Oryantalist Resmin Öncülerinden Martinus Rørbye’nin Tablosu: “Tophane Kılıç Ali Paşa Camii Önünde Evlilik Sözleşmesini Yazan Türk Arzuhalci”

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 283 - 311, 06.11.2019

Elif Baran , Elvan Topallı

https://doi.org/10.29135/std.541632

Öz

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, halkın resmi ve özel yazışmalarını yürüten arzuhalciler, toplumsal yaşam içinde önemli bir görevi üstlenmiştir. Genellikle halkın kolay ulaşabileceği kalabalık ortamlarda çalışan bu seyyar arzuhalciler, 19. yüzyıl Oryantalist ressamlarının resimlerine de sıklıkla konu olmuş; cami, kahvehane ya da iskele civarı gibi kalabalık ortamlarda resmedilmişlerdir. Danimarkalı ressam Martinus Rørbye (1803-1848)’ün “Tophane Kılıç Ali Paşa Camii Önünde Evlilik Sözleşmesini Yazan Türk Arzuhalci” adlı tablosu bunun ilk ve öncü örneklerinden biridir. Makalenin ilk bölümünde arzuhalciler hakkında kısaca bilgi verilmiş; iskele ve cami etrafında çalıştıklarına değinilerek Tophane ve Kılıç Ali Paşa Camii örnek alınmıştır. İkinci bölümde ise Oryantalist resimdeki arzuhalciler ele alınarak Martinus Rørbye’ün hayatına ve sanatına geçilmiştir. Ardından makalenin konusu olan Rørbye tablosu açıklanmış; arzuhalcilerin tasvir edildiği tablolardan bazılarıyla karşılaştırılarak değerlendirme yapılmıştır. Rørbye diğer Oryantalist ressamlara benzer özelliklere sahip olmakla birlikte konu seçimiyle, kompozisyon düzeniyle, figür ve renk anlayışıyla döneminin Oryantalist ressamlarına göre farklılık göstermekte ve aynı zamanda E. Delacroix gibi Oryantalist resmin öncülerinden biri haline gelmektedir. Sonuç bölümünde ise ressam ve tablosunun sanat tarihi içindeki yeri, önemi ve öncülüğü yorumlanmaya ve vurgulanmaya çalışılmıştır. Bu makale hazırlanırken yerli ve yabancı çeşitli kütüphane ve arşivlerden, İngilizce, Danca ve Türkçe kaynaklardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arzuhalci, Oryantalist Resim, Tophane, Rørbye, Kılıç Ali Paşa Camii

The Painting of One of the Pioneer Orientalist Artists, Martinus Rørbye: “A Turkish Notary Drawing up a Marriage Contract in Front Of The Kılıç Ali Pasha Mosque, Tophane, Constantınople”

Öz

Scriveners, who committed themselves to official and private petition writing in the Ottoman Empire, took on an important task in the social life as well. They usually became the subject of 19th century Orientalist painters as they were mobile and worked in crowded environments that people had an easy access to. The scriveners were depicted near mosques, coffee houses or ports. In the respect, Danish artist Martinus Rørbye’s painting named “A Turkish Notary Drawing Up a Marriage Contract in front of the Kılıç Ali Pasha Mosque Tophane, Constantinople” is one of the first and pioneer examples of them. In the first part of the article, brief information about the scriveners is given. Then it is written about the places that they worked as Tophane and Kılıç Ali Pasha Mosque. In the second part of article, the life and art of Martinus Rørbye is discussed by considering the scriveners in the Orientalist painting. Then the main painting of this article is explained and comparisoned with the other some scrivener paintings. Rørbye has some similarities to Orientalist painters. But also Rørbye differs from other Orientalist painters of the time due to his subject selection, composition layout, and use of figures and colours. In addition to these, he was one of the pioneer Orientalist painters as E.Delacroix. At the end of the article, Rørbye and his painting are interpreted and emphasized of the importance, pioneering role and the place in the art history. For this article, it is used national and international libraries and archives, English, Danish and Turkish sources.

Anahtar Kelimeler

Scrivener, Rørbye, Orientalist painting, Tophane, Kılıç Ali Pasha Mosque

Kaynakça

• Aikaterini Laskaridis Foundation. (2014). Travelogues: Gezginlerin Bakışı: http://tr.travelogues.gr/ (Erişim: 12.02.2019)
• Amicis, E. de (1993). İstanbul (1874). (Prof.Dr.Beynun Akyavaş, Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Art. https://www.art.co.uk/ (Erişim: 12.02.2019)
• Art UK. The Turkish Letter Writer. https://artuk.org/discover/artworks/the-turkish-letter-writer-108118 (Erişim: 12.02.2019)
• Cezar, M. (1996). 400 yılın önemli eserlerinin diz dize olduğu semt Tophane, Sanatsal Mozaik, 13, 28-38.
• Crawford, F.M. (2007). 1890’larda İstanbul. (Şeniz Türkömer, Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çağdaş ve Modern Türk Resim Sanatı Müzayedesi. (30.04.2013), Münif Paşa Aile Koleksiyonu, İstanbul, Lot no. 64. s.58.
• Ebay. Constantinople Turkish Letter Writer: https://www.ebay.com/itm/CONSTANTINOPLE- Turkish-Letter-Writer-ALLOM-1840s-Original-Engraving-Print-/131809735569 (Erişim:12.02.2019)
• Europeana Collections. https:// www. europeana.eu/ (Erişim: 16.02.2018)
• Eyice, S. (1994). Kılıç Ali Paşa Külliyesi. İslam Ansiklopedisi, (C.25, 412-414), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Germaner, S. & İnankur Z.(2006). Osmanlı Sarayı’nda Oryantalistler. İstanbul: Mas Matbaacılık.
• Göncüoğlu S. F. (2009). Bir Semt-i Meşhur Tophane Değişimin ve Yıkımın Hikâyesi. İstanbul: Erkam Matbaası.
• Grand, K. L. (2017). The Image Of Traveling, Travel Paintings And Writings By The Danish Golden Age Painter Martinus Rørbye, RIHA Journal, 0146. Erişim: 11.02.2019. https://pure.au.dk/portal/files/119772586/RIHA_Journal_ Karina_Lykke_Grand.pdf
• Gurlitt, C. (1912). Die Baukunst Konstantinopels, Berlin: E. Wasmuth a.-g.
• Güngör, N. (Haz.). (1996). Seyyahların Kaleminden Şehr-i Şirin İstanbul. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• İnalcık, H. (1988). Şikâyet Hakkı: ‘Arz-ı Hal ve Arz-ı Mahzar’lar. Osmanlı Araştırmaları VII-VIII., 33-54.
• Işın, E. (1999). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İstanbul Sanat Evi. (2015). Amadeo Preziosi: http://www.istanbulsanatevi.com//tag/amadeo-preziosi/ (Erişim: 16.02. 2019)
• Jornaes, B. (2003). Rørbye, Martinus (Christian Wedelstoft). Grove Art Online. Erişim: 12.04.2018. http://www.oxfordartonline.com/groveart/view/10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000073854?rskey=m IDaYc&result=1
• Martinus Rørbye biography. Up/Closed. Erişim: 17.03.2019. https://upclosed.com/ people/martinus-rorbye/
• Martinus Rørbye s rejsedagboger, Kilder Til Dansk Kunsthistorie, Erişim: 17.03.2019. https://mr.ktdk.dk/
• Moltke, H. Von (1999). Moltke’nin Türkiye Mektupları. (Hayrullah Örs, Çev.), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Mutual Art. Martinus Rørbye: https://www.mutualart.com/Artist/Martinus-Rorbye/01226694C162B71F/Artworks?Params=3130303433332C43757272656E74506167652C322C31 (Erişim: 04.03.2019)
• Oztypewriter. Street Scribes in Istanbul: http://oztypewriter.blogspot.com.tr/ (Erişim:16.02.2018)
• Pingudu Müzayede. İstanbul(Constantinople) Arzuhalciler: https://www.pingudumuzayede. com /urun /728510/meslek (Erişim: 04.03.2019)
• Rørbye, Martinus Christian Wesseltoft. Netherlands Institute for Art History, Erişim: 17.03.2019. https://rkd.nl/en/explore/artists/67642
• Sarıyıldız, G. (2010). Sokak Yazıcıları. İstanbul: Derlem Yayınları.
• The Athenaeum. https://www.the-athenaeum.org/ (Erişim: 04.03.2019)
• Topallı, E. (2010). From the 19th Century Up to Present Day the Scriveners Parallel to Orientalist Paintings: Its Historical and Sociological Background. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 62-70.
• Up/Closed. Martinus Rørbye biography: https://upclosed.com/people/martinus-rorbye/ (Erişim: 12.02.2019)
• Useum. A Party of Chess Players Outside a Turkish Coffeehouse and Barbershop: https://useum.org/artwork/A-party-of-chess-players-outside-a-Turkish-coffeehouse-and-barbershop-Martinus-Rorbye-1845 (Erişim: 12.02.2019)
• V&A. Victoria and Albert Museum Collections. http://collections.vam.ac.uk/ (Erişim: 29.05.2018)