Milli Mimari Akımların Çağdaş Tasarımda Okunması: Cıty’s Nişantaşı Alışveriş Merkezi Örneği

Yıl 2021, , 35 - 53, 15.05.2021

Hayrun Nisa Kuruçay , Emre Kuruçay

https://doi.org/10.29135/std.700192

Öz

20. yüzyılın başlarında oluşan toplumsal dinamikler, ortalarına gelindiğinde değişmeye ve çeşitlenmeye başlamıştır. Farklı çalışma disiplinlerinde benzer yansımalar meydana getiren bu değişim, mimariye biçim çoğulculuğu olarak yansımıştır. Nasıl politikada neoliberalizme, ekonomide küreselleşmeye, felsefede postyapısalcılığa varan süreçler yaşandıysa, mimarlıkta da 1950’lerde başlayıp, 1970 ve 1980 arası dönemde izlerini net bir şekilde okuyabildiğimiz postmodernizme dönüşüm süreci yaşamıştır. Postmodernizm, kökleri modernizme dayanan, modernizmin eski neyse ona karşı yeni olma halinden beslenen bir akımdır. Modernizm sonrası şekillenen ortam için yeni şeyler yapılması gerektiği, eskinin artık geçersiz olduğu ortaya konmuş; mimari de dâhil olmak üzere, farklı disiplinler öz sorgulamalarını yapmıştır. Sonuçta mimaride, modern mimarlık anlayışının eskiyi reddetme tavrı reddedilmiş, geçmiş mimari deneyimler ve biçimlerle bağ kurmak amacıyla biçimsel göndermeler yapılmıştır. Çalışmada; tasarım kararları doğrultusunda “hep oradaymış hissi” vermek üzere eskiye göndermeler yapan City’s Nişantaşı Alışveriş Merkezi; ticari, sosyal ve mimari bir nesne olarak incelenmiştir. Postmodern üslupta tasarlanan merkezde bilinçli olarak, 1. Milli Mimari Akım’a göndermeler yapılmıştır. Aynı zamanda yapının; anıtsal, rasyonalist ve süslemeden uzak görünüşü 2. Milli Mimari Akım’a da göndermeler yapmaktadır. Bunların yanında, ticari kurguları geçmişten günümüze hâlihazırda şekillenmiş olan eski yerleşim merkezinde inşa edilen bu çağdaş mimarlık örneğinin tasarımında başvurulan mimari göndermeler de analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Mimarlık, Postmodernizm, Çağdaş Mimarlık, Postmodernizm, Birinci Milli Mimarlık, İkinci Milli Mimarlık, Alışveriş Merkezi, AVM, İstanbul

Reading National Architectural Currents in Contemporary Design: The Case Of Cıty’s Nisantasi Shopping Center

Öz

The social dynamics that emerged at the beginning of the twentieth century began to change and diversify in the middle. This change, which produced similar reflections in different working disciplines, was reflected in the form pluralism of architecture. Just as in the theory of knowledge, there were processes leading to poststructuralism, neoliberalism in politics, and globalization in the economy; also, pluralism, i.e. postmodernism has been experienced in architecture. This process began in the 1950s, and was clearly seen between 1970s and 1980s. Postmodernism is a movement that is rooted in modernism, nourished by the state of modernism being new to what is old. However, post-modernism advances have now shown that new things need to be done for the environment, which is shaped according to the conditions of the period, and that the old one was no longer valid. During the same period, disciplines that made their self-enquiries, including architecture, began to establish analogies with language. This was reflected in architecture as formal pluralism, but also as an architectural object, a product of discourse and the basis of new discourses. As a result, form pluralism was achieved in architectural shaping by indirect form references. These references take advantage of the characteristics of anything historical or non-historical. The City’s Nisantası Shopping Center, which makes references to the past to give “the feeling of always being there” in line with design decisions, was examined as a commercial, social and architectural object. The (shopping) center has tried to find a place within the old commercial fictions with a number of formulas developed. For this purpose, as a result of design decisions and some administrative decisions, diversification has occurred in the region’s user base. This has had important impacts to the use of the area and (shopping) center in terms of social relations. In the article, after examining the social environment created by the location of the center, which in many respects links between the old and the new, the (shopping) center was examined as an architectural object. In the area where luxury mansions were built during the first settlement period and luxury apartments and shops were shaped after the architectural trends developed in the country; references to the former were made in order to make the center accepted as an architectural object. Of these references, the 1st National Architectural Movement was consciously applied. This concept of design leads us to the postmodern architectural trend in terms of style. However, the monumental, rationalist and unadorned appearance of the structure also refers to the 2nd National Architectural Movement. Therefore, the results of contemporary architecture designed in the old settlement center were analyzed in different areas.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Architecture, Postmodernism, 1st National Architecture, 2st National Architecture, Shopping Centre, Istanbul

Kaynakça

• Bardakçı, M. (04 Ağustos 2012), Haber Türk / Neslişah Sultan’la Beraber Giden ve Atatürk’e Kadar Uzanan 86 Yıllık Sır. URL: https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/732144-neslisah-sultanla-beraber-giden-ve-ataturke-kadar-uzanan-86-yillik-sir
• Bardakçı, M. (2007). Son Osmanlılar Osmanlı Hanedanı’nın Sürgün ve Miras Öyküsü. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Bilgin, İ. (2018). Seçkinliğin İzleri ve Anekdot Olarak Zamantaşı, Yapı Dergisi (Nisan). URL: https://yapidergisi.com/seckinligin-izleri-ve-anekdot-olarak-zamantasi/ (Erişim: 04 Mart 2020)
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşası - Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. (Çev. Birkan, T.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Ceylan R. - Özbakır, B. A. - Erol, I. (2017). Alışveriş Merkezleri Türkiyedeki Mevzuata Çerçevesinde Değerlendirilmesi. METU JFA, 34 (2), 245-264.
• Erkmen, E. (1998). Clemens Holzmeister ve Türk Mimarlığı’ndaki Yeri. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Ertuğrul, Z. (2007). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Mimarlarından Muzaffer Bey: Eserleri ve Sanat Anlayışı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• HaberTürk (2013). İstanbul’u Bir De Böyle Görün. URL: https://www.haberturk.com/galeri/yasam/424812-istanbulun-eski-fotograflari-istanbulun-yillar-once-cekilen-fotograflari/1/193 (Erişim: 04 Mart 2020)
• INDIGO (2018, 1 Eylül). Atatürk’ün Cumhuriyet baloları düzenlediği Ankara Palas Cumhurbaşkanlığı’na Bağlandı. URL: https://indigodergisi.com/2018/09/ankara-palas-cumhurbaskanligi/ (Erişim: 04 Mart 2020)
• Jenks, C. A. (1977). The Language of Post-Modern Architecture. New York: Rizzoli İnternational Publications
• Kafadar, S. (2008), City’s Nişantaşı Açıldı (17 Ocak 2008). URL: http://www.mimarizm.com/ (Erişim: 04 Mart 2020)
• Karasözen, R. ve Özer, F. (2006), Çağdaş İstanbul Mimarlığı’nda Post Modernizm’in Rasyonel Temeli. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 5 (2), 107-114
• Köksal, A. (2018). Lux Aeterna!. Mimarizm - Mimarlık ve Tasarım Yayın Platformu. URL: http://www.mimarizm.com/kose-yazilari/lux-aeterna_129248 (Erişim: 04 Mart 2020)
• Mancı, E. (2014), Nişantaşı - Teşvikiye ve Harbiye – Şişli Bölgeleri Kentsel Koruma Önerileri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Özer, F. (1983). Neden Son 25 Yıl?. Mimarinin Son 25 Yılı Semineri, (1-4). İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi,
• Öztürk, E. (2010). Emlak Kulisi / Belgeler City’s Nişantaşı’nı tekzip ediyor (08 Ocak 2010). URL: https://emlakkulisi.com/belgeler-citys-nisantasini-tekzip-ediyor/29769 (Erişim: 04 Mart 2020)
• Pervetitich, J. (1924). Nichantach Plan Cadastral d’Assurances Leve et Dessine (1:1000). Istanbul Urban Database. URL: http://www.istanbulurbandatabase.com/ (Erişim: 04 Mart 2020)
• Şentürk, Ü. (2012). Tüketim Toplumu Bağlamında Boş Zamanların Kurumsallaştırdığı Bir Mekân: Alışveriş Merkezleri (AVM). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 63–77.
• Şişli Terakki Vakfı / Tarihçe. URL: https://www.terakki.org.tr/terakki-vakfi/hakkimizda/tarihce/ (Erişim: 04 Mart 2020)
• Tarhan, T. - Akün, Ö. F. (1994). Edebiyat Fakültesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 10, (399-403). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/edebiyat-fakultesi (Erişim: 04 Mart 2020)
• Tekeli, İ. (1982). The Social Context Of The Development Of Architecture In Turkey, Modern Turkish Architecture (Ed. Renata Holod, Ahmet Evin, Süha Özkan). Ankara: ODTÜ
• Uzun, F. - GÜL, E. - Gül, A. - Uzun, İ. - Uzun, Ö. F. (2017). Alışveriş Merkezlerinin (AVM) Mekânsal Kullanımlarının ve Kullanıcı Eğilim ve Beklentilerin İrdelenmesi; Isparta Kenti Örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi (MBUD), 2, 1-16.
• Venturi, R. - Scott Brown, D. - Izenour, S. (1988). Learning from Las Vegas, Cambridge and London: The MIT Press
• Vural Aslan, T. (2009). Türkiye’deki Alışveriş Merkezleri İncelemelerine Eleştirel Bir Bakış: Yorumlar, Eleştiriler, Tartışmalar. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 14 (1), 147-159.
• Yalçıner Ercoşkun Ö. ve Özüduru B. (2013). Ankara’daki Alışveriş Caddelerinde Ticari Mekânlar ve Sosyal Sürdürülebilirlik Araştırması, MEGARON, 8 (1), 29-44.
• Yücesoy Subaşı, Ç. (2010). Emlak Kulisi / City’s AVM farklı bir konseptle yenileniyor! (08 Ekim). URL: https://emlakkulisi.com/citys-avm-farkli-bir-konseptle-yenileniyor/49421 (Erişim: 04 Mart 2020)
• Zucker, S. [2020]. Photo of Leon Battista Alberti’s Basilica of Sant’Andrea, 1472-90, Mantua (Italy). URL: https://smarthistory.org/alberti-santandrea-in-mantua/ (Erişim: 04 Mart 2020)