abdülhamid ve Resim, II. Abdülhamid Modernleşme Sürecinde İstanbul, İstanbul, 422–432.
• Aydın, A. S. C.(2014). “Yıldız Albümlerinden Yıldız Porselenlerine İstanbul Manzaraları”, Art- Sanat, 2, 229–249
• Baydar, E. K. (2011), 19. Yüzyıl Osmanlı Padişahlarının Müzik Politikalarından Kesitler, Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 92–111.
• Baytar, İlona (2012), Tanzimat Sonrası Osmanlı Saraylarında Oryantalist Üslupta Mobilya ve Dekoratif Eserler, Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, (9), 179–199.
• Baytar, İ.(2012), Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid Dönemlerinde Saray Mobilyasının Üslup Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Candemir, M. (2007), Yıldız’da Kaos ve Tasfiye, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları.
• Candemir, M. (2011), Son Yıldız Düşerken, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Cezar, M. (1995), Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: İlke Basın Yayın.
• Coşansel, D. (2006), 19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Fransız ve Yıldız Porselenleri, Milli Saraylar Tarih, Kültür, Sanat ve Mimarlık Dergisi, (3), 133–144.
• Çam, N. (1998), Türk Sanatında Sultanların İşveren Olarak Estetik Rolleri, Vakıflar Dergisi, XXVII, 5–15.
• Çam, N. (1999), Osmanlı Mimarisinde ve Sanatında Sultanların Estetik Rolleri, Osmanlı Ansiklopedisi, X, 65–73, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Demirel, F. (2011), Sultan II. Abdülhamid’in Mirası İstanbul’da Kamu Binaları, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Deringil, S. (1993), “ II. Abdülhâmid Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Simgesel ve Törensel Doku: Görünmeden Görünmek”, Toplum ve Bilim Dergisi, 62, 34- 56.
• Deringil, S. (2009), “Osmanlı İmparatorluğunda Geleneğin icadı, “Muhayyel Cemaat” (Tasarlanmış Topluluk) ve Panislamizm”, Simgeden Millete II. Abdülhâmid’den Mustafa Kemal’e Devlet ve Millet, İstanbul: İletişim.
• Derman, U. (2012), Sultan II. Abdülhamid Devrinde Hat ve Tezyini Sanatlarımız, Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi, İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi, 211–236.
• Durmuş, T. (2009), Tutsan Elini Ben Fakirin, İstanbul: Doğan Kitap.
• Engin, V. (2010), Modern Müzeciliğin Gelişiminde II. Abdülhamid’in Rolü Müze-i Hümayun, II. Abdülhamid Modernleşme Sürecinde İstanbul, İstanbul, 436- 445.
• Ergin, N. (1999), Yıldız Sarayı’nda Müzik, II. Abdülhamid Dönemi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Fausto, Z. (2008), Abdülhamid’in Hükümdarlığında Yirmi Yıl, (Fausto Zonaro’nun Hatıraları ve Eserleri), T. Alptekin (Çev.), Lotto Romano, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• François , G. (2006), Sultan Abdülhamid, A. Berktay (Çev.), İstanbul: Homer Kitabevi.
• Germaner, S. İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbul’u, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür
• Haslip, J. (1998). İngiliz Merkezli Şark Politikası ve II. Abdülhâmid, Doğan, Z. (Çev.) İstanbul:Fener.
• İbnül Emin Mahmud Kemal (1982), Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar, İstanbul: Dergah Yayınları.
• İnalcık, H. (2003), Şair ve Patron, -Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İrez, F. (1989). XIX. Yüzyıl Osmanlı Saray Mobilyası, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi.
• İrez, F. (1986). Tamirhane-i Hümâyûn ya da Abdülhâmid’in Marangozluğu, Tarih ve Toplum, (34), 9–13. İstanbul: İletişim.
• İsen Durmuş, T. I. (2006), II. Selim’e Kadar Osmanlıda Edebi Hamilik Geleneği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Bilkent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kalyoncu, H. (2011), Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri Koleksiyonu’nun Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karakullukcu, D. C. (2012), Son Donem Osmanlı Saraylarında Yıldız Porselenleri, Milli Saraylar: Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, (9), 37–61.
• Kazan, H. (2006), XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı Sarayının Sanatı Himayesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kollektif (2000), Padişahın Portresi, Tesavir-i Al-i Osman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koloğlu, O. (2002), Abdülhâmid Gerçeği, İstanbul: Eylül Yayınları
• Kurt, B. (2013), “Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri”, History Studies, 5(3), 151–173.
• Kurtoğlu, M. H, Candemir, M. (2010), Bir Cihan Devletinin Tasfiyesi Yıldız Sarayı Müzesi Tasfiye Komisyonu Defteri, İstanbul: Çamlıca Yayınları,
• Milli Saraylar, (2011), Mekânik Saat Tamiri ve Tamirciliği Üzerine Şule Gürbüz ile Bir Söyleşi, Milli Saraylar Dergisi Kültür, Sanat, Tarih Dergisi, (7), 81-87.
• Müderrisoğlu, F., Arslan, H. Ç. (1998), Osmanlı Sanatının Mali Kaynakları Vakıflar Dergisi, (27), 95–101.
• Mümtaz, S. (1948). Tarihimizde Hayal Olmuş Hakikatler, İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Nuhoğlu, M., Beteş, F. (2016), “19. Yüzyılda Fotoğrafın Ülke Topraklarında Kullanımına Dair Yıldız Albümleri Üzerinden Bir İnceleme”, Yaratıcı Endüstriler Uluslar arası Tasarım Sempozyumu Bildiriler Kitabı, M. E. Kahraman (Ed.), 231–239. İstanbul
• Osman Nuri (1911), Abdülhamid-i Sani ve Devri Saltanatı, Hayat-ı Hususiyye ve Siyasiyyesi, İstanbul: Kitabhane-i İslam ve Askeri İbrahim Hilmi.
• Osmanoğlu, A. (1963), Sarayda Musiki ve Tiyatro, Türk Batı Müziği Mecmuası, 3.
• Osmanoğlu, A. (2007), Babam Sultan Abdülhamid (Hâtıralarım), İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özendes E. (2002). Osmanlı’da Fotoğrafçılık, Türkler Ansiklopedisi, 15, 507–517, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Özendes E. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğrafçılık (1839–1923), İstanbul: Yem
• Özkaya N. (ed.) (2014). Ehâsin-i Müessesât-ı Hayariyye-i Hilâfetpenâhî’den Dârülaceze: Sultan II. Abdülhâmid Han’ın Yaptırdığı Hayır Kurumlarından Darülaceze, İstanbul: Aktif Matbaa.
• Öztuna, Y. (1990), Türk Musiki Ansiklopedisi I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztuncay, B. (2004), Dersaadet’in Fotoğrafçıları, İstanbul: Aygaz Yayınları.
• Öztuncay, B. (2000), Vassilaki Kargopoulo: Hazret-i Padişahın’nın Serfotoğrafı, İstanbul: BOS.
• Öztürk, S. (2006), “Türk Sinemasında İlk Sansür Tartışmaları ve Yeni Belgeler”, Galatasaray İletişim, 47–76.
• Özuyar, U. (2008), Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara; De ki Basım Yayın.
• Renda, G. (2000), “Tasvir-i Hümayun. Portrenin Son Yüzyılı, 1800–1922”, Padişahın Portresi, Tesavir-i Al-i Osman, 442–542, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Semih S. M. (1948), Tarihimizde Hayal Olmuş Hakikatler, İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Semiz, Y. Kuş, R. (2004). Osmanlıda Mesleki Teknik Eğitim İstanbul Sanayi Mektebi (1869–1930), SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 275–295.
• Shaw, W. M.K.(2004), Osmanlı Müzeciliği, E. Soğancılar (Çev.), İstanbul: İletişim.
• Şakir, Z. (1954), Yıldız Tiyatrosu, Resimli Tarih Mecmuası, (4), 2973–2975.
• Şehsuvaroğlu, H.Y. (1954), Tarihi Odalar, İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (1955). Sultan II. Abdülhâmid V, Resimli Tarih Mecmuası, 5 (65), 3852–3857.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (1956). Sultan II. Abdülhâmid, Resimli Tarih Mecmuası, 6(61), 3628–3633.
• Şerifoğlu, Ö. F. (2011), Hasan Rıza’dan Zonaro’ya Fetih Tasvirleri, 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, Journal of Istanbul’s Culture and Art, 12, 85–90.
• Tahsin Paşa (1931), Abdülhamid ve Yıldız Hatıraları, İstanbul.
• Taptık, F. A. (2011), 19. Yüzyıl İstanbul fotoğrafları: II. Abdülhamid Hediye Albümlerinde Kent ve Mimarinin Temsili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü
• Tezcan, H. (2006), Osmanlı Sarayının Çocukları. Şehzadeler ve Hanım Sultanların Yaşamları, Giysileri, İstanbul: Aygaz.
• Thomen, Ö. Ç. (2015), Denetimden Sansüre Osmanlıda Sinema, Toplumsal Tarih, (255), 72-79.
• Tuğlacı, P. (1981), Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Umur, S. (1995), “Dolmabahçe Sarayı’nda Türk Yapımı Bir Piyano”, Milli Saraylar, Tarih, Kültür, Sanat, Mimarlık Dergisi, 70-77.
• Uşaklıgil, H. Z. (1940), Saray ve Ötesi: Son Hatıralar, İstanbul: Hilmi Kitabevi.
• Yazıcı, N. (2009), Tebrîk-nâme-i Millî’ye Göre II. Abdülhâmid’in İstanbul’daki İmar Faaliyetleri II: Tekkeler,  XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 707–719, İstanbul: Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Yayınları.
• Yazıcı, N. (2010), Tebrîk-nâme-i Millî’ye Göre II. Abdülhâmid’in İstanbul’daki İmar Faaliyetleri I: Camiler,  XII. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 266–278, İzmir: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı, N. (2011), Teshîl-i Muâmelât İçin Saat: II.Abdülhâmid Dönemi’nde İstanbul’da Yapılması Düşünülen ve Yapılan Saat Kuleleri, Safranbolu Saat Kulesi ve Zaman Ölçerler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 97-120. Safranbolu.
• Yenişehirlioğlu, F. (1999), Saltanat İdeolojisi ve Osmanlı Sanatı, Osmanlı Ansiklopedisi, IX, 17–22. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Yum, Ş. (2009), “19 Yüzyılda Osmanlı- Alman İlişkisinin Müzik Alanına Yansıması”, İki Dost Hükümdar Sultan II. Abdülhamid Kaiser II. Wilhelm, 97–107, İstanbul: TBMM Milli Saraylar Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri
• BOA. DH.MKT. 1142/41.
• BOA. Y.PRK. UM. 14/114
• BOA. Y.EE. 37/98
• BOA. Y.EE. 62/12
• BOA. Y.EE., 62/32.
• BOA. Y.MTV. 107/26,
• BOA. Y.MTV. 235/60
• BOA. Y. MTV. 48/31
• BOA. Y. MTV. 264/118
• BOA. Y.EE. 14/73
• BOA. Y.PRK.UM. 81/70
• BOA. DH. MKT. 1142/41
• BOA.Y..A...RES. 119/53
• BOA.Y..A...RES. 132/82
• BAO. Y.A...HUS. 505/94