Two Heritages of Levantines in Bornova, Izmir: Davy House and De Cramer House

Yıl 2013, Cilt: 22 Sayı: 1, 165 - 188, 09.04.2014

İnci Kuyulu Ersoy

Öz

Izmir is one of the most important centers of population of Levantines in the Ottoman Empire. Dwellings like villas that Levantines, who played a significant role in the social and business life of the city, constructed in this center have a special importance. Most of these constructions that attract attention with their designs and also with their architectural understanding, of which its foundation extends across the borders of Turkey, were constructed within a short timeframe that starts from the end of 19th century till the beginning of 20th century. Even though Bornova, which in the position of an extension of Izmir, is accepted as a suburb where summer resorts of Levantines were located; it was a centre of population with its institutions like schools, churches where they settled continuously before the construction of the railroad. However, Izmir-Kasaba (Turgutlu) railway line, which was an important milestone in the urban development of Bornova and came into use in 1865 doubtlessly caused a noticeable increase in the population of Levantines settled in Bornova. Station and its surrounding have gained importance and started to develop after the railway connection, and it became a preferred district of Bornova. Two examples we will introduce in this article are located on the main street that connects train station to the center. It is aimed to introduce two houses together, which are important heritages of Levantines in Bornova, and constructed by American Davy Family and Austrian De Cramer Family, since they have similar features in common in terms of architectural and ornamental features

Anahtar Kelimeler

-

İzmir, Bornova'da Levantenlerin İki Mirası: Davy Evi ve De Cramer Evi

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda, Levantenlerin önemli yerleşim merkezlerinin başında İzmir gelir. Kentin sosyal ve ticaret hayatında önemli rol oynayan Levantenlerin, bu merkezde ortaya koydukları köşk türü konutlar ise özel bir önem taşımaktadır. Gerek plan tasarımları gerekse mimari özellikleriyle kökleri Türkiye sınırları dışına uzanan bir mimari anlayışın ürünleri olarak dikkati çeken bu yapıların çoğunluğu 19. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar uzanan dar bir zaman dilimi içinde inşa edilmiştir.

İzmir'in bir uzantısı konumunda olan Bornova, Levantenler için genellikle sayfiye evlerinin bulunduğu bir banliyö olarak kabul edilse de, demiryolunun gelmesinden önce de okul kilise gibi mevcut kurumlarıyla devamlı oturdukları bir yerleşim merkezi idi. Ancak, Bornova'nın kentsel gelişiminde önemli bir dönüm noktası olan ve 1865 yılında hizmete giren İzmir-Kasaba (Turgutlu) demiryolu hattı, kuşkusuz Bornova’da oturan Levanten sayısında gözle görülür bir artış sağlamıştır. Demiryolu bağlantısından sonra istasyon ve civarı önem kazanarak gelişmeye başlamış ve Bornova'nın tercih edilen semti durumuna gelmiştir.

Bu makalede tanıtacağımız iki yapı da, tren istasyonunu merkeze bağlayan cadde üzerinde bulunmaktadır. Levantenlerin Bornova'daki önemli miraslarından olan biri Amerikalı Davy, diğeri ise Avusturyalı De Cramer Ailesi tarafından yaptırıldığı söylenen iki konut, mimari ve süsleme özellikleri açısından, kendi içlerinde benzer özellikler taşıdıkları için, birlikte ele alınarak tanıtılmaları amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Bornova, Levanten, Konut, Amerikalı Davy Evi, De Cramer Evi

Kaynakça

• Arıcan, H. (1999), Bornova Albümü, İzmir.
• Arıcan, H. (Der.) (2003), Bornova Köşkleri Gezginler ve Anılar, İzmir.
• Atay, Ç. (1978), Tarih İçinde İzmir, İzmir.
• Baltazzi, A. (2010), "Levantenlerin İzmir'in Tarihine ve Kültürüne Katkıları", İzmirli Olmak Sempozyum Bildirileri, (İzmir 22-24 Ekim 2009), İzmir, 353-360 (İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayını)
• Baykara, T. (1974), İzmir Şehri ve Tarihi, İzmir.
• Birol Akkurt, H. (2004), 19. Yüzyıl Batılılaşma Kesitinde Bornova ve Buca Levanten Köşkleri Mekansal Kimliğinin İrdelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Cevat Sami – Hüseyin Hüsnü, (1905), İzmir 1905, (Sad.Yay.Haz. E.Serçe), İzmir.
• Doğer, E. (1999), “Bornova’nın Kısa Tarihi”, Bornova Albümü, (der. H.Arıcan), İzmir, 9-19.
• Erpi, F. (1975), “İzmir’de Levanten Mimarisi”, Mimarlık, 1, 15-18.
• Erpi, F. (1987), Buca’da Konut Mimarisi, Ankara.
• Gürsoy, M., 1993, Tarihi, Ekonomisi ve İnsanları ile Bizim İzmirimiz, Metis Yayıncılık.
• Kalças, E.L. (1983), Gateways to the Past (Houses and Gardens of Old Bornova), (2nd eddition).
• Kararas, N. (1955), Bornova, Atina (Yunanca).
• Kurat, A. N. (1967), "Türkiye ile Amerika Birleşik Devletleri Arasındaki Münasebetlere Ait Arşiv Vesikaları", A.Ü. DTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, V/8-9, 287 - 372.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2002), “Cultural Contributions of Levantines to Izmir”, Mersin, The Mediterranean and Modernity-Heritage of the Long Nineteenth Century, Mersin, 73-79.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2003), “Bornova Levanten Köşklerine Mimari Açıdan Bir Bakış”, Bornova Köşkleri Gezginler ve Anılar (içinde), (Derl. H.Arıcan), İzmir, 35-47.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2006), “Karşıyaka Levanten Konutlarından Örnekler” Karşıyaka Kültür ve Çevre Sempozyumu 22-23 Aralık 2005 Bildiriler, İzmir, 106-115.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2006), “Bornova’da Levanten Konutları” Avrupalı mı Levanten mi?, (içinde), (Yay. Haz. A.Yumul-F.Dikkaya), İstanbul, 171-192.
• Kuyulu-Ersoy, İ. (2007), “Bornova Yerleşiminde Farklı Bir Üslup: Levanten Köşkleri”, Konya Kitabı X – Rüçhan Arık-M. Oluş Arık’a Armağan, ed. H.Karpuz- O.Eravşar, Konya Ticaret Odası İpek Yolu Dergisi , Özel Sayı, Konya, s.353- 359.
• Mert, H. (2008), Geçmişten Günümüze Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Yönleriyle Bornova, İzmir.
• Saran, C. (1970), Bornova, Bornova.
• Yılmaz, F. (Yay. Haz.), (2011), Geçmişten Günümüze Levantenler / Levantines From the Past to the Present, İzmir.
• Yılmaz, S. (2006), “İzmirli Levantenler (17-20. yy)”, Avrupalı mı Levanten mi?, (içinde), (Yay. Haz. A.Yumul-F.Dikkaya), İstanbul, 119-140.
• Yumul, A. ve Dikkaya, F. (Yay. Haz), (2006), Avrupalı mı Levanten mi?, İstanbul.
• http://www.levantineheritage.com/