Ceyhan’da Çavuşoğlu Konağı

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 787 - 807, 20.12.2021

Halil Sözlü

https://doi.org/10.29135/std.734162

Cited By: 2

Öz

Bu makalenin konusunu Adana’nın Ceyhan ilçesine bağlı Nazımbey Yeniköy’de bulunan Çavuşoğlu Konağı’nın mimari ve süsleme özellikleri oluşturmaktadır. Konağın, 20. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği ve iç sofalı plan tipine sahip olduğu görülmektedir. Günümüzdeki durumu harap halde olduğu için yapının üst katlarına çıkılamamıştır. Giriş, ara kat ve cihannüma katında oluşan konakta duvar resimleri de yer almaktadır. Konağın zemin katında ve köy camisine bakan cephesindeki odada görülen duvar resimleri gemi tasviri, seccade, tüfek ve bitkisel süslemelerden oluşturulmuştur. Süslemeleri yapan ustalara dair bir bilgiye ulaşılamamıştır. Fakat bunların yerel ustalar tarafından resmedilmiş olabileceği söylenebilir. Ayrıca, duvar resimlerinin konağın sadece bir odasında görülmesi dikkat çekicidir. Kırsal yerleşim alanında bir köyde böyle bir yapının bulunması ve o köyde benzer başka bir yapının olmaması, konağın köy ağasına ait olabileceğini düşündürmektedir. Yapı, Adana ve Ceyhan merkezdeki bazı evlerle plan ve malzeme bakımından benzer özelikler gösterir. Konağın güneyinde geniş bir avlu olduğuna dair duvar izleri, aile mahremiyetine bir işarettir. Çavuşoğlu Konağı, Ceyhan ve çevresinde plan ve süsleme bakımından benzersiz bir örnek olarak gösterilebilir.

Anahtar Kelimeler

Türk evi, geleneksel konut mimarisi, Adana, sofa, duvar resmi

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Çavuşoğlu Mansion in Ceyhan

Öz

The subject of this article is the architectural and ornamental features of Çavuşoğlu Mansion in Nazımbey Yeniköy, Ceyhan district of Adana. It is seen that the mansion was built in the first half of the 20th century and has a plan type with an inner sofa. The upper floors of the building have not been accessed, as it is in a dilapidated state today. There are also murals in the mansion consisting of the entrance, mezzanine and cihannuma decks. The murals seen on the ground floor of the mansion and in the room on the facade facing the village mosque are composed of ship depiction, prayer rug, rifle and herbal decorations. No information about the Masters who made the decorations has been reached, but it can be said that these may have been painted by local masters. It is also noteworthy that the murals can only be seen in one room of the mansion. The presence of such a structure in a village in a rural settlement area and the absence of another similar structure in that village suggest that the mansion may belong to the village Agha. The structure shows similar features in terms of plan and material with some houses in the center of Adana and Ceyhan. Wall traces of a large courtyard to the south of the mansion are a sign of family privacy. The house is the most important kind of shelter that human beings have developed. After a period of time, certain types of houses appeared in every region of Anatolia, depending on the geographical conditions of the region. The traditional cultural elements that affect society life at every stage have also affected the architecture of societies. This has caused architectural understanding to differ from society to society and even in different sections of the same society. The structure studied is located in Nazımbey Yeniköy, Ceyhan district of Adana. The mansion was identified and examined in 2019 as a part of the research entitled “survey of Adana province and districts from the Middle Ages to the present day”. First of all, photographs of the mansion were taken, measurements were taken and necessary notes were recorded by making on-site investigations. It was determined that this mansion was of the traditional Turkish House plan type. Also notable are the murals seen in one room of the mansion. The structure, Ceyhan and its surroundings, can be shown as the only examples in terms of plan and ornamentation. In this context, the fact that there is a host that has not been published or researched anywhere before has been an important factor in our preparation of this study. The hand-drawn decorations inside this mansion, which needs to be preserved and repaired, are also remarkable. Similar decorations can be seen in many parts of Anatolia. However, the fact that it is located in a village and there are no similar ones in the vicinity increases the importance of this mansion.

Anahtar Kelimeler

Turkish House, traditional domestic architecture, Adana, sofa, wall paintings

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aktuğ, E.C. & Pektaş, K. (2016). Geç Dönem Kalem İşi Süslemeli Bir Eser: Aydın Kuyucak Kayran Köyü Camii, MedeniyetSanat Sanat ve Tasarım Dergisi, (2), 9-27.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Armağan, L. (2000). XVIII. Yüzyılda Hac Yolu Güzergâhı ve Menziller (Mezâzilü’l-Hacc), Osmanlı Araştırmaları (XX), 73-118.
• Aslıyüce, E. (2008). Çukurova’nın Yıldızı Ceyhan’ın Tarihi Seyri, 1. Ceyhan Sempozyumu Ceyhun’dan Ceyhan’a Bildiriler (29 Mart-1 Nisan 2006), 51-62, Adana: Ceyhan Belediyesi Yayınları.
• Aydın, A. (2021). Batılılaşma Dönemi Tasvir Sanatına Yeni Bir Örnek: Muğla Keyfoturağı Camisi, Art-Sanat Dergisi, (15), 1-34.
• Bağcı, S. (2004). Osmanlı Mimarisinde Boyalı Nakışlar, Osmanlı Uygarlığı (C. 2, 736-759), Ankara: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bal, N. (2010). XIX. Yüzyılda Osmanlı Bahriyesi’nde Gemi İnşa Teknolojisinde Değişim: Buharlı Gemiler Dönemi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Beydiz, M.G. (2008). XVI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla Osmanlı Gemi Tasvirleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Bozer, R. (1988). Kula Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çelik, K. (1993). Milli Mücadele’de Adana ve Havalisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Çetin, Y. (2008). Osmanlı Konut Mimarisinde Cihannümalar (Seyir Köşkleri). Sanat Tarihi Dergisi, (XVII/2), 43-58.
• Demirarslan, D. (2016). 19. Yüzyıl Türk Sivil Mimarisinde Duvar Resmi Estetiği ve İstanbul Teması. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 105-125.
• Durukan, İ. & Karaman, F. & Saban, D. (Ed). (2012). Adana Kentsel Kültür Envanteri. Adana: Adana Valiliği Yayınları.
• Düzcü, L. (2013). Osmanlıların Sanayi Çağına Adım Atışına Denizcilikten Bir Örnek: Buharlı Gemiye Geçişte Başlıca Parametreler (1828-1856), History Studies, 5(1), 113-127.
• Eldem, S. H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
• Halaçoğlu, Y. (1988). Adana. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 1, 348-352), İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Sezgin, N. (Ed). (2014). Hatay Kültür Envanteri (II), Hatay: Hatay Valiliği.
• Hatipoğlu, O. (2007). XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Kuban, D. (1995). Türk “Hayat”lı Evi, İstanbul: Mısırlı Matbaacılık A.Ş.
• Kurt, Y. (1992). XVI. Yüzyıl Adana Tarihi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Kuruyazıcı, H. (1997). Adana. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (C.1, 18-21), İstanbul: YEM Yayınları.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2019). Batı Anadolu’dan Adalara Duvar Resmi Bağlamında Midilli’de Resimli İki Konut, Sanat Tarihi Dergisi, (XXVIII/1), 165-191.
• Kuyulu, İ. (1988). Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatında Yeni Bir Örnek: Soma – Damgacı Camii, Sanat Tarihi Dergisi (4), 67-78.
• Küçükerman, Ö. (1996). Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Kürüm, M. (1992). Tire Evleri. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Özbek, Y. (2014). Kapadokya’da Osmanlı Dönemi Duvar Resimlerinde Kent Tasvirleri. Mediterranean Journal of Humanities, (IV/I), 215-230.
• Renda, G. (1976). Amasya II. Beyazıt Külliyesindeki Muvakkithane, Sanat Tarihi Yıllığı (VI),181-206.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (1978). Divriği’de Ev Mimarisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Salman, İ. (Ed). (2008). Adana İlçeler Kültür Envanteri II, Adana: Adana Valiliği Yayınları.
• Sözen, M. & Tanyeli, U., (2001). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şener, D. (2011). XVIII. ve XIV. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Tekinalp, P. Ş. (2002). Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi. Türkler (C.15, 440-448). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Top, M. & Özbek, G. (2019). Osmanlı Batılılaşma Dönemine Ait Ödemiş’te Bulunan Duvar Resimli İki Camii. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 227-260.
• Tuluk, Ö. İ. (2006). Geleneksel Çorum Ev Kültürü Üzerine Beş Yapı Üzerinden Genel Bir Değerlendirme. Osmanlı Döneminde Çorum Sempozyumu (Tebliğler-Müzakereler) (Çorum 01-03 Ekim 2004), 209-225, Çorum.
• Uçar, M. (2013). Arnavutluk’taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde İstanbul Tasvirli Duvar Resimleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (8/7), 671-686.
• Uzun, T. (2017). 19. Yüzyıl Osmanlı Duvar Resimlerinde Yeniliğin ve Değişimin Sembolü Tasvirler. XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (02-05 Kasım 2016), 852-862, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Ülkü, O. (2016). Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi, Sanat Tarihi Dergisi, (XXV/2), 277-293.
• Weber, S. (2002). Self-image and Worldview in Late Ottoman Wall Paintings of Damascus, Images of Imagined Worlds (88), 145-171.
• Weber, S. (2004). Reshaping Damascus: Social Change and Patterns of Architecture in Late Ottoman Times, From The Syrian Land to The States of Syria and Lebanon, (96), 41-59.
• Yiğit, F. A. (2017). Osmanlı – Memlûk Mücadelesinde Beş Yıl Savaşları, M. Şamil Yüksel (Ed) Timurlu Tarihine Adanmış Bir Ömür 75. Doğum Yılında Prof. Dr. İsmail Aka’ya Armağan, 235-260, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Yolcu, F. (2008). Adana İli Ceyhan İlçesi Halk Kültürü Araştırması. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.