Byzantine Glass Bracelets From Aigai (2004-2014)

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 1, 33 - 49, 30.04.2020

Muhsine Eda Armağan , Lale Doğer

https://doi.org/10.29135/std.710315

Öz

Excavation studies have been carried out in Aigai ancient city since 2004. In the course of studies held within the scope of Byzantine archaeology up to 2014, a group of glass objects including jewellery and accessories were recorded. Approximately fifty glass bracelets appointed as Byzantine period are published in our study for the first time. Those bracelets coloured in black, olive green, red, white are simply decorated with spiral wounds, helixes, flattened spun glass wraps; an example of geometric motif decoration in painting technique is also available. Despite the fact that no whole bracelets are available, the examples we inspected are classified in terms of section and decoration. The most common are spiral wounds, meaning bracelets enwrapped with spun glass and dated to 12th-13th centuries. Regarding glass production in general, the existence of temporary ateliers is assumed as a strong factor of common qualities within regional and Asia Minor products regarding section, decoration technique and application. Northern neighbouring city of Aigai, Pergamon’s location chronology regarding local glass production indicates that new glass ateliers have been established during 12th – 13th centuries. In Aigai excavations, glass pots and production leftovers preserved from Roman excavations which point glass production give rise to the thought of maintaining the tradition or roaming of temporary ateliers. With a typological evaluation, by their colour and section definitions and when compared to some samples of the close area, Aigai glass bracelets seem to be in an interval of 12th – 13th centuries.

Anahtar Kelimeler

bracelet, bracelet, Aigai, Aiolis, Asia Minor, Western Asia Minor

Aigai Bizans Cam Bilezikleri (2004-2014)

Öz

Aigai antik kentinde kazılar 2004 yılından beri devam etmektedir. 2014’e kadar Bizans arkeolojisi kapsamında gerçekleştirdiğimiz çalışmalar sırasında aralarında bir grup takı ve süs eşyalarının da bulunduğu cam obje kayıt altına alınmıştır. Bunlardan Bizans Dönemi olarak tespit edilebilen elli kadar cam bilezik ilk kez burada yayına sunulmaktadır. Renk olarak siyah, zeytin yeşili, kırmızı, beyazın kullanıldığı bilezikler, spiral sarmal, burgu, yatay düzleştirilmiş cam ipi sarma ile basitçe bezelidir; boyama tekniğinde geometrik motifli bir örnek de bulunmaktadır. Bütün halinde ele geçen bilezik bulunmamakla birlikte incelediğimiz örnekler kesit ve bezemelerine göre sınıflandırılmışlardır. Bunlar arasında en yoğun spiral sarmal yani üzerine cam ipliği sarılmış bileziklerde görülmektedir ve 12-13.yüzyıllar arasına tarihlendirilirler. Genel olarak cam üretimine ilişkin, geçici atölyelerin varlığı, Doğu Akdeniz’de üslubun ortak özellikler göstermesinde çok güçlü bir faktör olarak görülür. Bu bağlamda Aigai örnekleri, bölge ve Anadolu üretimleri içinde kesit, bezeme tekniği ve uygulanışına dair ortak nitelikler sergiler. Aigai’nin kuzeyindeki komşusu Pergamon’un yerel cam üretimine ilişkin yerleşim kronolojisi kentte yeni cam atölyelerinin 12-13. yüzyıl boyunca kurulduğu yönündedir. Aigai kazılarında, Roma tabakalarından korunan ve cam üretimine işaret eden cam potaları, üretim atıkları, geleneğin devamı ya da söz konusu çevredeki geçici atölyelerin dolaşımını düşündürmektedir. Aigai cam bilezikleri renk ve kesit tanımlamalarıyla tipolojiye ilişkin değerlendirmesinde, yakın çevreden bazı örneklerle, 12-13. yüzyıl olarak belli bir aralığa ait görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Batı Anadolu, Aiolis, Bizans, Aigai, Cam bilezik

Kaynakça

• Antonaras, A. (2009), Old and Recent Finds of Byzantine Glass from Northern Greece. Journal of the Serbian Archaeological Society 25, 83-101.
• Armağan, E. (2004), Aigai'ın (Aiolis) Bizans Dönemi Piskoposluk Tarihi, Arkeoloji Dergisi (XIX), 209-219.
• Bohn, R. ve Schuchhardt, C., (1889), Altertumer von Aegae. Jahrbuch des Kaiserlich Deutschen Archaologischen Instituts, Erganzungsheft 2, Berlin.
• Borisov, B. D. (1989), Djadovo, Bulgarian, Dutch, Japanese Expedition, Vol. I. Medieval Settlement and Nekropolis (11th-12th Century). Tokai.
• Culerrier, P. (1987), Les évêchés suffragants d’Éphèse aux 5e-13e siècles. Revue des études byzantines (45), 139-164.
• Cutler, A. (2008), Ivory, Steatite, Enamel, and Glass, E. Jeffreys, J. Haldon, R. Cormack (Ed.), The Oxford Handbook of Byzantine Studies, 451-461, New York.
• Çakmakçı, Z. O. (2010). On İkinci ve On üçüncü Yüzyıllarda Bizans Cam Bileziklerinde Bezeme ve Biçim Değişimleri, A. Ödekan, E. Akyürek, N. Necipoğlu (Ed.), I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, 545-553, İstanbul.
• Çakmakçı, Z. O. (2012), Kuşadası-Kadıkalesi Kazılarından Süs amaçlı Cam Objeler: Boncuklar ve Bilezikler. II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, 114-135, Ankara.
• Çömezoğlu, Ö. (2010), Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nde On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıl Cam Buluntuları. A. Ödekan, E. Akyürek, N. Necipoğlu (Ed.), I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, 505-510, İstanbul.
• Çömezoğlu, Ö. (2012), Doğu Akdeniz Çevresinde Ortaçağ Boyunca Cam Üretim ve Dolaşımı, Ş. Demirci, A. M. Özer, P. Ayter (Ed.), II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, 136-148, Ankara.
• Davidson, G. R. (1952). Corinth XII: The minor objects. Princeton: American School of Classical Studies Publications.
• Doğer, E., Sezgin, Y. ve Gürbüzer, M. (2010), Aigai 2007-2008, Kazı Sonuçları Toplantısı (31/2), 343-356.
• Doğer, L. ve Armağan, M. E. (2016), Erste Ergebnisse der archäologischen Untersuchungen des byzantinischen Aigai (Aiolis), Byzantinische Zeitschrift (109/1), 9-32.
• Doğer, L. ve Armağan, M. E. (2017a), Aigai (Aiolis) Kazısı 2004-2014 yılları Bizans Dönemi Buluntuları, E. Taş (Ed.), Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (XX/I), 484-503, Sakarya.
• Doğer, L. ve Armağan, M. E. (2017b), Byzantine Glazed Pottery Finds from Aigai (Aiolis) Excavations, S. Bocharov, V. François, A. Sitdikov, (Ed.), Glazed Pottery of the Mediterranean and the Black Sea Region 10th-18th Centuries Vol.2, 107-133, Kazan-Kishinev.
• Doğer, L. (2018), Aiolis Kenti Myrina’da 2017 Yılı Yüzey Araştırmaları: Burunucu Mevkii Bizans Seramik Buluntuları, Myrina ve Gryneion Arkeolojik Yüzey Araştırmaları, 2.cilt. ed. M.Çekilmez, E. D.Poulain, E.Erdan, , Aliağa Kent Kitaplığı:6, AKARE Araştırma.Ltd.Şti. Ankara ,161-192
• Fedalto, G. (1988), Hierarchia Ecclesiastica Orientalis Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum Orientalium I Patriarchatus Constantinopolitanus: Padova.
• Flusin, B. (2014), İmparatorluk Kilisesinin Yapısı, C. Morrison (Ed.), Bizans Dünyası Doğu Roma İmparatorluğu 330-641, (A.Bilge,Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gill, M. A. V. (1994). Glass and Small Finds (123-126). C.S. Lightfoot (Ed.), Amorium Excavations 1993: The Sixth Preliminary Report, Anatolian Studies 44, 105-128.
• Gürler, B. (2018), Smyrna Antik Kenti Kazılarından Cam Bilezik Örnekleri. H. Göncü, A. Ersoy, C. Tanrıver (Ed.), Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları III. Uluslararası Çalıştayı, Smyrna III, 171-177, İzmir.
• Hayes, J.W. (1992), Late Roman and Byzantine Glass. Excavations Saraçhane in Istanbul. Princeton.
• Karagöz, Ş. (2010), Marmaray- Üsküdar Kazılarında Ortaya Çıkarılan On ikinci-On üçüncü Yüzyıl Yapısı, I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, 413-423, 545-553, İstanbul.
• Köroğlu, G. (2002). Yumuktepe Höyüğü‘nden Bizans Dönemi Cam Bilezikleri, Ortaçağ’da Anadolu. Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan, Ankara, 355-372.
• Külzer, A (2011). Bizans Dönemi Ephesos’u: Tarihine bir genel bakış, F.Daim, S. Ladstatter (Ed.), Bizans Döneminde Ephesos, İstanbul: Ege Yayınları.
• Liebeschuetz, W. (1999). Antik Kentin Sonu, J. Rich (Derleyen), Geç Antik Çağda Kent, (S.Güven ve E. Güven, Çev.) İstanbul: Homer Kitabevi.
• Ötüken, S. Y. (2001), Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısından Seçme Küçük Buluntular içinde Ö. Çömezoğlu, Cam Bilezikler (s.368-369), V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, 361-384, Ankara.
• Özgümüş, C. Ü. (2015), Glass Finds from Nif-Olympus, E. Laflı ve S. Patacı (Ed.), Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, BAR International Series 2750, 71-79, England.
• Rehren, Th., Connolly, P. ve Schibille, Schwarzer, N. H. (2015). Changes in glass consumption in Pergamon (Turkey) from Hellenistic to late Byzantine and Islamic Times, Journal of Archaeological Science (55), 266-279.
• Saldern, A. von (1980). Ancient and Byzantine glass from Sardis. London: Harvard University Press.
• Schwarzer, H. (2009a). Spätantike und Byzantinische glasfunde aus Alexandreia Troas. E. Laflı (Ed.), Late Antique/ Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean. İzmir, 67-84.
• Schwarzer, H. (2009b). Spätantike, Byzantinische und Islamische glasfunde aus Pergamon. E. Laflı (Ed.), Late Antique/ Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean. İzmir, 85-109.
• Sezgin, Y. ve Önder, M. (2013), Aigai Bizans Sikke Definesi, Arkeoloji Dergisi (XVIII), 141-150.
• Spaer, M. (1988). The Pre-Islamic Glass Bracelets of Palestine. Journal of Glass Studies (30), 51-61.
• Uçkan, Y.O., Bulgurlu, V. ve Çömezoğlu, Ö. (2007). A. Ödekan (Ed.), Kalanlar, 12.-13.yüzyıllarda Türkye’de Bizans, 42-47, İstanbul.
• Uysal, Z. (2012), Kubad Abad Kazılarında Bulunan Cam Bilezikler 2005-2010, Sanat Tarihi Dergisi (XIX/2), 43-54.