The Restoration of Tire Yalınayak Bath and New Findings Concerning the Building

Yıl 2019, , 1 - 21, 03.05.2019

Şakir Çakmak

https://doi.org/10.29135/std.522672

Öz

As being one of the most attractive settlements of West Anatolia since was antiquity, Tire is a kind of museum-town with its monumental architecture samples and well preserved urban fabric belonging to the period of Aydınoğulları Emirate and Ottoman Empire. After being the capital of Aydınoğulları Emirate for some time, the city also kept its importance in the early Ottoman Period. In the town, there are many extant monumental structures such as mosques, inns, baths, madrasas and tombs belonging to those periods. Yalınayak Bath is one of the most magnificent baths that survive until today. Especially the section for men attracts the attention with its eight iwan temperature. The restoration implementation of the building was made between 2015 and 2017 in accordance with the approved building survey and projects of restitution and restoration. During the restoration implementation, new findings such as the pool (mikveh) situated in the section of men, and the inlet opening between dressing rooms of men and women have pointed out that bath could have been used by Jewish community of Tire. Besides, the location of the building in the town supports this idea. The restoration was done with an approach aiming to preserve all unique factors of the building. As a result of the parget dreadlocks and on the ground surface of the section of women which is more damaged compared to the section of men, traces of a fountain pool in the dressing room and the inlet opening of a toliet that does not exist today, were encountered. In accordance with the approved restoration project, the house adjacent to the north facade of the bath was removed and the foundations of five stores were revelaed. The foundations of these stores were strenghened and conserved.

Anahtar Kelimeler

Tire, Yalınayak, bath, restoration, mikveh

Tire Yalınayak Hamamı Restorasyonu ve Yapıya İlişkin Yeni Bulgular

Öz

Antik çağlardan günümüze Batı Anadolu’nun en gözde yerleşimlerinden biri olan Tire, Aydınoğulları Beyliği ve Osmanlı dönemlerine ait çok sayıda anıtsal mimarlık örneği ve iyi korunmuş dokusuyla adeta bir müze-kent niteliğindedir. Aydınoğulları Beyliği döneminde bir süre başkentlik yapan Tire, erken Osmanlı döneminde de önemini korumuştur. Kentte bu dönemlerden günümüze ulaşan çok sayıda cami, han, hamam, medrese, türbe vb. anıtsal yapı bulunmaktadır. Yalınayak Hamamı, günümüze ulaşabilen hamamların en görkemlilerinden biridir. Yapının 2015-2017 yılları arasında, onaylı rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri doğrultusunda restorasyonu gerçekleştirilmiştir. Restorasyon çalışmaları sırasında, hamamın Tire’deki Yahudi cemaati tarafından kullanılmış olabileceğini düşündüren bazı verilere ulaşılmıştır. Erkekler kısmı sıcaklığında yer alan arınma havuzu (mikve) ile kadınlar ve erkekler kısmı soyunmalıkları arasındaki giriş açıklığı bu veriler arasındadır. Ayrıca yapının kentteki konumu da bu düşünceyi destekler niteliktedir. Restorasyon çalışmaları, yapının tüm özgün unsurlarını korumayı hedefleyen bir yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. Erkekler kısmına oranla daha fazla tahrip olan kadınlar kısmında yapılan sıva raspaları ve zemin araştırmaları sonucunda, soyunmalık mekânında bir fıskiyeli havuz izine, ılıklık mekânında ise günümüze ulaşamayan tuvaletin giriş açıklığı izlerine rastlanmıştır. Onaylı proje doğrultusunda, yapıya kuzeyden bitişik durumda olan yakın tarihli konutun kaldırılması sonucunda, bu cepheye bitişik beş adet dükkân temeline ulaşılmıştır. Dükkân temelleri, konservasyonları yapılarak korunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tire, Yalınayak, Hamam, Restorasyon, Arınma Havuzu

Kaynakça

• Armağan, A. M. (1983). Belgelerle Beylikler Devrinde Tire. İzmir.
• Armağan, A. M. (2003). Devlet Arşivlerinde Tire. İzmir.
• Aslanoğlu, İ. (1978). Tire’de Camiler ve Üç Mescit. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Arslantaş, N. (2008). Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin İnanç-İbadet ve Dini Hayatları ile İlgili Bazı Tespitler. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi (34), 55-92.
• Besasel, Y. (2001). Yahudilik Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş.
• Bora, S. (2016). Tire Yahudi Mezarlığı, Tire Araştırmaları Sempozyumu - Bildiriler C.I, 211-234, İstanbul: Tire Belediyesi Kültür Yayınları
• Bora, S. (2017). Anadolu Yahudileri Ege’de Yahudi İzleri. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş.
• Caner, Ç. (2014). Aydınoğulları’ndan Osmanlı’ya Bir Batı Anadolu Kenti: Tire’nin Mekânsal Dönüşümü. Vakıflar Dergisi (42): 19-33.
• Çakmak, C. (2002). Tire Hamamları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çakmak, C. (2008). Tire Hamamlarının Mimari Özellikleri ve Korunma Durumları Hakkında Gözlemler. Türk Kültüründe Tire II (Ed.: M. Şeker ve A. Taşcan), 279-299, İzmir.
• Erdoğru, M. A. & Bıyık, Ö. (2015). T.T.001/1 M. Numaralı Fatih Mehmed Devri Aydın İli Mufassal Defteri (Metin ve İnceleme), İzmir: Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Erdoğru, M. A. (2016). Kanuni Sultan Süleyman Devri Aydın İli Evkaf Defteri (Metin ve İnceleme). İzmir: Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Ertuğrul Kalfazade, S. (1995). Anadolu’da Aydınoğulları Dönemi Mimarisi. İstanbul: Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyice, S. (1960). İznik’de Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme. Tarih Dergisi II, 99-120.
• Goffmann, D. (2017). İzmir: Köyden Kolonyal Liman Kentine, Doğu İle Batı Arasında Osmanlı Kenti, Halep, İzmir ve İstanbul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gürboğa, F. (1985). Tire’de Türk-İslam Anıtları (Hanlar ve Türbeler). İzmir: Lisans Tezi, E.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Kahraman, S. A. (Haz.), (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine. 9. Kitap / C.1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Önkal, H. (1991). Tire Türbeleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sanus, M. & Adanalı, E. (2015). Tire Yahudileri, Resmi Evlilik Kayıtları, Dini Evlilik Kayıtları, Defin Kayıtları, Okul Kayıtları. İstanbul: Tire Belediyesi Kültür Yayınları.