Türkiye’nin en büyük entegre su kaynakları projesi GAP kapsamındaki sulama ve drenaj sistemlerinin genel değerlendirilmesi

Yıl 2008, Cilt: 1 Sayı: 1, 12 - 32, 01.03.2008

Kasım Yenigün , Mustafa Hakkı Aydoğdu

Öz

Su kaynakları ile mevcut sulama sistemlerinin işletme performanslarının değerlendirilmesi,

potansiyel işletme sorunlarının belirlenmesi, işletme kontrolünü arttıracak

seçeneklerin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi, diğer sulamalarda uygulanabilecek alternatiflerin

ortaya konması, gelecekte yapılacak projelendirme çalışmalarında kullanılacak

veya hâlihazırda projelendirilmesi tamamlanmış sulamalarda iyileştirme yapmak amacıyla

öneriler sunmak için büyük önem taşır. Drenaj gereksinimleri açısından inşaatı

tamamlanmış veya tasarım halinde olan drenaj sistemlerinin potansiyel açıdan zayıf

yönlerini tespit etmek, aksaklıkları giderici veya azaltıcı önlemleri önermek ve bu gibi

sorunların gelecekte tekrarlanmasını önlemek ve genel sulama randımanını arttırmak

amacıyla drenaj suyunun tekrar sulamada kullanılması ile ilgili alternatifleri incelemek

aynı derecede öneme sahiptir.

Türkiye’nin en büyük entegre su kaynakları projesi olan (Güneydoğu Anadolu Projesi)

GAP rakamsal büyüklükler ve etkileri açısından dünyanın en önemli suya dayalı kalkınma

projeleri arasında ilk sıralardadır. GAP kapsamında Fırat ve Dicle havzalarındaki

sulama sistemleri ve drenaj gereksinimleri genel olarak projeler bazında incelenmiştir.

Bu incelemelerde toplanan veriler ile mevcut ihtiyaçlar açısından saha gözlemlerine

dayanarak su kaynakları, sulama sistemleri ve su dağıtım yöntemlerinin incelenmesi,

su kontrol yapıları, kapaklar, suyun randımanlı bir şekilde kullanılması, drenaj ihtiyaçları

ve sistemlerinin incelenmesiyle potansiyel işletme sorunlarının belirlenmesine çalışılmıştır.

Bu sorunların giderilmesi ve yeni başlayacak olan projelerde benzer sorunların

yaşanmaması için gereksinimlere ilişkin, kaynakların optimum kullanılmasını sağlayacak

yönetim ve işletme, kurumsal ve yasal içerikler, sosyal ve kültürel davranışlar, çevresel

etkileşim potansiyeli ve ekonomik ihtiyaçlar gibi konularda öneriler getirilmiştir. Bu çalışma,

söz konusu çalışma alanı için yapılmış, problem ve önerilerin birlikte sunulduğu

geniş kapsamlı tez çalışmasının iskeletini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

GAP, Su Kaynakları, Sulama Sistemleri, drenaj

Kaynakça

• Aejv, 1993. Atatürk Dam and HEPP- Hydrogeological Situation at Dam Site-Update August, Appendix 7(1):11-23.
• Akmandor, N., Pazarcı, H. ve Köni, H. 1994. Orta Doğu Ülkelerinde Su Sorunu. TESAV Toplumsal, Ekonomik, Siyasal Araştırmalar Vakfı, Ankara, 100s.
• Avcı, İ., 1998. Su Kaynaklarının Geliştirilmesinde İnşaat Mühendisinin Rolü ve Sorumluluğu. TMMOB Türk Mühendislik Haberleri Dergisi, sayı:393, Ankara, 111s
• Beaumont, P., 1992. Water - A resource under pressure. The Middle East & Europe: An Integrated Commission Approach (ed.:Nonneman, G.). EC Commission Federal Trust for Education and Research. London, 182p.
• Bekişoğlu, Ş., 1993. Sulama Şebekelerinde Klasik, Kanalet ve Borulu Sistemlerin Mukayesesi. DSİ Yayınları, Ankara. 44s.
• Bilen, Ö., 1997. Turkey and water issues in the Middle East. Ankara, Southeastern Anatolia Project Regional Development Administration, 223p.
• Bilen, Ö., 2000. Ortadoğu su sorunları ve Türkiye. Ankara, TESAV Toplumsal, Ekonomik, Siyasal Araştırmalar Vakfı, 322s.
• CLW, 2006. http://www.clw.csiro.au/research/agriculture/irrigation/. 17/04/2006
• Çakmak, C., 1998. Türkiye’de Su Kaynakları Potansiyeli ve Developmanı. TMH, 391:34-39.
• Çevik, B., Kırda, C., ve Sayın, S., 2006. http://www.zmo.org.tr /etkinlikler/ 5tk02/ 41.pdf. 12/05/2006.
• Dapta-SuYapı-TemelSu-Nedeco, 1991. Irrigation Master Plan. 246s.
• Dışişleri Bakanlığı, 1996. Orta-Doğu’da su sorunu. Ankara, T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bölgesel ve Sınır Aşan Sular Dairesi, 99s.
• DSİ, 2006. http://www.dsi.gov.tr/hizmet/tarim.htm. 12/05/2006.
• FAO, 1980. Irrigation and Draniage Papers. Bulletin Number:38, Dranaige Design Factors. 75p.
• FAO, 2006. http://www.fao.org/ag/AGL/aglw/watermanagement/default. htm. 17/04/2006.
• GAP İdaresi, 1994. GAP- İBY Çalışması, GAP Sulama Sistemlerinin İşletme, Bakım ve Yönetimi. Tanımlama Raporu, 456s.
• GAP İdaresi, 2003. Son Durum Raporu. 120s.
• GAP İdaresi, 2006. http://www.gap.gov.tr/Turkish/Tarim/tsk2 html. 12/05/2006.
• Halcrow-Dolsar RWC, JV., 1993a. Hydrology and Water Resource Modelling. Technical Discussion. 48p.
• Halcrow-Dolsar RWC, JV., 1993b. Hidroloji ve Su kaynakları Modellemesi. Teknik Tartışma Raporu. 51s.
• Halcrow-Dolsar RWC, JV., 1999. Urfa Ana Kanal İşletme İhtiyaçları. 53s.
• Hassal and Associates, 2005. http://www.ozcotton.net/services/drainage.html
• Kahlown, M.A., Masood, T. and Tariq, S.M., 2000. Performance evaluation of various types of watercourse linings in Pakistan. Mona Reclamation Experimental Project. WAPDA Colony Bhalwal, Pakistan, Publication No. 244, 69p.
• Kahşown, M.A. and Kemper, W.D., 2003. Seepage losses as affected by conditiona and composition of channel banks. Agricultural Water Management 65:145-153.
• Kahşown, M.A. and Kemper, W.D., 2004. Reducing water losses from channels using linings: costa and benefits in Pakistan. Agricultural Water Management 74: 57-76.
• Kahlown, M.A. and Majeed, A., 2002. Water resources situation in Pakistan; challenges and future strategies. J.Sci. Vision 7 (3-4):33-44.
• Khatibi, Dr. R.H. and Suter S.N., 1994. Sulama Sistemlerinin Hidrolik Modellemesi. Teknik Tartışma Raporu. 95s.
• Kibaroğlu, A., 2005. http://www.idrc.ca/en/ev-42840-201-1-DO_TOPIC.Html
• Kolars, J.E. and Mitchell, W.A., 1991, The Euphrates river and the Southeast Anatolia Development Project. Carbondale, Southern Illinois University, Water – The Middle East Imperative Series, 325p.
• Kutan, R., 1996. Water disputes in middle-eastern countries. Ankara, Aydınlar Ocağı, Panel series 17, “Water conflict in the Middle East”, 33-49.
• MOCA Study: Turkey, 2005. http://www.agrifish.jrc.it/marsstat/Crop_Yield_Forecasting/ MOCA/16031000.HTM.
• Özdemir, Y. ve Öziş, Ü., 2000. Türkiye’de Aşağı Fırat’ın ve Dicle’nin güney kollarının uzun süreli akışları. “İnşaat Mühendisleri Odası, Teknik Dergi”, 11(1):2075-2100.
• Öziş, Ü., 1994. La Gestion des Besoins et D’approvisionnements en Eau Dans le Bassin Euphrate Tigre. Cairo, International Water Resources Association, “IWRA VIII. World Congress on Water Resources”, 2:1-13.
• Öziş, Ü., Özdemir, Y., Baran, T., Türkman, F., Fıstıkoğlu, O. ve Dalkılıç, Y., 2000.
• Türkiye’de Sınır Aşan Suların Su Hukuku ve Su Siyaseti Açısından Durumu. Dokuz Eylül Üniv. Müh. Fak. İnş. Müh. Bl., İzmir. 240s.
• Öziş, Ü., Fıstıkoğlu, O. ve Çanga, R. 2000. Keban, Karakaya, Atatürk baraj yerlerinde aylık akışlar. “İnşaat Mühendisleri Odası, Teknik Dergi”, 11(1):2101-2119.
• Rycroft, D.W. and Halcrow-Dolsar RWC, JV., 1994. Teknik Tartışma Raporu 11:1-14.
• Shahin, M. 1989. Review and assessment of water resources in the Arab region. Water International, 14(4):206-219.
• Southernland association, 2006. http:// www. Terredelsud. Org / risidriceng .php.
• Starr, J.R. and Stoll, D.C., 1987. “U.S. Foreign policy on water resources in the Middle East”. Washington D.C., The Center for Strategic & International Studies, 49p.
• Suiş Proje, 1992. Mardin-Ceylanpınar Ovaları Sulama Projesi, Şanlıurfa ve Harran Ovaları Sulaması Revizyon Projesi, Sümer GAP Sulamaları Mühendislik Hizmetleri Ortak Girişimi, Ankara. 235s.
• Tarım Bakanlığı, 2006. http://www.tarim.gov.tr /kurumsal /birimler/ merkez/ trgm /hizmetler.htm.
• TMMOB İMO, 2006. Su Politikası Kongresi Sonuç Bildirisi. 527s.
• Trout, T.J., 1979. Factors affecting losses from Indus basin irrigation channels. Colorado State University, Fort Collins, Water Management Research Project. Technical Report No. 50. 72p.
• WCA, 2006. http://www.wca.infonet.org/servlet/CDSServlet?
• Yenigün, K. ve Gerger, R., 2006. GAP’ta su kaynaklarının planlama ve yönetimi üzerine teklifler ve Kısas örneği. TMMOB Su Politikaları Kongresi 1:123-132.