Effects of the Baroque Art on the Seventeenth Century Ottoman Fabric Art and Similar Aspects

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 773 - 795, 09.07.2022

Ayşegül Zencirkıran , Yunus Berkli

https://doi.org/10.29135/std.1079159

Cited By: 1

Öz

Turkish Art, built on a deep-rooted civilization, has managed to stay firmly attached to its roots both in the wide geography where the Turks have ruled and in all religions that have been adopted from the belief in the Tengri to Islam. When Turkish Art is examined by periods, it is possible to follow the sequence of development, like the links of a chain. Despite this, the Turks never repeated their style, and in every work they produced in every field, they aimed to create the most ideal, and more ideal compared to the previous one. This situation has brought about a constant change.
As in other fields of Turkish Art, Ottoman fabrics show different characteristics in different centuries. While the factors that shape these differences sometimes carry the traces of development within themselves, they appear with the influence of other cultures other times. Within the scope of our article, 17th-century Ottoman fabric samples were evaluated in terms of motif, composition, color, motif size and form, and material properties by making use of the visuals and necessary information obtained from existing sources. The features of these fabrics in common with the Baroque style were examined comparatively on which of them were effect and which of them were only similar.
When we consider it in terms of composition scheme, we encounter the infinity principle created by arranging the motifs on vertical, horizontal and shifted axes, the Saz style, oval frames, and curved branches that continue along the ground. In all of these compositions, it is clear that the pattern on the fabric is intended to be given the impression that it continues forever, and it is known that the first examples belong to the Turks. When it comes to motifs, tulips, roses, hyacinths, carnations, pomegranate motifs, large dagger leaves and cintemani motifs were used on the fabric surfaces. Another striking feature of the motifs that make up the patterns is that they are used in large sizes and are formed by filling them with small motifs. We encounter the naturalist style, curved branches and SC motifs on the abric surfaces. It is clearly seen that the majority of these basic features coincide with the Baroque style. However, it is known that the origins of the majority of these features, which are also discussed in the section where fabric samples belonging to the 19th century are examined, have existed in Turkish art since the Central Asia period and in centuries before Baroque art. Therefore, since Turkish Art already contains these characteristic traces in its roots, it would be more appropriate to describe many of these innovations as reflections of its own development. For this reason, these elements constitute only similarity from place to place rather than being a one-to-one adaptation.
After these determinations, it would not be correct to say that there is no Baroque effect on the fabric samples of this century. Because, medallions, crown and peacock feather motifs created with Baroque effect appear on the surface of weaving samples. There are also Turkish motifs that are deformed in order to make them more active and ostentatious. However, this effect is not yet at a size that will dominate the entire weaving, and it finds its place in the limitation of motifs. These motifs, which take place in weavings with the Baroque effect, are used with Turkish art composition, weaving techniques and colors.

Anahtar Kelimeler

Fabric Art, Ottoman Fabric, Motif, Baroque Art

Barok Sanatının XVII. Yüzyıl Osmanlı Kumaş Sanatına Etkileri ve Benzer Yönleri

Öz

Köklü bir medeniyetin üzerine inşa olan Türk Sanatı, geçmişten bugüne ideali bulma gayesi ile sürekli bir yenilik içerisinde olmuş ve birbirinden orijinal eserler meydana getirmiştir. Kültürel, sosyal, ekonomik, dini birçok alanda dönemleri hakkında bilgi veren belge niteliğinde ve bu sanatın önemli dallarından biri olan Osmanlı kumaşları, farklı dönemlerde, farklı özellikler taşımaktadır. Bu özellikler bazen bir gelişimin izlerini taşırken bazen de diğer kültürlerin etkisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan farklı olarak bu özelliklerin yer yer etkiden ziyade benzerlikten öteye geçmedikleri görülmektedir. Makalemiz kapsamında XVII. Yüzyıl Osmanlı kumaş örnekleri, mevcut kaynaklardan elde edilen görseller ve gerekli bilgilerden faydalanılarak motif, kompozisyon, renk, motif boyutu ve formu, kullanılan malzeme özellikleri bakımından incelenmiştir. Bunun dışında Türk Sanatına ait geçmişe dönük incelenen diğer arkeolojik verilerde de Barok’a maledilen bazı özelliklere rastlanılmıştır. XVII. yüzyıl Osmanlı kumaşları arasında bu ortak unsurlara sahip sanat eserleri, somut birer belge niteliğinde analiz edilerek, hangilerinin benzerlik, hangilerinin etki kapsamında değerlendirilmesi gerektiği hususunda çeşitli bulgular elde edilmiştir. Türk sanatçılarının üstün hayal gücü ile yeteneklerinin bir araya gelmesi ile oluşmuş Türk Sanatı ve eserlerinin bir grubunu temsil eden XVII. Yüzyıl Osmanlı Kumaşları, Barok sanatı ile birçok açıdan benzer özelliklere sahip olmasına rağmen bu sanattan etkilendiği de anlaşılmaktadır. Ancak bu etkileri de körü körüne uygulamak yerine kendi sanatsal değerleri ile harmanladıktan sonra eserlerine aksettirdiği de görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kumaş Sanatı, Osmanlı Kumaşı, Motif, Barok Sanatı, dokuma

Kaynakça

• Akbulut, D. (2011). Türk Resminin Öncüleri. İstanbul: Etik Yayınları.
• Akpınarlı, H. F. ve Balkanal, Z. (2012), 16-18. Yüzyıllarda İstanbul’da Üretilen Kumaşlarda Bitkisel Bezemelerin İncelenmesi, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (Balkan Özel Sayısı-I), 179-209.
• Alpat, F. E. (2010), Osmanlı İmparatorluğunun 15. Yüzyıl ve 18. Yüzyıllar Arası Saray Kumaşlarında Kullanılan Bitkisel Üslup, Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 27-50.
• Aslanapa, O. (2005). Türk Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Aslanapa, O. (2005). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atasoy, N. (1976). 17. ve 18. Yüzyıllarda Avrupa Sanatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Atasoy, N., Denny, W. B., Mackie, L.W. ve Tezcan, H. (2001). İpek Osmanlı Dokuma Sanatı. İngiltere: Türk Ekonomi Bankası Yayını.
• Beksaç, E. (2000). Avrupa Sanatına Giriş. İstanbul: Engin Yayıncılık.
• Berkli, Y. (2010), Uygur Resim Sanatının Üslup Özellikleri, Sosyal Bilimler Dergisi, 45(10), 155-166.
• Berkli, Y. (2011). Türk sanatında Avrasya Üslubunun Evreleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Çakmakçıoğlu, S. (2008). Koçi Bey Risaleleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Çırakman, G. İ. (1997), On Yedinci Yüzyıldan Beş Adet Osmanlı Saray Kaftanının Desen ve Motif Özellikleri, Arış Dergisi, (2), 64-71.
• Çoruhlu, Y. (2017). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Diyarbekirli, N., Aslanapa, O., Sözen, M., Bakırer, Ö., Öney, G., Yetkin, Ş., Erginsoy, Ü., Bayramoğlu, F., Derman, M. U., Tanındı, Z., Arık, R. Ve Renda Günsel. (1993). Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eroğlu, Ö. (2007). Sanatın Tarihi. İstanbul: Kolaj Kitaplığı.
• Germain, B. (2014). Sanat Tarihi Sanatın İlk Örneklerinden Günümüze (S. Hilav, Çev.) Kabalcı Yayıncılık.
• Görüney, A. S. (2010). Osmanlı saray dokumacılığının şaheseri, Journal Of Fine Arts, 7.
• Gümüşer, T. (2011), Motıfs In Contemporary Turkısh Textıle Desıgns Influenced By Ottoman Court Fabrıcs In 16th Century, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir Ekonomi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Ensititüsü, İzmir.
• Gürsu, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı Çağlar Boyu Desenler. İstanbul: Redhouse Yayınevi.
• Hollıngsworth, M. (2009). Dünya Sanat Tarihi. (R. Küçükerdoğan, B. Ergüder, Çev.) İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Mack, R. E. (2005). Doğu Malı Batı Sanatı İslam Ülkeleriyle Ticaret ve İtalyan Sanatı 1300-1600. (Çev. A. Özdamar, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Mutlu, S. ve Hünerel Sarıkaya, Z. (2018), Sultan Genç Osman’a Ait Kaftanlardan Esinlenerek Oluşturulan Giysi Tasarımları, Kalemişi, 6(31), 381-395.
• Osmanlı Kaftanları, WEB: https://islamansiklopedisi.org.tr/atlas adresinden 20.11.2021 tarihinde alınmıştır.
• Öndin, N. (2018). Barok ve Resim Heykel Sanatı. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Öz, T. (1946). Türk Kumaş ve Kadifeleri I-II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
• Özcan, S. (2009), Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan 17. Yüzyıl Padişah Kaftanlarının İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Salman, F. (2011). Türk Kumaş Sanatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birim Amirliği.
• Sezgin, Ş. ve Ünlü, N. (1994), Osmanlı Klasik Dönem İpekli Saray Kumaşları, Tekstil ve Mühendis Dergisi, 8(44), 48-51.
• Tezcan, H. (1993). Atlaslar Atlası. İstanbul: Yapı Kredi Koleksiyonları-3.
• Tezcan, H. (1988). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yüzyılında Kadın Kıyafetlerinde Batılılaşma, Sanat Dünyamız, (37), 44-52.
• Turani, A. (2007). Dünya Sanat Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yardımcı, K. G. (2016), Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinden Örnekler. International Journal of Cultural and Social Studies. (IntJCSS), 219-241.
• Yetkin, Ş. (1991). Türk Halı Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.