A Productive Architect And A Modern Building In Ankara: Bruno Taut and Atatürk High-School

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 135 - 161, 29.04.2018

Leyla Alpagut

https://doi.org/10.29135/std.399781

Cited By: 2

Öz

Educational buildings suitable to the new curriculums, which were developed by a sicientific manner in the Early Republican Period (1923-50), are among the structures that symbolize the state, thanks to both their contemporary architectural identities, and their locations in the city. A large number of school buildings constructed in Başkent, Ankara during this period were produced in care of architects from German-speakingcountries in the Architects Office of the Ministry of National Education. Amongthem, German architect Bruno Taut was one of the main actors of architecture of this period with his school designs, he disregarded the formalist side of modern architecture and paid attention to the conformity to the conditions such as climate which the building is located in, material etc. rather than the style arguments, and he resorted to produce a functional structure. Apart from some references tothe Ottoman architecture in the Faculty of Language, History and Geography, he produced more plain and modest but highly impressive solutions with environment-friendly lumped mass approach at differentheights, in his secondary school and high-school buildings. The Atatürk High-School buildingbecomes a show arena of Taut’sideas on “modern architecture” with its native cultural details, alongside the functionalist and trational solutions required by the education. In this study, it is aimed to introduce and evaluate the architectural style of BrunoTautforthe Atatürk High-School Building as well as the architectural identity of the Early Republican Period. The function of the building, its relationship with the city, architectural identity and attributes and place in the architecture of the Early Republican Period is the main discussion in thisstudy.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Early Republican Period, Architecture, Education buildings, foreign architects

Üretken Bir Mimar Ve Ankara’da Modern Bir Bina: Bruno Taut ve Atatürk Lisesi

Öz

Erken Cumhuriyet Dönemi’nde (1923-1950) bilimsel bir yaklaşım ile üretilen yeni müfredatlara uygun eğitim yapıları, çağdaş mimari kimlikleri ve kent içindeki konumları ile devleti temsil eden yapılar arasındadır. Başkent Ankara’da bu dönemde inşa edilen çok sayıdaki okul binası, Milli Eğitim Bakanlığı Mimarlık Bürosu’nda Almanca konuşulan ülkelerden gelen mimarlar eliyle üretilmiştir. Bunlar arasında Alman mimar Bruno Taut, okul tasarımları ile bu dönem mimarlığının başlıca aktörlerinden birisi olmuş, tasarımlarında, modern mimarlığın biçimci yanını dışlayarak, üslup tartışmalarından çok yapının bulunduğu iklim, malzeme vb. koşullara uygunluk konusuna önem vermiş, işlevsel bir yapı üretme yoluna gitmiştir. Anıtsal tasarımı olan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi binasında Osmanlı mimarlığına yaptığı kimi göndermelerin dışında ortaokul ve lise binalarında, çevre ile uyumlu farklı yüksekliklerde parçalı kütle anlayışı ile daha sade ve mütevazı ancak oldukça etkileyici çözümler üretmiştir. Atatürk Lisesi binası, eğitimin gerektirdiği işlevselci ve akılcı çözümlerinin yanında, bulunduğu kültüre özgü detayları ile Taut’un “modern mimarlık” konusundaki düşüncelerinin bir gösteri alanına dönüşür. Çalışmada Atatürk Lisesi binasının Bruno Taut mimarlığını olduğu kadar, Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlık ortamının eğilimlerini ortaya koyan mimari kimliğinin tanıtılması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yapının işlevi, kent ile kurduğu ilişki, mimari kimliği ve nitelikleri, Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığı içindeki yeri, bu çalışmanın başlıca tartışmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Yapıları, Ankara, Erken Cumhuriyet Dönemi, Mimarlık, Eğitim Yapıları, Yabancı Mimarlar

Kaynakça

• Akcan, E. (2009), Çeviride Modern Olan, İstanbul: YKY Yayını.
• Alpagut, L. (2005), Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Ankara’daki Eğitim Yapıları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alpagut, L.,Achim W.(Ed). (2011), Bir Başkentin Oluşumu, Alman Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• Alpagut, L. (2015), Zeki Sayar'ınArkitekt Dergisi'nde Eğitim Yapıları Üzerine Yazıları: 1930'lar, Zeki Sayar ve Arkitekt (Ed. A. Cengizkan, D. İnan, M. Cengizkan), Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayını.
• Anonim, (1940), “Ankara’nın Yeni Erkek Lisesi Binası Açıldı” Ulus, 4 Birinci Teşrin.
• Anonim, (1940), “Yeni Lise Binasında Tedrisata Başlanıyor” Ulus, 1 Birinci Teşrin.
• Ardizzola, P. (2017), BrunoTaut’sWork in Ankara, 1. Türkiye Mimarlık Tarihi Kongresi (Ed. E. Altan, S. Erginsoy, A.U. Peker), Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını.
• Arseven, C.E. (1931), Yeni Mimari, İstanbul: Agah Sabri Kitaphanesi.
• Aslanoğlu, İ. (1976), Dışavurumcu ve Usçu Devirlerinde BrunoTaut (1880-1938), ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 2/ 1, 35-45.
• Aslanoğlu, İ. (2001), Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Ankara: ODTÜ Basım İşliği.
• Bozdoğan, S. (2002), Modernizm ve Ulusun İnşası, (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları.
• Cengizkan, A. (2002), Modernin Saati, Ankara: Mimarlar Derneği-Boyut Yayıncılık.
• Coşkun, A. (1998), Cumhuriyet Dönemi’nde Orta Öğretim, Ankara İlinin Cumhuriyet Öncesi ve Cumhuriyet Dönemi Eğitimi, Ed. Ümit Sarıaslan, Ankara: MEB Yayını.
• Goethe Institut Ankara. (2010), Bruno Taut Türkiye'de, Ankara: Goethe Institut.
• Jansen, H. (1936), Ankara İmar Planı İzah Raporu, Arkitekt 1,17-22.
• Jansen, H. (1937), Ankara İmar Planı, İstanbul: Alaattin Kıral Basımevi.
• Speidel, M. (1998), “BrunoTaut, Çalışmaları ve Etkisi”, Atatürk İçin Düşünmek, İstanbul: İTÜ Yayını.
• Nicolai, B. (1998), “BrunoTaut’un Akademi Reformu ve Türkiye İçin Yeni Bir Mimariye Uzanan Yolu”, Atatürk İçin Düşünmek, İstanbul: İTÜ Yayını.
• Nicolai, B. (2011), Modern ve Sürgün, (Çev. Yüksel Pöğün Sander), Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayını.
• Sakaoğlu,N.(2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayını.
• Sayar, Z. (1931), “Mektep Arsalarının İntihabında Bazı Esaslar.” Mimar 2, 160-161.
• Sayar, Z. (1931), “Mektep İnşaatında İktisadi Düşünceler.” Mimar 2, 205-206.
• Sayar, Z. (1931), “Mektep Binalarında Estetik.” Mimar 8, 253-254.
• Tanju, B. (1998), “Türkiye’de Farklı Bir Mimar: BrunoTaut”,Atatürk İçin Düşünmek, İstanbul: İTÜ Yayını.
• Tanyer, T. (2007), Ankara’nın Köklü Çınarı Atatürk Lisesi 1886-2007, Ankara: Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı Yayınları.
• Taut, B. (1938a), Mimari Bilgisi, (Çev. Adnan Kolatan), İstanbul: G.S.A Neşriyatından.
• Taut, B. (1938b), Mimari Nedir, Arkitekt, 5-6, 165-168.
• Taut, B. (1938c), Proporsiyon, Arkitekt, 8, 233-237.
• Taut, B. (1938)d, Teknik, Arkitekt, 8, 257-260.
• Tümer, G. (1999), Taut’un Senaryosu, Arredamento Mimarlık 4, 98-105.
• Uçar, B. (1940), Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Bayındırlık İşleri Dergisi 10/6, 65-69.
• Anonim, (1939), La Turquie Kemaliste.