Kentsel Kamusal Mekânın Üretiminde Değişkenlerin Gelişimi

Yıl 2024, , 64 - 94, 12.07.2024

Bülent Güneş

https://doi.org/10.56590/stdarticle.1370938

Öz

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Modernist hareketin kentsel kamusal mekânlarda, II. Dünya savaşı ve 70’li yılların sonrasında 21.yy’a da taşan post modern düzenin popüler kültür ile beslenen meta üretimine dönüşümü, günümüzde de izlenmektedir. Bu devinimin tüm değişkenleri, kamusal mekânlar başta olmak üzere yeni dönem tasarım anlayışını adeta ütopyaların sonu olarak tanımlamıştır. Çalışmada post modern dönemin her şeyin değiştiğine ilişkin söylemi içinde değişmeden kalanlar sorgulanmıştır.
Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Kentsel kamusal mekân kavramı çalışmada bir arada kullanılmıştır. Kentsel alanın bütününün kamusal alan niteliği taşıması gereği kavramsal olarak temel alınmıştır. Çalışma bu kuramsal yaklaşım temelinde diğer sosyal kuramlar, toplum bilim verileri, üretim biçimi ve sosyal aktörlerle birlikte dönemsel olarak değerlendirilmiştir. Araştırma değişim adı altında mevcudun meşruiyetini sağlayan gelişmeleri tanımlayarak, kentsel mekândaki olgulara mimarlık ve planlama alanlarının mekânsal organizasyonlarına katkı verecektir.
Yöntem: Konu ile ilgili geniş literatür taramasının verileri yanı sıra son dönemde çok sayıda uygulamanın sonuçlarını kentsel mekânda gözlemlemek de mümkün olmuştur. Çalışmada farklı veri tabanlarındaki kuramsal verilerin olagelen süreçle bağlantıları analiz edilmiştir. İnternet kaynaklı adreslerden elde edilen görsel veriler ve bilgiler diğer gözlemlerle birlikte yorumlanmıştır. İstanbul metropol alanındaki örneklerde farklı kamusal alanlar ve sınırlarındaki dinamikler üzerinden değişen ve değişmeyen olgular ve yeni biçimleri araştırılmıştır. Makalede bu bütün ve parçaların ilişkisel bağlamı üzerinden sentezler oluşturmuştur.
Bulgular: Neoliberal ekonominin kültürel politikaları, yaşanan ekonomik krizlerin aşılmasında geç modernizm sürecinde yeni teknolojik gelişmeler ve dijital ortamla birlikte kentsel mekânların değişim ve dönüşümünde etkili olmuştur. Mimarlık ve planlama disiplinlerinin süreçle bütünleşen kuramsal dünyası ve uygulamaları sistemin meşruiyetine katkı vermiştir. Dolayısıyla sistemin değişmeyen değişim değeri olgusu yeni biçimleriyle kentsel mekânda egemenliğini sürdürmüş ve sürece uygun sosyal aktörlerini ve yaşam biçimini ortaya çıkarmıştır.
Sonuç: Neoliberal ekonominin yeni kültürel ortamı ve dijital teknolojili üretim ağı içinde kentsel kamusal mekânların yeni değişkenleri, bir bakıma sistemin değişmeyen temel değişkenlerinin ‘sürdürülebilirliğini’ sağlamaktadır. Küresel politikalar ‘Post politik’ teoriler ve mikro ölçekli yaklaşımlarla mimarlık ve planlama alanlarına yeni bir zemin hazırlamıştır. Gerek kentsel alanın kamusal mekânları ve gerekse yeni yerleşimler, yeni sınırlarda daha az geçirgen ve daha çok kapanan alanlar ile adeta özerk yapı adaları üretmektedir. Kentsel kamusal mekânlarda kullanım değerini arttıran yeni makro politikalar aranması kaçınılmazdır.

Anahtar Kelimeler

Kent, Kamusal, Mekân, Değişim, Dönüşüm

Proje Numarası

1

Development of Variables in the Production of Urban Public Space

Öz

The Purpose of Study: The transformation of the modernist movement in urban public spaces into a commodity production, fed by the popular culture of the postmodern order, which overflowed into the 21st century after the Second World War and the 70s, is still observable today. All the variables of this movement have defined the new understanding of contemporary design, especially of public spaces, as the end of utopias. This study questions what remains unchanged in the postmodern discourse that everything has changed.
Literature Review/Background: The concept of urban public space is used throughout the study. It is conceptually based on the need for the entire urban area to have the characteristics of a public space. Based on this theoretical approach, the study has been periodically evaluated together with other social theories, social science data, mode of production and social actors. The research will contribute to the spatial organization of architecture and planning fields by defining the developments that provide the legitimacy of the existing under the name of change.
Method: In addition to the data from the extensive literature review on the subject, it was also possible to observe the results of many recent practices in urban space. The study analyzed the connections between the theoretical data in various databases and the actual process. Visual data and information from Internet-based addresses were interpreted together with other observations. Changing and unchanging phenomena and their new forms have been studied through the dynamics of different public spaces and their boundaries in examples in the Istanbul metropolitan area. The article synthesizes these wholes and parts through their relational context.
Results: The cultural policies of the neoliberal economy have been effective in changing and transforming urban spaces with new technological developments and digital media in the process of late modernism in order to overcome economic crises. The theoretical world and practices of architecture and planning disciplines integrated in this process have contributed to the legitimacy of the system. As a result, the phenomenon of the system's unchanging exchange value has continued to dominate urban space with its new forms, creating social actors and lifestyles appropriate to the process.
Conclusion: The new variables of urban public spaces within the new cultural environment of the neoliberal economy and the digital technology production network, in a way, ensure the 'sustainability' of the unchanging basic variables of the system. Global politics has prepared a new ground for architecture and planning with 'post-political' theories and micro-scale approaches. Both the public spaces of the urban area and the new settlements produce autonomous islands of buildings with less permeable and more closed areas at new borders. It is inevitable to search for new macro-policies that increase the value of urban public spaces.

Anahtar Kelimeler

Urban, Public, Space, Change, Transformation

Proje Numarası

1

Kaynakça

• ALTABAN, Ö. (2013, Aralık). Kent planlamadan kentsel tasarıma geçişte düşünülecek boyutlar. International Journal of Architecture and Planning, 1(1), 2-21.
• ARENDT, H. (1998). The Human Condition, London: The University of Chicago Press.
• BAUMAN, Z.(1999). Tüketicilik ve Yeni Yoksullar, (Ü. Öktem. Çev.) İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• BAUDRILLARD, J., (1997). Tüketim toplumu, ( H. Deliçaylı, F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BRENNER, N. & SCHMID, C. (2014). The ‘urban age’ in question. InternationalJournal of Urban and Regional Research, 38(3), 731–755.
• CESTEL, T. ( 2021). Marka Mimarlığın Kökenleri, İstanbul: Yapımevi Yayıncılık Ltd.Şti.
• ÇELEBİ, Ü., ÖZASLAN, N. (2019). Dönüşen kamusal mekan: İstanbul-Göktürk Örneği. The Journal of International Social Research, 12(62). doi:10. 17719
• GENİŞ, Ş (2018). Barınma hakkını savunmak. Mülkiye Dergisi, 42 (3), 481-488.
• GÜNEŞ, B. (2021). COVID-19’da Sona Doğru: Kentsel mekânda değişim sorunu. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), 109-138.
• HABERMAS, J. (2000). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (T. Bora Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• HARVEY, D. (1989). The Urban Experience, Maryland: John Hopkins Unıversty Press,
• HARVEY, D. (2013). Sosyal Adalet ve Şehir. ( M. Moralı Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• HARVEY, D. ( 2014). Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri. ( S. Savran Çev.), (7. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• KAHRAMAN, M.D. (2019). Kamusal alanın ve kentsel mekanın iletişimsel niteliği üzerine düşünmek, Planlama,29(3),195-201.doi: 10.14744/planlama.2019.87619.
• KAYPAK, Ş. (2013). Modernizmden Postmodernizme değişen kentleşme. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 4(2), 80-95.
• KATZNELSON, İ. (2019). Marksizm ve Kent. ( C.Göğüş Çev.) (1.Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• LEFEBVRE, H. (2014). Mekânın Üretimi, (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık, 2. Baskı.
• MILZ, N. (2015) Neoliberal kent Dubai: Uluslararası göç politikaları, kentsel kapanmalar ve genç Filipinli göçmenlerin durumu, İdeal Kent, (15), 40-65.
• METLİOĞLU, S.Ö.(2021). Kapital Birikim Süreçleri ve Kent Kuramları. Motif Akademi Halkbilim Dergisi,33(14),184-202.
• SÖZEN, M., TANYELİ, U. (1986) Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Evrim Matbaacılık.
• ÖZBEK, M.(Ed.). (2004). Giriş: Kamusal Alan içinde. İstanbul: Hil Yayınları.
• ÖZCÜ, A. E., ATANUR, G. (2020, Kasım). Covid-19 pandemisinin kent yaşamına etkisi, kamusal alan üzerine değerlendirmeler. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 16(2), 237-250.
• ÖZKER, S. (2020) İstanbul’da kentsel mekanın değişimi, İbad Sosyal Bilimler Dergisi,(Özel sayı), 618-638. doi:10. 21733/İbad.795703.
• SENNETT, R. (1999). Gözün Vicdanı: Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam ( S. Sertabiboğlu, C. Kurultay Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• TEKELİ, İ. (2009). Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TEKELİ, İ. (2011). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Url-1.(2023.08.27). https://earth.google.com/web/search/istinye+avm%2f/@0,-0.21630005,0a,22251752.77375655d,35y,0h,0t,0r/data=CncaTRJHCiUweDE0Y2FiNTkyOTEwODllMWY6MHgzMzUyYzFkOGMxNzQxOTkwGVrW_WMhjkRAIe0vFuGBCD1AKgxpc3RpbnllIGF2bS8YAiABIiYKJAksK68uFhA1QBEoK68uFhA1wBmDgW12O9xIQCGg39MHj6BKwDoDCgEw / Adresinden Alındı
• Url-2.(2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/finanskent+ata%c5%9fehir/@0,-0.20130005,0a,22251752.77375655d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCSsrry4WEDVAESkrry4WEDXAGUeRD-cJXUlAIdrPMZfAH0rAOgMKATA / Adresinden Alındı
• Url-3. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/finanskent+ata%C5%9Fehir/@41.00140286,29.11190265,52.55026836a,1692.46334978d,35y,5.30915505h,23.88754629t,0r/data=CigiJgokCQ_qTPTgERAESi91u6qfkRAGW1NUF3bID1AIXwHkgsPGD1A / Adresinden Alındı
• Url-4. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/manzara+adaar%c4%b1++kartal/@40.898769,29.19192455,67.66206574a,1695.22239251d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCYwUX1phgERAEeQ8FqrGf0RAGSW7g8qAGz1AIU-RN3MsGD1A / Adresinden Alındı
• Url-5. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/kemerburgaz+evler/@41.1604888,28.92042508,84.0981113a,1405.62933975d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCSkrry4WEDVAESkrry4WEDXAGdM7jSZhMElAIU0ltFdpTErAOgMKATA / Adresinden Alındı
• Url-6. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/istinye+vadi+vleri/@41.12005017,29.04323284,57.85826587a,1509.14161101d,35y,81.30975553h,45.00468469t,0r/data=CigiJgokCdp8QdzfnkRAEeImVL96fURAGcPu67SmMj1AIfFa7rX3qTxA / Adresinden Alındı
• Url-7. (2023.09.02). https://www.google.com/search?q=+dap+yap%C4%B1+levent+loft+g%C3%B6rselleri&tbm=isch&ved=2ahUKEwiX0vjBpIyBAxUPiv0HHaDCAaYQ2cCegQIABAA&oq=+dap+yap%C4%B1+levent+loft+g%C3%B6rselleri&gs_lcp=CgNpbWcQAzoECCMQJ1DCFVieVWCDWWgBcAB4AIABpgGIAeELkgEEMC4xMJgBAK / Adresinden Alındı
• Url-8. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/zekeriyak%c3%6y+ormanada/@41.20598448,29.01488285,113.98623116a,759.86160247d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCf3T1cLzm0RAEex_ikzmmURAGfREGpDZCz1AIa_CQaVzAz1A / Adresinden Alındı
• Url-9. (2023.09.02). https://earth.google.com/web/search/evidea+%c3%7emek%c3%b6y/@41.0171893,29.1808278,121.53197846a,773.71388014d,35y,141.75471226h,45t,0r/data=CigiJgokCW1loSYUhURAEXm0MWGSfkRAGaA2jGPQIj1AIXMFfMvw_jxA / Adresinden Alındı
• Url-10. (2023.09.02). https://www.google.com/search?q=saphir+%C3%A7ekmek%C3%B6y+evleri&tbm=isch&ved=2ahUKEwidxvueyYyBAxVCo_0HHWcKDaUQ2cCegQIABAA&oq=saphir+%C3%A7ekmek%C3%B6y+evleri&gs_lcp=CgNpbWcQDDoECCMQJ1CfFljDZ2CahgFoAHAAeACAAbYBiAGGB5IBAzAuNpgBAKABAaoBC2d3cy13aXot / Adresinden Alındı
• Url-11. (2023.09.03). https://earth.google.com/web/search/mesa+%c3%aml%c4%b1ca+villa/@41.02614145,29.04861873,99.96169916a,806.23214476d,35y,168.34505639h,60.00128385t,0r/data=CigiJgokCaTwx2AFe0RAEbNwCJEeURAGRPUyDrILz1AIcB6knoeJj1A / Adresinden Alındı
• Url-12. (2023.09.03). https://earth.google.com/web/search/narcity+pe/@40.9479364,29.1656928,222.35413854a,3965.5162374d,35y,0h,0t,0r/data=CigiJgokCccSTXa2g0RAET7LwxA8gURAGYpkbprSDz1AIZ6Du4IhBz1A / Adresinden Alındı
• Url-13. (2024.12.04). https://www.google.com/search?q=TORUN+CENTER+g%C3%B6rsel&sca_esv=597300995&ei=PveZfToNfOExc8PAU&udm=&ved=0ahUKEwj0__TR1dODAxVzQvEDHas1DV8Q4dUDCBA&uact=5&oq=TORUN+CENTER+g%C3%B6rsel&gs_lp=Egxnd3Mtd2l6LXNlcnAiFF / Adresinden Alındı
• Url-14. (2024.12.04). https://www.google.com/search?q=askeri+alanda+%C3%A7%C4%B1nar+konutlar%C4%B1&oq=asker&gs_lcrp=EgZjaHJvbWUqBggCEEUYOzIGCAAQRRg7MgYIARBFGDsyBggCEEUYOzIGCAMQRRg5Mg0IBBAAGIMBGLEDG / Adresinden Alındı
• UZGEL, İ. (28.07.2023). ABD Neoliberalizmi terk mi ediyor?, Erişim tarihi:3.09.2023, https://www.birgun.net/ makale/abd- neoliberalizmi- terk-mi-ediyor-1-456437.
• YETİŞKUL, E. (2020). Kentler ve yeni kentsel kuramlar: Kentleşmeyi merkezine alan üç kuram üzerine. Planlama, 30(3).332-341, doi:10.14744.
• ZIZEK, S. (2005). Gıdıklanan Özne Politik Ontolojinin Yok Merkezi, Ankara: Epos yayınları.
• ZIZEK, S. (2006). Biri Totalitarizm mi Dedi?, Ankara: Epos yayınları