Öz
Ege Bölgesi’nde, İç Batı Anadolu eşiğinde yer alan Uşak, beş ilçeye ayrılmaktadır. İlin, merkeze ve ilçelere bağlı 265 köyü vardır. 2014-2016 yıllarında il merkezine bağlı doksan köyde araştırmalar yapılmış ve 75 çeşme tespit edilmiştir. Söz konusu 75 çeşmeden sadece 12’si tescillidir. Çalışmamızda bu çeşmelerin konumları, kütle biçimlenişleri ve mimari detayları ile bir tipoloji değerlendirmesi yapılmıştır. Tipoloji değerlendirmemizde çeşmeler konum ve fiziksel biçimlenişe göre dört ana grupta toplanmış; bu gruplar kendi içlerinde alt gruplara ayrılarak değerlendirilmiştir. Uşak merkez köylerde yer alan çeşme örnekleri kütle biçimlenişi bakımından çeşitlilik gösterse de cephe özellikleri açısından tek cephe tasarımıyla dikkat çekmektedir. Fiziksel biçimlenişinde kütle, genellikle dikey dikdörtgendir. Az sayıda da olsa yatay dikdörtgen örneklere de rastlanmaktadır. Cephe kompozisyonunun ana öğesi, sivri, yarım daire, basık ya da dilimli bir kemerdir. Bazı çeşmeler kemersiz olup dikdörtgen bir kütle şeklindedir. Cephe kompozisyonunda kemerlerden sonra ikinci öğe plasterlerdir. Merkez köylerindeki çeşmelerin 28’inde dikey dikdörtgen, 2’sinde yarım silindirik formlu plaster vardır. Çeşme mimarisinde cephe kompozisyonunun bir diğer elemanı ayna taşlarıdır. Bir ayna taşına sahip 22 çeşmenin 17’sinin ayna taşı devşirme mermer, 1’inin mermer ve 4’ünün kesme taştır. İncelediğimiz çeşmelerin 66’sında çeşmeye gelen su, metal bir borudan devamlı akar şekilde gelmektedir. Onarımlar sonrasında bazı çeşmelere modern bir batarya ya da plastik bir boru takılırken, işlevsiz olan bazı çeşmelerde ise bugün herhangi bir musluk ya da boru yoktur. 47 çeşmede kare, dikdörtgen şekilli; sivri, dilimli ya da yarım daire kemerli birer taslık nişi vardır. 75 çeşmenin sadece 29’unda kitabe vardır. Çeşmeler kitabelerine ve mimari özelliklerine göre, 18. yüzyılın başları ile 20. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.
Kaynakça
- Acar, T. (2015). Uşak Çeşmelerinin Korunma Durumları, Tarihi Kimliklerini Koruma Bağlamında Düşünceler, Turkish Studies, Volume 10, p. 1-40.
- İnce, Kasım, (2004). Uşak’ta Türk Mimarisi, Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
- Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri (2007). İzmir: T.C. Uşak Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Öz
Uşak, which is located in the Aegean Region’s inner western Anatolia part, is divided into five districts. The city has 265 villages affiliated to central the villages and districts. The land studies were conducted in ninety villages affiliated to the province center in 2014-2016, and 75 fountains were identified. The fountains located in the Uşak central villages have a single façade design, unlike the examples in the city center. In physical form, the mass is usually a vertical rectangle. Some of the fountains are without belts and are shaped like a rectangular mass. The main element of the facade’s composition is a pointed, semi-circular, flat or sliced arch. In a small number of cases, horizontal rectangular samples are also found. The second elements after the arches in the facade composition are the plasterers. 28 of the fountains in the central villages have a vertical rectangle and 2 half-cylindrical shaped plaster. Another element of facade architecture in fountain architecture is mirror stones. The mirror stone of 17 of the 22 fountains with a mirror stone is the re-used marble, 1 is marble and the other is cutting stone. The water coming from the fountain to the fountain at 66 is constantly flowing from a metal pipe. While some fountains are fitted with a modern battery or plastic pipe after repairs, there are no faucets or pipes today in some of the fountains that are dysfunctional. In the 47 fountains in the central villages, square, rectangular shape; pointed, sliced or semicircular arched ones. Only 29 of the 75 fountains have inscriptions. It is dated to the beginning of the 18th century and the first half of the 20th century, according to the fountain scrolls and architectural features. Only 12 of the 75 fountains in Uşak central villages are registered. Despite the fact that the examples of fountains in Uşak central villages vary in terms of the mass formation, they draw attention with their single facade design in terms of facade features. In our study, a typology evaluation was carried out with the locations, physical formations and architectural details of these fountains. In our evaluation of typology, we stated four main groups according to the positions and their physical formations, then subgroups of each group were formed.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Acar, T. (2015). Uşak Çeşmelerinin Korunma Durumları, Tarihi Kimliklerini Koruma Bağlamında Düşünceler, Turkish Studies, Volume 10, p. 1-40.
- İnce, Kasım, (2004). Uşak’ta Türk Mimarisi, Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
- Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri (2007). İzmir: T.C. Uşak Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | ARAŞTIRMA |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Nisan 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 27 Sayı: 1 |
