İLKOKUL ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRESEL FARKINDALIKLARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 21 - 38, 20.08.2019

Mustafa Erdem Erdal Meriç Ayşe Meriç

Öz

Bu araştırma, ilkokul
öğrencilerinin çevresel farkındalık düzeylerini çeşitli değişkenler açısından
değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Genel tarama modeli kapsamında
yürütülen araştırmanın çalışma grubu, Ordu ili merkez ilçesi olan Altınordu’da kamuya
bağlı ilkokullar arasından basit tesadüfî örnekleme yöntemiyle belirlenen 10
ilkokulun üçüncü ve dördüncü sınıflarında öğrenim gören toplam 515 öğrenciden
oluşmaktadır. Araştırmanın verileri Yıldız Yılmaz ve Mentiş Taş (2017)
tarafından geliştirilen “İlkokul Çevre Farkındalık Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırma
sonucunda, öğrencilerin çevresel farkındalıkları “genel düzey” ile “doğada
yaşam”, “dönüştürülebilir enerji kaynakları ve kullanımları” ve “çevresel
sorumluluk” alt boyutlarında “yüksek”; “canlıların devamlılığı” alt boyutunda
ise “düşük” düzeyde çıkmıştır. Araştırmada ayrıca öğrencilerin çevresel
farkındalıklarının “genel düzey” ile “doğada yaşam”, “dönüştürülebilir enerji
kaynakları ve kullanımları” ve “çevresel sorumluluk” alt boyutlarında dördüncü
sınıftaki öğrenciler lehine; “doğada yaşam” alt boyutunda ise kız öğrenciler
lehine farklılaştığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin çevresel
farkındalıklarının “genel düzey” ve “doğada yaşam” alt boyutunda kardeş sayısı
açısından; “canlıların devamlılığı” alt boyutunda anne eğitim durumu açısından
ve “çevresel sorumluluk” alt boyutunda ise baba eğitim durumu açısından
farklılaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevresel farkındalık, İlkokul

EVALUATION OF ENVIRONMENTAL AWARENESS OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS IN TERMS OF VARIOUS VARIABLES

Öz

This study was
conducted to evaluate the environmental awareness levels of primary school
students in terms of various variables. The study group of the research, which
was conducted within the scope of the general survey model, consisted of 515
students in the third and fourth grades of 10 primary schools. Students were
selected by simple random sampling method among the public primary schools in
Altınordu, the central district of Ordu. The data of the study was collected by
“Primary School Environmental Awareness Scale” developed by Yıldız Yılmaz and
Mentiş Taş (2017). As a result of the research, the students' environmental
awareness “general level” and in sub-dimension “life in
nature”, “convertible energy sources and their use” and “environmental
responsibility” are “high”; in the sub-dimension “continuity of living things”
it was “low”. In addition, the students' environmental awareness “general
level” and in sub-dimension “life in nature”, “convertible energy sources and
their use” and “environmental responsibility” sub-dimensions in favor of fourth
grade students; In the sub-dimension “life in nature”  it was found to differ in favor of female
students. It was found that the environmental awareness of the students differs
in terms of the number of siblings in the “general level” and “life in nature
”sub-dimension; sub-dimension of “continuity of living things” it was found
that the difference in terms of mother's educational status and in the
“environmental responsibility” subscale differ in terms of father's educational
status.

Anahtar Kelimeler

Environment, Environmental awareness, Primary school

Kaynakça

• Akdur, R. (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Çevre Koruma Politikaları “Türkiye’nin Avrupa Birliğine Uyumu”, ATAUM Araştırma Dizisi No:23, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya, C. ve Yılmaz, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutum ve bilgileri üzerine bir çalışma, 7. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• Amsel, S. (2018). Çocuklar için her yönüyle çevre kitabı (3. Baskı). (C. Sevinç, Çev.). Ankara: Kelebek Yayınları.
• Aydın, Ö. ve Aykaç, N. (2016). Yaratıcı Drama Yöntemi ile Verilen Eğitimin Okul Öncesi Öğrencilerinin Çevre Farkındalığına Etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 11(1), 1-16.
• Carrier, J. S. (2009). Environmental education in the schoolyard: Learning styles and gender. The Journal of Environmental Education, 40(3), 2-12.
• Çabuk, B. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198.
• Demirbaş, M. ve Pektaş, H. M. (2009). İlköğretim öğrencilerinin çevre sorunu ile ilişkili temel kavramları gerçekleştirme düzeyleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 3(2), 195-211.
• Erten, S. (2004). Çevre Eğitimi ve Çevre Bilinci Nedir, Çevre Eğitimi Nasıl Olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı. Sayı 65/66. 2006/25 Ankara.
• Farmer, J., Knapp, D., & Benton, G. M. (2007). An elementary school environmental education field trip: Long-term effects on ecological and environmental knowledge and attitude development. The Journal of Environmental Education, 38(3), 33-42.
• Geçmiş, H. H. ve Salı, G. (2014). Çevre eğitimi neden önemlidir? H. Gülay Ogelman (Ed.), Çocuk ve çevre içinde (s. 7-35). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S. ve Özden, M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 6(3), 452-468.
• Gülay, H ve Öznacar, M. D. (2010). Okul öncesi dönem çocukları için çevre eğitimi etkinlikleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Güven, E. ve Aydoğdu, M. (2012). Çevre sorunlarına yönelik farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 185-202.
• Haktanır, G. ve Çabuk, B. (2000). Okulöncesi dönemindeki çocukların çevre algıları. IV. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi Bildiri Kitabı, 76-82, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (27. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Karataş, A. ve Aslan, G. (2012). İlköğretim öğrencilerine çevre bilincinin kazandırılmasında çevre eğitiminin rolü: Ekoloji temelli yaz kampı projesi örneği. Journal of World of Turks, 4(2), 259-276.
• Oğuz, D., Çakcı, I. ve Kavas, S. (2011). Yüksek öğretimde öğrencilerin çevre bilinci. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 12, 34-39.
• Okur Berberoğlu, E. ve Uygun, S. (2012). Çevre farkındalığı-çevre tutumu arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile sınanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 459-473.
• Onur, A., Çağlar, A. ve Salman, M. (2016). 5 yaş okulöncesi çocuklarda atık kâğıtların değerlendirilmesi ve çevre bilincinin kazandırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2457-2468.
• Öhman, J. (2016). New ethical challenges within environmental and sustainability education, Environmental Education Research, 22(6), 765-770.
• Özata Yücel, E. ve Özkan, M. (2014). Ortaokul öğrencilerine yönelik çevresel tutum ölçeği geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (1), 27-48.
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (27), 125-138.
• Phenice, L.A., Griffore, R. J. (2003). Young children and the natural world. Contemporary Issues in Early Childhood, 4(2), 167–171.
• Sadık, F., Çakan, H. ve Artut, K. (2011). Çocuk resimlerine yansıyan çevre sorunlarının sosyo-ekonomik farklılıklara göre analizi. İlköğretim Online, 10(3), 1066-1080.
• Seçgin, F., Yalvaç, G. ve Çetin, T. (2010). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin karikatürler aracılığıyla çevre sorunlarına ilişkin algıları. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 11-13 November, Antalya.
• Sezer, H. N., Tiryaki, G., Yıldırım, P. G. ve Gargın, B. (2018). Göçle gelen 3-7 sınıfa devam eden öğrencilerin çevreye yönelik algılarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(14), 126-135.
• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı (2004). Türkiye çevre atlası. Ankara: Çevre Envanteri Dairesi ve Planlama Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı. http://traglor.cu.edu.tr/objects/objectFile/turkiye_cevre_atlasi_2004_2008_01_09.pdf (Erişim tarihi: 28.03. 2019).
• Türk Dil Kurumu. (2019). Genel Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 18.03. 2019).
• Uluçınar Sağır, Ş., Aslan, O. ve Cansaran, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 7(2), 496–511.
• Ünal, S. ve Dımışkı E. (1999). UNESCO-UNEP himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(17), 142-154.
• Yardımcı, E. ve Bağcı Kılıç G. (2010). Çocukların gözünden çevre ve çevre sorunları. İlköğretim Online, 9(3), 1122-1136.
• Yıldız Yılmaz, N. ve Mentiş Taş, A. (2017). İlkokul çevre farkındalık ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 1355-1372.
• Yılmaz, Ö., Boone, W. J., & Andersen, H. O. (2004). Views of elementary and middle school Turkish students toward environmental issues. International Journal of Science Education, 26(12), 1527-1546.
• Çevre Kanunu. (1983). T.C. Resmi Gazete, 18132, 11 Ağustos 1983. http://www.mevzuat.gov.tr (Erişim tarihi: 18.03. 2019).