An Essay on the Typology of Ottoman Imarets (Soup Kitchen)

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 1, 23 - 51, 29.03.2016

Cengiz Gürbıyık

https://doi.org/10.29135/std.272952

Cited By: 3

Öz

There are a great number of imarets built since the
beginning of the Ottoman architecture well into the early 20^th
century. However, most of these structures have not survived till present.
These structures, none of which have been constructed in isolation but included
in a complex program, have been an important part of the ottoman colonization
and settlement policies. During the classical period however, it is possible to
come across imarets foremost in the city complex of Istanbul as well as at
halting places on trade routes and the pilgrimage route.

In this study, the aim is to take up the imarets in
Anatolia as a whole and to generate a typology from layout schemes. In this
context, an initial archive study has been conducted, whereby 29 surviving
imarets have been determined. It is presented the plans and architectural
features of each Imarets alongside comparisons with similar type buildings
inside and outside of Anatolia

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Complex, Imaret, Soup Kitchen, Matbakh

Osmanlı İmaretlerinin (Aşevleri) Tipolojisi Üzerine Bir Deneme

Öz

Osmanlı
mimarisinin başlangıcından XX. yüzyıl başlarına kadar geçen süre içerisinde
inşa edilen imaretlerin sayısı oldukça fazladır. Ancak bir çoğu günümüze
ulaşamamıştır. Hiçbiri tek başına inşa edilmeyip bir külliye programı dahilinde
yer alan bu yapılar, Osmanlı’nın kolonizasyon ve yerleşim politikalarının
önemli bir parçası olmuştur. Klasik dönemde ise başta İstanbul olmak üzere
şehir külliyeleri ile hac ve ticaret yolları üzerindeki menzil külliyelerinde
imaretlere rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, Anadolu'daki imaretlerin bir
bütün olarak ele alınması ve plan şemalarından yola çıkılarak bir tipoloji
oluşturulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda öncelikle arşiv çalışmaları yapılmış
ve günümüze ulaşabilen 29 imaret tespit edilmiştir. Tek tek ele alınan yapılar
plan ve mimari özellikleri ile Anadolu’da ve Anadolu dışındaki benzer
imaretlerle karşılaştırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Külliye, İmaret, Aşevi, Matbah

Kaynakça

• Akgündüz, A., Öztürk, S. ve Baş,Y. (2005), Üç Devirde Bir Mabed Ayasofya, İstanbul.
• Aktuğ, İ, (1993), Nevşehir Damat İbrahim Paşa Külliyesi, Ankara.
• Ayverdi, E. H (1972), Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451), İstanbul.
• Ayverdi, E. H. (1989), Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), İstanbul
• Ayverdi, E. H. (1989a), Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri 855-886/1451-1481, III, İstanbul 1989.
• Barkan, Ö. L. (1963), “Osmanlı İmparatorluğu’nda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası XXIII/1-2, 239-296, İstanbul.
• Çakmak, Ş. (2009), “Gölmarmara Halime Hatun İmareti Restitüsyon ve Restorasyon Önerileri”, Sanat Tarihi Dergisi, XVIII/I, 25-49, İzmir.
• Çobanoğlu,A.V.(1989), “Sultan Ahmet Külliyesi İmaret Yapıları”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 6, 3-10, İstanbul.
• Ergin, O. N.(1939), Türk Şehirlerinde İmaret Sistemi, İstanbul.
• Ergin, O. N. (1945), Fatih İmareti Vakfiyesi, İstanbul.
• Eyice, S. (1973), “Sincanlı’da Sinan Paşa İmareti”, Vakıflar Dergisi X, 303-36, Ankara.
• Faroqhi, S. (2008), “16. ve 17. Yüzyılda Anadolu İmaretlerinde Ziyafet Yemekleri”, A. Bilgin-Ö. Samancı (Ed.), Türk Mutfağı, 115-123, Ankara.
• Hızlı, M. (2001), “Bursa’da Selatin İmaretleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, Bursa.
• Huart, C. I. (1977), “İmaret”, İslam Ansiklopedisi, C. 5, 985, İstanbul.
• Inalcık, H. (1991), “Matbakh: In Ottoman Turkey”, Encyclopaedia of Islam, 2nd ed., vol 6, 809-813, Leiden.
• Kazancıgil, R. (1991), Edirne İmaretleri, İstanbul.
• Kazıcı, Z. (1999), “Osmanlı Devleti’nde İmaret”, Osmanlı Ansiklopedisi, C. V, 44-48, Ankara.
• Müderrisoğlu, F. (1993), 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Nefçi, A. (1996), “Nuruosmaniye Külliyesi’nin Yazıları”, Sanat Tarihi Defterleri 1, 7-34, İstanbul
• Pakalın, M. Z. (1971), “İmaret”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 2, 61-62, İstanbul.
• Reyhanlı, T, (1975), “Osmanlı Mimarisinde İmaret: Külliye üzerine Notlar” Türk Kültürü Araştırmaları XV/1-2, 121-41, Ankara.
• Reyhanlı, T. (1978), “Bursa Yenişehir’inde Koca Sinan Paşa Camii ve İmareti”, Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S.9, 373-396, Ankara.
• Sâmi, Ş, (1317), Kamus-i Türkî, 950, İstanbul.
• Singer, A. (2002), “İmarethaneler”, H. C. Güzel (Ed.), Türkler, C. 10, 483-90, Ankara.
• Singer, A.(2004), Osmanlı'da Hayırseverlik Kudüs'te Bir Haseki Sultan İmareti, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Singer, A. (2005), “Serving Up Charity”, Journal of Interdisciplinary History, 35, 481-500.
• Singer, A. (2006), “Soup and Sadaka: Charity in Islamic Societies”, Historical Research 79, 306-24.
• Singer, A. (2007), “Mapping Imarets”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, N, İstanbul.
• Singer, A. (2012), İyilik Yap Denize At Müslüman Toplumlarda Hayırseverlik, A. Özdamar (Çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Şapolyo, E. B. (1967), “Türkiye’de İmarethaneler”, Önasya III/25, 10-20, Ankara.
• Tanman, M. B. (1988), “Sinan’ın Mimarisi İmaretler”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri I, 333-353, İstanbul.
• Tanman, M. B. (1994), “İmaretler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. IV, 164-66, İstanbul.
• Tanman, M. B, (2007), “Kitchens of Ottoman Tekkes as Reflections of Imarets in Sufi Architecture”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, 211-239, İstanbul.
• Ünsal, A. (2008), “Siyasi Güç, Statü, Meşruiyet, İtaat ve Otorite Mücadelesinin Göstergesi Olarak Yemeğin Sembolizmi”, Türk Mutfağı, Ed. A. Bilgin-Ö. Samancı, 179-195, Ankara.
• Ünver, A. S. (1941), "Anadolu ve İstanbul'da İmaretlerin Aşhane, Tabhane ve Misafirhanelerine ve Müessislerinin Ruhi Kemallerine Dair", Tıp Fakültesi Mecmuası, 4, 2390-2410, İstanbul.
• Ünver, A. S. (1953), Fatih Aşhanesi Tevzi'namesi, İstanbul.
• Ünver, A. S. (1982), “Selçuklular, Beylikler ve Osmanlılarda Yemek Usulleri ve Vakitleri”, Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri 31 Ekim-1 Kasım 1981, 1-13, Ankara.
• Yüksel, İ. A. (1985), “İmaretler”, II. Vakıf Haftası, 163-167, Ankara.
• Zarinebaf, F. (2007), “Feeding the Poor: The Rab’-i Rashidi Imaret in II-Khanid Tabriz”, N. Ergin-C. K. Neumann, A. Singer (Ed.), Feeding People Feeding Power Imarets in the Ottoman Empire, , İstanbul 2007.