PROF. NEJAT DİYARBEKİRLİ: BİR “HAREKET” VE DÜŞÜNCE ADAMI (17.06.1928 - 13.07.2017)

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 433 - 445, 30.10.2017

Yaşar Çoruhlu

Öz

Soyunun, Ziya Gökalp ile aynı
topraklardan kaynaklanmasından mıdır bilinmez, Prof. Nejat Diyarbekirli tıpkı
bizim gibi en eski Türk sanat ve medeniyetlerine hayran ve bunun romantizmini
yaşayan ve Türklerin erken devri ile ilgili Sanat Tarihi araştırmalarının
akademik ortamda tutunmasını sağlamaya çalışan biri idi. Prof. Nejat Diyarbekirli, neden Türk Sanatı ve Kültürünün en erken dönemlerine,
kendi deyimiyle “tarihin sisli devirlerine” merak sardı? Şimdi geriye bakıp
bunu analiz etmeye çalışırken, onun Fransız St Josef Fransız Koleji’ne
devam eden genç halini hayal ediyorum. Bence o bir Türk lisesinden yetişseydi
ihtimalen bu düşünceye sahip olmayacaktı. Fransız anlayışının hakim olduğu bu
okul ortamında, Fransızların bilim alanına bakış tarzı, erken medeniyetlere
romantik yaklaşımları ve Türkiye’ye
nispetle özgürlükçü anlayışları, onun
İslamiyet'in gelişinden önceki Türkleri merak etmesi için gerekli ortamı
hazırlamış olarak kabul edilebilir. Normalde o dönemlerin Türkiye’sinin toplumsal ortamında Türk İslam
dönemi yüceltilmeye çalışılırken ve “Türk-İslam Sentezi” gibi birtakım
düşünceler ortaya atılırken; kimileri de 
Rus veya Amerika etkisiyle birtakım yabancı ideolojilere kapılmış olarak
kendilerini ifade etmeye çalışırken, böyle bir yönelmeyi ancak bu etkilere
kısmen uzak bir ortam sağlayabilirdi.

Anahtar Kelimeler

türk sanatı, nejat diyarbekirli, ortaasya, türk kültürü, sanat tarihçisi

Kaynakça

• Alışık, C. Eralp (2006), “Prof. Nejat Diyarbekirli’nin Hayatı”, Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü-Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan (Editörler: Yaşar Çoruhlu - Nalân Türkmen - Nuri Seçgin - Anıl Yılmaz), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Aslanapa, Oktay (1993), Türkiye’de Avusturyalı Sanat Tarihçileri ve Sanatkârlar - Österreichische Kunsthistoriker Und Künstler in Der Türkei, İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
• Çoruhlu, Yaşar – Türkmen, Nalân – Seçgin, Nuri – Yılmaz, Anıl (Editörler) (2006), Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü - Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Diyarbekirli, Nejat (1969), “Türk Sanatının Kaynaklarına Doğru”, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, II, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1971), “Vestiges de Croyances Altaiques dans I’art Seldjoukide”, Turcica, Revue d’etudes Turques, III, Paris: Etudes Klincksieck.
• Diyarbekirli, Nejat (1972), Hun Sanatı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Diyarbekirli, Nejat (1973), “Kazakistan’da Bulunan Esik Kurganı”, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan - Edebiyat Fakültesi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Diyarbekirli, Nejat (1974), “Peçenek Hazinesi ve Türk Sanatı’nın Çeşitli Kıtalarda Gelişen Ortak Nitelikleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 4-5, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1978), “New Light on Pazyryk Carpet”, Halı, The International Journal of Oriental Carpets and Textiles, 1/3, London.
• Diyarbekirli, Nejat (1979), “Orhun’dan Geliyorum”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü- Türk Kültürü, XVII / 198-199 (Nisan-Mayıs).
• Diyarbekirli, Nejat (1982), “Türklerde Abide Mefhumu ve Türk Tarihinin Akışını Canlandıran Burdur Abideleri”, Türk Kültürü, XXI / 235, Ankara.
• Diyarbekirli, Nejat (1984), “I. Milletlerarası Türk Halı Kongresine Doğru”, Sanat Çevresi, Özel Sayı: 2, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1984), “Neden Halı Kongresi?”, Türk Edebiyatı, 32, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1984), “Türk Halısı Vakfı Mutlaka Kurulmalıdır”, Boğaziçi, 29, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1988), “Milli Kültür Bakanlığı ve Türk Kültür Tarihi Müzesi Kurulmalıdır”, Türk Edebiyatı, 173, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (1988), “Turkish Contrubutions to Cultural and Commercial Life Along Silk Road”, The Significants of the Silk Roads in the History of Human Civilisations. Osaka-Japan, 24-26 October 1988, İntegral Study of the Silk Roads: Roads of Dialogue, Independent Seminar, Osaka: UNESCO.
• Diyarbekirli, Nejat (1992), “Türkler’de Mezar Yapısı ve Defin Merasimleri”, Türk Kültürü Araştırmaları- Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Armağan, XXVIII / 1-2, 1990, Ankara.
• Diyarbekirli, Nejat (2002), “Bilge Kağan Hazineleri ve TİKA’nın İnanılmaz Şovu”, Sanat Çevresi, 280, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (2003), “TİKA Ne İşe Yarar? / Moğolistan’da Orhun Abideleri İle İlgili araştırmalarda Son Durum”, Tarih ve Düşünce, 2, İstanbul.
• Diyarbekirli, Nejat (2009), “Doğu Türkistan Uygur Eli Seyahat Notları III”, Türk Dünyası Araştırmaları, 183, (Prof. Dr. Oktay Aslanapa Özel Sayısı), (Derleyen Yaşar Çoruhlu).
• Kazancıgil, Aykut (2006), “Önsöz”, Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü - Prof. Nejat Diyarbekirli’ye Armağan, Ankara: Yeni Türkiye Yayınevi.
• Mülayim, Selçuk (1990), “Sanat Tarihinin Attilası Josef Strzygowski”, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 8, Ağustos, İstanbul.
• Ögel, Bahaeddin (1977), “Mustafa Cezar’a İhtar”, İstanbul: Güryay Matbaacılık.
• Stryzgowski, J. (1937), “Türkler ve Şimali Asya Sanatının Buzul Devrindeki Menşei”, (Çev. Cemal Köprülü-Nusret), Ülkü, IX / 49, Mart.