The Role of The Churches in Late Antiquity in Mountanious Cilicia: A Case of Seyranlık-Bağlıalan

Yıl 2019, , 521 - 547, 06.11.2019

Ayşe Aydın

https://doi.org/10.29135/std.599274

Cited By: 2

Öz

The farmstead located in Bağlıalan in Seyranlık Village, Mersin-Silifke and belonged to the 3rd-4th century A.D. was built on a hill dominating small plains where agricultural production could be carried out on a mountainous area. The farmstead included a farm house, residences, storehouses, chamasoriums and production equipment. The church dated between the second half of the 5th century and 6th century with a courtyard and a three nave basilical plan was located to the southwest of the farm.  The church is made of large stones. The south, east and west wall of the church is partially. The north wall of the narthex collapsed in the foundation. Naos is divided into ships by a triple support system consisting of the columns in the middle and the piers in the north and south. The southern row of sheets was destroyed and the northern row of sheets survived. On the sides of the pillars between the two pillars there are crosses in the medallion and ram heads in the corners. The church which is the symbol of economic power of the farm complex depending on production and the religion of the inhabitants lost its function within the 7th century A.D. with the settlement and as understood from the mural paintings on the northern side chamber, it was used again between the second half of the 10th century A.D. and the first half of the 13th century A.D.  The control of the agricultural production in Cilicia-Isauria Region where feudal land tenure was adopted as an administrative system was maintained by sanctuaries, towers, farms, villages, and churches from the Hellenistic Period to the Byzantine Period as a tradition. Seyranlık-Bağlıalan settlement belonging to Seleukeia ad Calycadnum, an administrative and religious centre of the late antiquity, is one of the important examples of this tradition in Mountainous Cilicia.

Anahtar Kelimeler

Seleucia, Church, Agricultural Production, Rural Settlement, land feudalism

Dağlık Kilikia’daki Geç Antik Dönem Kırsal Yerleşimlerinde Kiliselerin Rolü: Seyranlık-Bağlıalan Örneği

Öz

Mersin-Silifke’deki Seyranlık köyü Bağlıalan mevkiinde yer alan çiftlik yerleşimi 3.-4.yüzyıla aittir. Yerleşim dağlık alanda tarımsal üretim yapılabilecek küçük düzlüklere hâkim bir konumdaki yamaca kurulmuştur. Kompleks çiftlikte, çiftlik evi, konutlar, depolar, chamasorium tipi mezarlar ve üretim donanımları bulunmaktadır. Çiftliğin güneybatısında yer alan avlulu ve üç nefli bazilikal planlı kilise 5.yüzyıl ikinci yarısı-6.yüzyıl arasına tarihlidir. Büyük kesme taştan yapılan kilisenin doğu, batı ve güney duvarı kısmen günümüze ulaşmıştır. Narteks kuzey duvarı ise temel seviyesinde yıkılmıştır. Naosta nef ayrımı ortada sütun ve bunun kuzey ve güneyine bitişik yerleştirilen ayaklarla oluşturulan üçlü destek sistemiyle sağlanmıştır. Güney arkad sırası yıkılmış, kuzey arkad sırası günümüze ulaşmıştır. İki ayak arasındaki sütunların başlıklarının yüzlerinde madalyon içinde haç, köşelerinde ise koç başları yer alır. Kompleks çiftliğin üretime dayalı ekonomik gücünün ve yaşayanlarının dindarlık sembolü kilise, yerleşimle birlikte 7. yüzyıl içinde işlevini yitirmiş, kuzey yan odasındaki duvar resimlerinden anlaşıldığı kadarıyla da 10. yüzyıl ikinci yarısı-13.yüzyıl ilk yarısı arasında tekrar kullanılmıştır. Toprak feodalizminin yönetim sistemi olarak benimsendiği Kilikia ve Isauria bölgesinde tarımsal üretimin kontrolü Hellenistik dönemden Bizans döneminin sonuna kadar gelenek olduğu üzere tapınaklar, kuleler, çiftlikler, köyler ve kiliseler tarafından sağlanmıştır. Geç Antik dönemin yönetim ve dinsel merkezi Seleukeia ad Calycadnum kentine bağlı Seyranlık-Bağlıalan yerleşimi bu geleneğin Dağlık Kilikia’daki önemli örneklerinden biridir.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal Üretim, Silifke, kilise, kırsal yerleşim, Toprak feodalizmi

Kaynakça

• Alkaç, E. (2015). “Kanytellis Kazısından Late Roman 1 Amphoraları”, Kanytellis-Kanlıdivane. Dağlık Kilikia'da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi, Aydınoğlu, Ü. (Ed.), 151-159, İstanbul: Ege Yayınları
• Aşkın, E. (2010). “Antik Çağda Korykos’taki Zeytinyağı ve Şarap Üretimine Yönelik Yapılanmalar ve Bunların Yerleşim Düzenlemesi İçerisindeki Yeri” Olive Oil and Wine Production in Anatolia During the Antiquity, Proceeding of the Int. Semp. in Mersin-Turkey, 06-08 November 2008, Aydınoğlu, Ü. ve Şenol, A. K. (Ed.), 33-58, İstanbul: Ege Yayınları
• Aydın, A. (2015). “Kanytellis (Kanlıdivane) Kiliseleri”, Kanytellis-Kanlıdivane. Dağlık Kilikia'da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi, Aydınoğlu, Ü. (Ed.), 191-225. İstanbul: Ege Yayınları
• Aydın, A. (2012). “Dağlık Kilikia’da Yeni Keşfedilen Merkezi Planlı Yapılara İki Örnek: Küstüllü-Felicek ve Hisar’daki Tetrakonkhos Planlı Yapılar (Two Examples for Centrally Planned Buildings Newly Discovered in Rough Cilicia: Tetraconch Structures at Felicek Mevkii and Hisar Mevkii of Küstüllü Village)”, Adalya XV, 247-264.
• Aydın, A. (2006). “Kilikya ve İsaurya Bölgesi Vaftiz Yapıları” STD XV/1, 1-19.
• Aydın, A. (2004a). “Mersin-Silifke, Seyranlık Köyü Geç Antik-Bizans Dönemi Mimarisi”, AST 21-1, 217-228.
• Aydın, A. (2004b). “Ortaçağ Tarihinde Mersin ve Çevresi” Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: MERSİN, Özdem, F. (Ed.), 9-26. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Aydınoğlu, Ü. (2017a). “Dağlık Kilikia'da Kırsal Yerleşimlerde Kentsel Mimari: Işıkkale ve Karakabaklı Örnekleri”, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyumu. Symposium on Rural Settlements and the Urban Centers in Mediterranean during Antiquity, Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (Ed.), 61-77, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları
• Aydınoğlu, Ü. (2017b). “Doğu Dağlık Kilikia’daki Kırsal Yerleşimlerde Peristyl Avlulu Konutlar”, Adalya 20, 291-314.
• Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (2015). “Zeytinyağı Üretim Merkezi Kanytellis”, Kanytellis-Kanlıdivane. Dağlık Kilikia'da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi, Aydınoğlu, Ü. (Ed.), 159-188, İstanbul: Ege Yayınları
• Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (2014). “Dağlık Kilikia’da Kentleşme ve Kırsal Yerleşimler Araştırması 2013”, AST 32-1, 525-534.
• Aydınoğlu, Ü. (2013a). "Paslı: Dağlık Kilikia'da Bir Kırsal Yerleşimin Değişim Süreci", Olba XXI, 71-100.
• Aydınoğlu, Ü. (2013b). “Dağlık Kilikia’da Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2011”, AST 30-2, 213-222.
• Aydınoğlu, Ü. ve Çakmak, Ü. (2011). “A Rural Settlement in the Rough Cilicia-Isauria Region: Karakabaklı” Adalya XIV, 71-105.
• Aydınoğlu, Ü. (2010a). “Mersin İli Erdemli İlçesi Silifke Arasında Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009”, AST 28-1, 175-186.
• Aydınoğlu, Ü. (2010b). “The Farms in Rough Cilicia in the Roman and Early Byzantine Periods”, Adalya XIII, 243-282.
• Aydınoğlu, Ü. (2009). Dağlık Kilikia Bölgesinde Antik Çağda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi: Üretimin Arkeolojik Kanıtları, İstanbul: Ege Yayınları
• Aydınoğlu, Ü. (2008). "Mersin İli Erdemli ve Silifke İlçelerinde Antik Dönem’de Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması/ Surveys of Urbanisation and of Agricultural Organisation during Antiquity within the Townships of Erdemli and Silifke in Mersin Province ", ANMED-News of Archaeology from Mediterranean Areas 6, 139-142.
• Borgia, E. ve Monaco, E. (2007). “The Temple at Elaiussa Sebaste- Elaiussa Sebaste’deki Tapınak”, Temple to church. The transformation of religious sites from paganism to Christianity in Cilicia (Tapınaktan Kiliseye: Kilikya’da putperestlikten Hıristiyanlığa geçişte dini yerleşmelerin dönüşümü), Elton, H., Equini-Schneider, E. ve Wannagat D. (Ed.), 25-43, İstanbul: Ege Yayınları
• Ceylan, B. (2009). “Kilikia’da Geç Antik Dönem Kırsal Yerleşimleri: Kanytellis Örneği”, Olba XVII, 45-61.
• Ceylan, B. (2007). “Episkopeia in Asia Minor”, Housing in Late Antiquity, from Palaces to Shops, Lavan, L., Özgenel, L. ve Sarantis, A. (Ed.), 169-196, Leiden-Boston.
• Champbell, S. D. (1979). “Roman Mozaics Work Shops in Turkey”, AJA 83, 287-292.
• Çevik, N. ve Bulut, S. (2007). “The Belen and Kelbessos farmsteads with towers on the border of Pisidia-Lycia and some thoughts on securitiy in the countryside” Adalya 10, 105-130.
• Doğan, S. (2008). “Alanya ve Çevresinde Erken Hıristiyan-Bizans Evleri ve Kırsal Yaşam”, Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 2, 1-20.
• Durugönül, S. (1998a). Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien. Eine Untersuchung zu den archäologischen Hinterlassenschaften im Olbischen Territorium, Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH.
• Durugönül, S. (1998b). “1996 Yılı İçel İli (Antik Dağlık Kilikya) Yüzey Araştırması ile Kuleler-Kaleler ve Yerleşimlere Olan İlişkileri", AST XV-1, 281-293.
• Durugönül, S. (1995). “Olba: Polis mi, Territorium mu?”, Lykia II, 75-82.
• Eichner, I. (2011). Frühbyzantinische Wohnhäuser in Kilikien. Baugeschichtliche Untersuchung zu den Wohnformen der Region um Seleukeia am Kalykadnos. IstForsch 52, Tübingen.
• Eichner, I. (2005). “Frühbyzantinische Wohnhäuser in Kilikien. Arbeitsbericht über die Kampagne 2003 und einige Ergebnisse des Projektes” AST 22-2, 201-212.
• Eichner, I. (2004). “Dağlık Kilikia’daki Erken Bizans Konutları Yüzey Araştırması 2003/ Surveys of Early Byzantine Houses in Rough Cilicia, 2003” ANMED-News of Archaeology from Mediterranean Areas 2, 74-78.
• Eyice, S. (1996). “Türkiye’de Bizans Dönemi Yerleşimi Hakkında Notlar (Observations on Byzantine Period Dwellings in Turkey)”, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. Housing and Settlement in Anatolis: A Historical Perspektive, Sey, Y. (Haz.), 206-220, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Eyice, S. (1971). Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler, İstanbul.
• Feld, O. (1963/1964) “Bericht über eine Reise durch Kilikien”, IstMitt 13/14, 88-107.
• Ferrazzoli, A.F. ve Ricci, M. (2008). “Gli scambi e le rotte commerciali nel bacino del Mediterraneo orientale in epoca romana e primo bizantina sulla base del materiale anforico proveniente dallo scavo di Elaiussa Sebaste in Cilicia (Ayash, Turchia)”, Comercio, redristibucion y fondeaderos. La navegacion a vela en el Mediterraneo. Actas V Jornadas Internacionales de Arqueologia Subaquatica, Ballester, J.P. ve Pascual, G. (Ed.), 521-532, Valencia.
• Foss, C. (1995). “The Near Eastern Countryside in Late Antiquity: a review article”, The Roman and Byzantine Near East, Some Recent Archaeological Research, JRA suppl 14, Humphrey, J.H. ve Arbor, A. (Eds.), 213-234, Michigan.
• Gough, M. (1954). “A Temple Church at Ayas”, AnatSt IV, 49-64.
• Hellenkemper, H. ve Hild, F. (1990). Kilikien und Isaurien, TIB 5, Wien.
• Hellenkemper, H. (1978). “Kirchen und Klöster in der nördlichen Euphratesia”, Studien zur Religion und Kultur in Kleinasiens, Festschrift F.K. Dörner, Sahin, S., Schwertheim, E, ve Wagner, J. (Eds.), EPRO 66.1, 389-414, Leiden.
• İşler, B. (2013). “Orta Likya'da Erken Bizans Dönemi Yerleşimleri ve Kırsal Konut Mimarisi”, Adalya XVI, 285-304.
• İşler, B. (2014). “Orta Likya’daki Karabel Yerleşiminde Tarımsal Üretime Yönelik Mimari Bulgular”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/10, 697-714.
• Karakaya, N. (2006). “2005 Yılı, Kayseri’nin Yeşilhisar İlçesi, Erdemli Vadisi’ndeki Kaya Yerleşimi Yüzey Araştırması”, AST 24-2, 501-510.
• Karakaya, N. (2008). “Erdemli’de Ekmek ve Şarap”, Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ 2, 33-52.
• Kolb, F. (1998). “Kyaneai Yüzey Araştırmaları” AST 15.2, 345-363.
• Kolb, F. ve Thomsen, A. (2000). “1998 Kyaneai Yüzey Araştırması Sonuçları” AST 17-1, 217-234.
• Körsulu, H. (2015). “Kanytellis Atölye Kazısı Seramik Buluntuları”, Kanytellis-Kanlıdivane. Dağlık Kilikia'da Bir Kırsal Yerleşimin Arkeolojisi, Aydınoğlu, Ü. (Ed.), 131-148. İstanbul: Ege Yayınları
• Kupke, B. (1991). “Die Kirchen, Kyaneai 1989”, IstMitt 41, 213-218. Mimaroğlu, S. ve Aydınoğlu, Ü. (2017). “Dağlık Kilikia da Geç Antik Dönem Kırsal Yerleşim Düzenlemesi Öküzlü Örneği”, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyumu. Symposium on Rural Settlements and the Urban Centers in Mediterranean during Antiquity, Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (Ed.), 122-141, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları
• Mitford, T.B. (1980). “Roman Rough Cilicia,” Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II, 7.2, 1230-1258.
• Rosenbaum, E., Huber, G. ve Onurkan, S. (1967). A Survey of Coastal Cities in Western Cilicia, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Sayar, M.H. (2008). “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2006” AST 25-2, 277-292.
• Sayar, M.H. (2007a). “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2005” AST 24-2, 201-212.
• Sayar, M.H. (2007b). “Kilikya Yüzey Araştırmaları 2006” Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, Haberler 24, 22-26.
• Serin, U. (2013). “Karya’daki Geç Antik ve Bizans Dönemi Yapı ve Yerleşimleri Üzerine Bazı Gözlemler”, METU.JFA.30:1, 191-21.
• Şahin, H. (2008). “Dağlık Kilikia 2007: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları”, AST 26-1, 437-448.
• Şahin, H. (2007a). “Doğu Dağlık Kilikia: Polis-Khora İlişkileri Üzerine İlk Düşünceler”, Colloquim Anatolicum VI, 115-179.
• Şahin, H. (2007b). “Dağlık Kilikia Bölgesi Araştırmaları 2006/Surveys in Rough Cilicia in 2006”, ANMED-News of Archaeology from Mediterranean Areas 5, 116-121.
• Şahin, H. (2006a). “Eine neue Grabinschrift aus Seleukeia ad Calycadnum”, Epigraphica Anatolica, Zeitschrift für Epigraphik und historische Geographie Anatoliens 39, 117-120.
• Şahin, H. (2006b). “Orta Dağlık Kilikia Bölgesi Araştırmaları 2005/Surveys in Central Rough Cilicia in 2005”, ANMED- News of Archaeology from Mediterranean Areas 4, 133-136.
• Şenol, A.K. (2008). “Cilician Commercial Relations with Egypt due to the New Evidence of Amphora Finds”, Olba XVI, 109-131.
• Şenol, A.K. (2009). “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”. AETAM’da (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi) Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, Şenol, A.K. (Ed.), 100-319, Silifke.
• Tate, G. (1992). Les campagnes de la Syrie du Nord du IIe au VIIe siècle: Un exemple d’expansion démographique et économique dans les campagnes à la in de l’antiquité-I, Paris. Tülek, (2017). “Kilise Merkezli Bir Tarımsal Üretim Yerleşimi: Sazaklı”, Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent Sempozyumu. Symposium on Rural Settlements and the Urban Centers in Mediterranean during Antiquity, Aydınoğlu, Ü. ve Mörel, A. (Ed.), 142-150, Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları
• Varinlioğlu, G. (2010). “Geç Antik Dönemde Silifke Kırsalında Yerleşim: 2002-2007 Yılları Yüzey Araştırması Sonuçları”, AST 27-3, 201-214.
• Varinlioğlu, G. (2008a). Rural landscape and built environment at the end of Antiquity: limestone villages of southeastern Isauria, Pennsylvania.
• Varinlioğlu, G. (2008b). “Living in a Marginal Environment: Rural Habitat and Landscape in Southeastern Isauria”, DOP 61, 287-317.
• Whittaker C.R. ve Garnsey, P. (1998). “Rural life in the later Roman empire”, The Cambridge Ancient History. Volume 13: The Late Empire, A.D. 337-425, Cameron, A. ve Garnsey, P. (Eds.), 287-311, Cambridge: Cambridge University Press
• Wulf, U. (2003). “Akören. zur stadtplanung und wohnarchitektur zweier siedlungen in Kilikien”, Die spätantike Stadt und ihre Christianisierung, Brands, G. ve Severin, H-G. (Hrsg.), 299-307, Wiesbaden.