Tarihi Çevre Koruma Bağlamında Kapadokya

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 43 - 63, 29.06.2021

Rabia Sevda Demirkol

Öz

Giriş ve Çalışmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı tarihi çevrelerde yapılan müdahalelerde koruma ölçütlerinin kullanımının artmasına destek olmaktır. Dolayısıyla çalışma, bir yapının sadece strüktürel, malzemesel ya da dokusal olarak korunmasının yanında, tarihi ve geleneksel değerlerin, bu değerler doğrultusunda uygulanan yapım yöntemlerinin tümünün de göz önünde bulundurularak inşai varlığının korunması gerektiğine dikkat çekmektedir.
Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Kapadokya yerel niteliklere sahip bir bölgedir. Kültürel miras bağlamında bu bölge önemli bir potansiyel taşımaktadır. Bölgede bulunan ilk oluşumlar oyma yapılar olarak ortaya çıkarken ilerleyen dönemlerde ihtiyaca göre oyma yapılara yığma ekler yapılmış ve yarı oyma yapılar ortaya çıkmıştır. Zaman içerisinde yapıların bir bölümü terk edilip harabeye dönüşmüştür. Bir kısmı ise renove edilerek günümüzde tekrar kullanılmaya başlanmıştır.
Yöntem: Tarihi yapılarda korunacak değerler UNESCO ile birlikte Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda maddeler hâlinde belirtilmiştir. İlgili kurumların belirlemiş olduğu tarihi değer ölçütü, estetik değer ölçütü, süreklilik değer ölçütü, özgünlük değer ölçütü, teklik değer ölçütü, grup değer ölçütü, geleneksel değer ölçütü, anı değeri ölçütü, teknik değer ölçütü ve mitolojik değer ölçütü Kapadokya bölgesinde yer alan Elkep Evi, Taşkonaklar, Sinasos Kapıları, Cappadocia Palace Hotel, Peri Bacaları Inn Hotel, Fresco Cave Suites, Yunak Ev, Efsane Konağı, Peribacaları ve Oyma yapılar üzerinden incelenerek her bir değer birer örnekle desteklenmiştir. Seçilen örnekler daha eskiden konut olarak kullanılan, zamanla terk, aşınma, mübadele ve turizm gibi etkilerle korunması gerçekleştirilerek yeniden işlev kazandırılan yapılardır. İlgili yapıların örneklem olarak belirlenmesinin temel nedeni koruma değer ölçütlerine bağlı kalınması, hem turizm anlamında hem de bölgesel olarak tanınırlığının fazla olmasıdır.
Bulgular: Yapıyı kurtarmak adına yapılan herhangi bir basit düzenleme kimi zaman geriye dönülebilir nitelikte olurken, kimi zaman da özgün izlerin tamamen yok olmasına sebep olmaktadır. Teknoloji ve turizmin gelişmesiyle birlikte renove edilen yapılarda çeşitli değer kayıplarının gözlemlenmesiyle birlikte tarihi çevreyi bozan yapılar oluşmaktadır.
Sonuç: Sonuç olarak bu çalışma, kültürel devamlılığın sağlanması ve geçmişin gelecek kuşaklara taşınması noktasında önem arz etmek ile birlikte; bölgenin tarihini, kültürünü, gelenek ve göreneklerini gelecek kuşaklara aktarmada araştırmacılara ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya, Kültürel Miras, Koruma, Değerler, Kentsel Kimlik

Cappadocia in the Context of Historical Environmental Protection

Öz

The Purpose of the Study: The aim of this study is to support the increase in the use of protection criteria in interventions in historical environments. Thus, it draws attention to the fact that a building should not only be protected structurally, materially or texturally, but also the constructional property should be protected by taking into account all of the construction methods applied in line with these values of historical and traditional values.
Literature Review/Background: In terms of cultural heritage, Kapadokya has an important potential. While the first formations in the region emerged as carved structures, in the following periods, semi-carved structures were created by adding piles to the carved structures according to the need. Over time, some of the buildings were abandoned and turned into ruins. Some of them have been renovated and started to be used again today.
Method: In the study, historical value criterion, aesthetic value criterion, continuity value criterion, originality value criterion, uniqueness value measure, group value measure, traditional value measure, memory value measure, technical value criterion and mythological value criterion. Selected examples are structures that were used as residences in the past, and have been restored to function by protecting them with effects such as abandonment, erosion, exchange and tourism. The main reason for determining the relevant buildings as a sample is the adherence to conservation value criteria and their high recognition both in terms of tourism and regionally.
Results: Any simple arrangement made to save the building is sometimes reversible, and sometimes it causes the original traces to disappear completely. With the development of technology and tourism, with the observation of various value losses in the renovated buildings, structures that spoil the historical environment are formed.
Conclusion: As a result, this study sheds light on researchers in transferring the history, culture, traditions and customs of the region to future generations, as well as being important at the point of ensuring cultural continuity and carrying the past to future generations.

Anahtar Kelimeler

Cappadocia, Cultural Heritage, Protection, Values, Urban Identity

Kaynakça

• A. AKGÜÇ, N. A. (1987). Kültür ve Turizm Bakanlığı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu 3447. Ankara. Erişim Tarihi: 10 25, 2020
• AÇIKALIN, F. E. (2016). Batı Anadolu kırsal yerleşmelerinde 1970 sonrası inşa edilmiş nitelikli konut örneklerinde yerel veri kullanımı (Basılmamış YL Tezi). İTÜ Fen Bilimleri Enst., İstanbul.
• AHUNBAY, Z. (1996). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: YEM Yayın.
• AKURGAL, E. (1983). Tarih öncesi çağlardan Osmanlılara. Ankara: Anka Yayın.
• AYTAŞ, S. (2015). Kişisel Arşiv.
• Bakanlığı, T. C. (2021). Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO). Erişim Tarihi: 01.02.2021, http://www.mfa.gov.tr
• Bakanlığı, T. K. (2021). Kültür ve doğa varlıklarımız. Erişim Tarihi: 01.02.2021, http://www.kulturvarliklari.gov.tr/Eklenti/38970,kultur-ve-doga-varliklarimiz.pdf?0
• BİLGİLİ, B. (2014). Kapadokya kayalık alanları ve kaya oyma kiliselerinde koruma sorunları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İTÜ, Fen Bilimleri Enst., İstanbul.
• BİLGİLİ, B. (2018). Kapadokya Bölgesi Nevşehir Yöresi kültürel varlıklarının bozulmalarına neden olan etmenler. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(1), 60-74. doi: https://doi.org/10.17100/nevbiltek.329311
• Cappadocia Palace. Erişim Tarihi: 14.12.2020, www.cappadociapalace.com.tr
• DEMİRKOL, R. S. (2015). Kişisel Arşiv.
• DEMİRKOL, R. S. (2016). Sinasos'daki konutlarda işlev ve mekan ilişkisi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• ECEOĞLU, A. (2011, Kasım). Mimarisi ile bir tarih "Kapadokya". 1. Uluslararası Nevşehir tarih ve kültür sempozyumu bildirileri kitabı içinde (233-245). Ankara: Offset Yayıncılık.
• Efsane Konağı. Erişim Tarihi: 14.12.2020, www.efsanekonagi.tr
• Elkep Evi Cave Hotel. Erişim Tarihi: 05.11.2020, www.elkepevi.com.tr/
• ENDER, C. (1975). Tarihi Çevre koruma bilinci. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• ERENÇİN, A. (1979). Kapadokya konutlarında yerel turizme yönelik yenileme çalışmalarına bir yaklaşım, örnek: Avcılar Köyü. (Basılmamış Doktora Tezi). İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Fresco Mansions. Erişim Tarihi: 05.11.2020, www.frescomansions.com.tr
• GÜLYAZ, M. E. (2006). Kapadokya doğa, tarih, kültür. Antalya: Retma Yayıncılık.
• ICOMOS. (2013, Ocak). ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi. Erişim Tarihi: 20.12.2020, http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Duyuru&sira=42&dil
• ICOMOS. (2013). New Zealand charter for the conservation of places of cultural heritage value revised 2010. Erişim Tarihi: 11.05.2021, https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Charters/ICOMOS_NZ_Charter_2010_FINAL_11_Oct_2010.pdf
• Peribacaları Inn Hotel. Erişim Tarihi: 16.11.2020, www.peribacalariinnhotel.com.tr
• MADRAN, E., ÖZGÖNÜL, N. (2005). Kültürel ve doğal değerlerin korunması. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Taşkonaklar. Erişim Tarihi: 20.11.2020, www.taskonaklar.com.tr
• THIERRY, N. (1963). Nouvelles eglies rupestres de Cappadoce Region Hassan Dagi. Paris: Klincksiek.
• THIERRY, N. (1971). ''The Rock Churches'' arts of cappadocia. London: Klincksiek.
• TIERRY, N. (1982). La Cappadoce depuis l'antiquite. France: Histoire et Archologie.
• Yunak Evleri. Erişim Tarihi: 28.11.2020, www.yunak.com.tr
• ZUCCHI, A. (1971). The physical setting: arts of Cappadocia. London: Nagel Publishers.