Evrensel Etik İlkeler Işığında Açlık Grevleri ve Hekimlik

162 - 175, 01.11.2017

Onur Naci Karahancı

https://doi.org/10.17942/sted.348514

Öz

Öz
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de açlık grevleri pek çok kez yaşanmış ve halen yaşanmaktadır. Sivil itaatsizlik olarak da değerlendirilen açlık grevleri, medikal, legal ve etik alanında hekimlere de büyük yükler getirmiştir.
Bu makale ile birçok kez sağlığın ve biyoetiğin konusu olan açlık grevleri ve açlık grevi eylemcisiyle - hekim arasında başlayan iletişim, etik bakış açısı ile değerlendirilmeye çalışılmıştır. Açlık grevleri başlığında yaşanan zorla besleme, zorla tedavi, hekim yardımlı intihar, sivil itaatsizlik, özerklik ve yeterlik tartışmaları da incelenmeye/ açıklanmaya çalışılmıştır.
Makalede ayrıca Türkiye’de ve Dünyada açlık grevlerinin tarihsel süreci incelenmiştir. Etik açıdan açlık grevleri değerlendirilmiştir. Açlık grevleri ile ilgili yol gösterici olabilecek; mesleki özerklik ve hekimin özerkliği sorunu ile ilgili metinler de incelenmiştir. Açlık grevlerini konu edinen Dünya Hekimler Birliği bildirgeleri de incelenerek, sağlık emekçilerine tüm yönleriyle yol gösterici bir metin hazırlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Açlık grevi, Zorla besleme, Zorla tedavi, Etik ilkeler, Malta bildirgesi, Hekim sorumluluğu

Evrensel Etik İlkeler Işığında Açlık Grevleri ve Hekimlik 162

Öz

Öz
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de açlık grevleri pek çok kez yaşanmış ve halen yaşanmaktadır. Sivil itaatsizlik olarak da değerlendirilen açlık grevleri, medikal, legal ve etik alanında hekimlere de büyük yükler getirmiştir.
Bu makale ile birçok kez sağlığın ve biyoetiğin konusu olan açlık grevleri ve açlık grevi eylemcisiyle - hekim arasında başlayan iletişim, etik bakış açısı ile değerlendirilmeye çalışılmıştır. Açlık grevleri başlığında yaşanan zorla besleme, zorla tedavi, hekim yardımlı intihar, sivil itaatsizlik, özerklik ve yeterlik tartışmaları da incelenmeye/ açıklanmaya çalışılmıştır.
Makalede ayrıca Türkiye’de ve Dünyada açlık grevlerinin tarihsel süreci incelenmiştir. Etik açıdan açlık grevleri değerlendirilmiştir. Açlık grevleri ile ilgili yol gösterici olabilecek; mesleki özerklik ve hekimin özerkliği sorunu ile ilgili metinler de incelenmiştir. Açlık grevlerini konu edinen Dünya Hekimler Birliği bildirgeleri de incelenerek, sağlık emekçilerine tüm yönleriyle yol gösterici bir metin hazırlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler: Açlık grevi, Zorla besleme, Zorla tedavi, Etik ilkeler, Malta bildirgesi, Hekim sorumluluğu, Sivil itaatsizlik

Anahtar Kelimeler

Açlık grevi, Zorla besleme, Zorla tedavi, Etik ilkeler, Malta bildirgesi, Hekim sorumluluğu

Kaynakça

• 1. Oguz, N., Felsefi Yaklaşımların Işığında Klinik Etiğe Giriş. Klinik Etik. İstanbul: Nobel, 2001: p. 9-25. 2. Cengiz, S., MAHPUSLARIN AÇLIK GREVİ VE ZORLA BESLEME PARODOKSU IŞIĞINDA HEKİM SORUMLULUĞU. TBB Dergisi, 2010. 88: p. 421-438. 3. Yayınları, T.T.B., SAĞLIKLA İLGİLİ ULUSLARARASI BELGELER. 2009, Ankara. 264. 4. SOYER, A., Açlık Grevleri/Ölüm Oruçları, TTB ve Son Tartışmalar. TOPLUM ve HEKiM, 2000. 15(6). 5. Russell, S.A., Açlık Doğal Olmayan Bir Tarih. 2014, İstanbul MAYA KİTAP. 314. 6. Sevinç, M., Bir İnsan Hakları Olarak: Açlık Grevi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2002. 57(01). 7. Yayınları, T.T.B., AÇLIK GREVLERİ VE HEKİMLER Klinik, Etik Yaklaşım ve Hukuksal Boyut. Vol. 1. 2012, Ankara: Türk Tabipleri Birliği 8. Hennessey, T., Hunger Strike: Margaret Thatcher’s Battle with the IRA, 1980-1981. 2013: Irish Academic Press. 9. Kalk, W. and Y. Veriava, Hospital management of voluntary total fasting among political prisoners. The Lancet, 1991. 337(8742): p. 660-662. 10. Dougherty, S.M., et al., Hunger strikers: Ethical and legal dimensions of medical complicity in torture at Guantanamo Bay. Prehospital and disaster medicine, 2013. 28(6): p. 616-624. 11. Prisoners on hunger strike in Kyrgyzstan sew up their mouths. 2012 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.independent.co.uk/news/world/asia/prisoners-on-hunger-strike-in-kyrgyzstan-sew-up-their-mouths-6296125.html. 12. Reiter, K., The Supermax Prison: A Blunt Means of Control, or a Subtle Form of Violence? Radical Philosophy Review, 2014. 17(2): p. 457-475. 13. Sri Lanka Tamil prisoners on hunger strike demand release. 2015 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.bbc.com/news/world-asia-34509955. 14. Filistinli mahkumlar Mervan Barguti liderliğinde toplu açlık grevinde. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39620458. 15. Altunel, M., Sivil İtaatsizlik ve Mohandas K. Gandhi. 2011, TBB Dergisi (93). 16. Yılmaz, S., Demokratik Hukuk Devletinde Sivil İtaatsizlik Olgusu, Şiddet Döngüsünü Kırmada Hukukun Rolü. Hukukun Gençleri Sempozyumu, Ankara: Umut Vakfı Erişim Tarihi, 2011. 5. 17. Macit, M.H., ŞİDDET İÇERMEYEN BİR EYLEM: JOHN RAWLS'DA SİVİL İTAATSİZLİK/AN ACTION WHICH DOES NOT CONSIST OF VIOLENT: CIVIL DISOBEDIENCE IN JOHN RAWLS. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2007(16). 18. BÜKEN, N.Ö. Kamu Vicdanına Çağrı Yapan Bir Sivil İtaatsizlik Örneği Olarak Gezi Parkı Olayları. 2013 (cited 2017 21.07.2017); Available from: http://www.sagliginsesi.com/kamu-vicdanina-cagri-yapan-bir-sivil-itaatsizlik-ornegi-olarak-gezi-parki-olaylari-4922h.htm. 19. Açlık Grevinin 16. Günü Onbinlerce İnsan Vahşice İşlenen Bu Cinayeti Hükümete Haber Veriyor Nazımı Öldüremek İsteyenler Yargılanmalı, in NazımHikmet. 1950. 20. Nurettin GÜLMEZ, S.A., CELAL BAYAR’IN KAYSERİ CEZAEVİ’NDEN TAHLİYELERİNİN BASINA YANSIMALARI. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2014. 14(29): p. 249-282. 21. Bargu, B., Starve and Immolate: The Politics of Human Weapons. 2014: Columbia University Press. 22. ALTUN, G. and B.U. ALTUN, Açlık ve Açlık Grevlerinin Klinik, Etik ve Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi. 23. KONSEYİ, T.T.B.M. TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ MERKEZ KONSEYİ 2000-2002 ÇALIŞMA RAPORU. 2002; Available from: https://www.ttb.org.tr/c_rapor/2000-2002/2000-2002_b.pdf. 24. HEKİMLİK, HEKİMLİĞİN BAĞIMSIZ MESLEKİ TUTUMU, TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ MERKEZ KONSEYİ YARGILANIYOR! 2001; Available from: http://www.ttb.org.tr/eweb/BASIN/mayis01/18_0.html. 25. Vakfı, T.İ.H., Türkiye İnsan Hakları Raporu 2012 2013, Ankara: BULUŞ Tasarım ve Matbaacılık Hizmetleri San. Tic. 26. Kemal Gün oğlunu defnetti, açlık grevi sona erdi. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.agos.com.tr/tr/yazi/18598/kemal-gun-oglunu-defnetti-aclik-grevi-sona-erdi. 27. 29-30 Nisan 2017 TİHV Dokümantasyon Merkezi Günlük İnsan Hakları Raporu. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://tihv.org.tr/29-30-nisan-2017-tihv-dokumantasyon-merkezi-gunluk-insan-haklari-raporu/. 28. Nuriye Gülmen ve Semih Özakça tutuklandı. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40006978. 29. Aşçıdan Gülmen ve Özakça'ya destek: Herkesi doyuruyor kendi yemiyor. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/752728/Ascidan_Gulmen_ve_Ozakca_ya_destek__Herkesi_doyuruyor_kendi_yemiyor.html. 30. Vakfı, T.İ.H., GÖZ YAŞARTICI KİMYASALLAR ve TOPLUMSAL OLAYLARDA ZOR KULLANIM ARAÇLARININ NEDEN OLDUĞU SAĞLIK SORUNLARINDA TIBBİ DESTEK ve BELGELEME. Ankara: Türkiye İnsan Hakları Vakfı 31. İşkence ve Diğer Zalimane insanlık Dışı Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi için EI Kilavuzu, ‘istanbul Protokolü’ 2003 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.tihv.org.tr/wp-content/uploads/2015/06/Istanbul_Protokolu.pdf. 32. Büken, N.Ö., ETİK VE BİR MESLEK ETİĞİ OLARAK TIP ETİĞİ. 33. Beauchamp, T.L. and J.F. Childress, Principles of biomedical ethics. 2001: Oxford University Press, USA. 34. Büken, N.Ö. Klinik Araştırma Özelinde Etik Analiz, Etik Değerler ve Yargılar. 2009; Available from: http://www.sagliginsesi.com/klinik-arastirma-ozelinde-etik-analiz-etik-degerler-ve-yargilar-2019h.htm. 35. Soyer, A., TIP ve İNSAN HAKLARI İLİŞKİSİNİN DİNAMİKLERİ. TOPLUM ve HEKiM, 1996. 11(75): p. 27-28. 36. İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ. 2005 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=105:san-haklari-evrensel-bdges-&Itemid=36. 37. AVRUPA HASTA HAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ BİLDİRGESİ OLARAK AMSTERDAM BİLDİRGESİ. 28-30 MART 1994; Available from: http://www.adanasm.gov.tr/uploads/subeler/sbs/files/Amsterdam%20Bildirgesi.pdf. 38. BALİ BİLDİRGESİ. 1995; Available from: https://sbu.saglik.gov.tr/hastahaklari/bali.htm. 39. Dünya Tabipler Birliği 206. Konsey Toplantısı. 2017 (cited 2017 19.07.2017); Available from: http://www.ttb.org.tr/index.php/Haberler/dtb-6663.html. 40. Soyer, A., Dünya Sağlık Örgütü, Alma Ata Bildirgesi, İdeoloji vb. Üzerine. TOPLUM ve HEKiM, 2002. 17(2). 41. IŞIK, S., Foucault’da İktidar, Özgürlük ve Direniş.