Danıştay Kararları Işığında Sosyal Risk İlkesine Genel Bir Bakış

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 80, 25.12.2018

Çağrı Bayer

Öz

İdarenin sorumluluğunu belirleyen ilkelerden temel
olanları hizmet kusuru, risk ilkesi ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesidir.
Ancak bunların yanısıra kusursuz sorumluluk ilkelerinden olan “sosyal risk”
ilkesi de mevcuttur. Sosyal risk ilkesi özellikle yargı kararlarında, birlikte
yaşamın kaçınılmaz bir sonucu olan savaş, terör eylemleri ve sosyal ve içtimai
kargaşalar esnasında zarara uğrayan üçüncü kişilerin zararlarını karşılamak
için öngörülen ilke olarak tanımlanmaktadır. Ancak sosyal risk ilkesi diğer
sorumluluk ilkelerinden farklıdır. Bu ilkeye göre davranış ile zarar arasında
bir bağ kurulmamakta, illiyet bağı olmadan da sorumluluk söz konusu olmaktadır.
Bu özelliği nedeniyle sosyal risk ilkesi bazı yazarlar tarafından sert bir
şekilde eleştirilmiştir. Ancak bu ilkeye göre sorumluluk Anayasamızda da yer
aldığı gibi sosyal devlet ilkesinin bir gereğidir. Sosyal bir hukuk devleti
olarak ülkemizde değişik nedenlerle meydana gelen terör eylemleri sonucu ortaya
çıkan zararların sosyal risk ilkesi gereğince karşılanması idare hukukunun
diğer kusurlu veya kusursuz sorumluluk ilkelerine göre bireyler açısından daha
faydalıdır.

Anahtar Kelimeler

idarenin sorumluluğu, kusursuz sorumluluk, sosyal devlet, sosyal risk, illiyet bağı

Kaynakça

• ALTAY, Evren. (2004). İdarî Yargı Kararlarının Uygulanma-sından Doğan Uyuşmazlıklar, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.AKPINAR, Mahmut / YEŞİLBAŞ, Mehmet. (2011). Sosyal Risk İlkesi Bağlamında Devletin Objektif Sorumluluğu ve 5233 Sayılı Yasanın Pratiği. Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, S.115, s.1-29. http://www.eakademi.org/incele.asp?konu=SOSYAL%20R%DDSK%20%DDLKES%DD%20BA%D0LAMINDA%20DEVLET%DDN%20OBJEKT%DDF%20SORUMLULU%D0U%20VE%205233%20SAYILI%20YASANIN%20PRAT%DD%D0%DD&kimlik=1319393802&url=makaleler/makpinar-myesilbas-1.pdf, (Erişim Tarihi: 01.06.2018).AKYILMAZ, Bahtiyar. (2005). Sosyal Risk İlkesi ve Uygula-ma Alanı – Social Risk and Its Practise, Gazi Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi, C.9, S. 1-2, s. 185-211.ARMAĞAN, Tuncay. (1997). İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları, Birinci Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara.ATAY, E. Ethem / ODABAŞI, Hasan / GÖKCAN, Hasan Tahsin. (2003). Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumlulu-ğu ve Tam Yargı Davaları, Birinci Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.AVCI, Adem. (2010). Terörizm Açısından Devletin Sorumlu-luğu, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.14, S.3-4, s. 69-88.AVCI, Adem. (2013). Yargı Kararları Işığında Terör Eylemle-rinden Dolayı İdarenin Sorumluluğu, Birinci Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.AYTURAN, Berkan. (2015). 5233 Sayılı Kanun Kapsamında Manevi Zararların Tazmin Edilip Edilemeyeceği Sorunu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.5, S.19, s. 653-682.AZRAK, Ali Ülkü. (1980). İdarenin ‘Toplumsal Muhatara (Sosyal Risk) Kuramı’na Göre Kusursuz Sorumluluğu, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler III. Sempozyumu (Ankara 12-13 Mayıs 1979), İstanbul, s. 135-150.COŞKUN, Burak. (2008). İdarenin Terör Olayları Nedeniyle Sorumluluğunun İdarenin Sorumluluğuna İlişkin İlkeler ve Özellikle Sosyal Risk İlkesi Açısından Değerlendirilmesi, MECMUA (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağa-nı), 1. Bası, SÖZKESEN Matbaacılık, Ankara, s. 353-381.ÇAĞLAYAN, Ramazan. (2007). İdarenin Kusursuz Sorumlu-luğu (Tarihsel, Teorik ve Pratik Yönleriyle), 1. Baskı, Asil Yayıncılık, Ankara.ÇAĞLAYAN, Ramazan. (2009). Risk İlkesi Gereğince İdare-nin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi, Sorumlu-luk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/sorumluluk/s_22.pdf, (Erişim Tarihi: 05.05.2018), s. 451-497.ÇITAK, Halim Alperen. (2013). İdarenin Kusursuz Sorumlu-luğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTISI RAPORU, Müzakere Konusu: 5233 Sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanma-sı Hakkında Kanun, Grup Başkanı: Yunus ÇETİN, Grup Sözcüsü: Hamza SEYREK, 23-25 Kasım 2012, MıraCle RESORT HOTEL, http://hmt.hsyk.gov.tr/konular/idari-yargi/idare/10-Dan15daire/1.pdf, (Erişim Tarihi: 12.03.2018).ÇOBAN, Ayşegül. (2003). Yargı Kararları Işığında Sosyal Risk İlkesi, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Selçuk Üni-versitesi Hukuk Fakültesi 20. Yıl Armağanı, C.11, S.1-2, s. 321-339.DEMİRKOL, Selami / BEREKET BAŞ, Zuhal. (2006). (Teo-ride ve Pratikte) İdari Yargıda Dava Açma ve Davaların Takip Usülü, 6. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul.DURAN, Lütfi. (1974). Türkiye İdaresinin Sorumluluğu (So-rumluluğun Temeli ve Sebepleri, Sorumluluğa Yol Açan Olgular), Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.ERDOĞAN, Yavuz. İdarenin Kusursuz Sorumluluğu, http://www.suchukuku.com/icerik.php?id=57, (Erişim Tari-hi:10.03.2018).EROL, Özlem. (2013). İdari Yargı Kararları Işığında İdare-nin Kusursuz Sorumluluğu ve Sosyal Risk İlkesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref. (1995). Terör Olayları ve Yönetimin Sorumluluğu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.50, S.3-4, s. 193-199.GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref. (2007). Yönetsel Yargı, 26. Bası, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara.GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel. (2017). İdare Hukuku Dersleri, 19. Baskı, Ekin Yayıncılık, Bursa.GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel. (2013). Kısa İdare Hu-kuku, 5. Baskı, Ekin Yayıncılık, Bursa.GÖZLER, Kemal. (2005). Sosyal Devlet İlkesi, http://www.anayasa.gen.tr/sosyaldevlet.htm, (Erişim Tarihi: 14.03.2018).GÜNDAY, Metin. (2011). İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj Ya-yınevi, Ankara.IŞIKLAR, Celal. (2009). Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararlarında İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran Haller. Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, s. 569-636, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/sorumluluk/s_28.pdf, (Erişim Tarihi: 18.03.2018).KARAVELİOĞLU, Celal / KARAVELİOĞLU, Erdem Cemil. ( 2009). Açıklama ve Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü Kanunu, 7. Baskı, Karavelioğlu Hukuk Yayınevi, Ankara.KIRTEPE, Ahmet. (2010). 5233 Sayılı Yasa Kapsamında Sos-yal Risk İlkesi Gereğince Karşılanacak Zararlar ve İdarenin Sorum-luluğunun Sınırları. Terazi Hukuk Dergisi, S.43, s. 145-155.KORKMAZ, Kadir. (2010). Ayim Karaları Işığında Askeri Hizmetin Yürütülmesi Esnasında Askeri Personelin Karşılaştığı Bi-reysel Zararlardan İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Esasları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XIV, S.1, s. 369-388.KÖKSAL, Mustafa. (2009). Risk İlkesinin İdareye Yüklediği Külfetler ve Güncel Yargı Kararları, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.85, s. 241-272.KÖKSAL, Mustafa. (2010). Sosyal Risk İlkesi Tarih Mi Olu-yor? Terazi Hukuk Dergisi, S.42, s. 87-106.KÖKSAL, Mustafa. (2010). Yasal Düzenlemeler ve İçtihatlar Işığında Terör Zararlarının İdarece Karşılanması Sorunu. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C.1, S.3, s. 363-455.ODYAKMAZ, Zehra / GÜZEL, Oğuzhan (2013). Mahkeme Kararları Işığında Terör Olaylarında İdarenin Sorumluluğuna Genel Bir Bakış. Mevlâna Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, s. 1-61.ODYAKMAZ, Zehra / KAYMAK, Ümit / ERCAN, İsmail. (2012). Anayasa Hukuku İdare Hukuku, 15. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul.ODYAKMAZ, Zehra / KAYMAK, Ümit / ERCAN, İsmail. (2014). İdari Yargı, Konu Soru Mevzuat, 10. Baskı, Oniki Levha Ya-yıncılık, İstanbul.ONAR Sıddık Sami. (1966). İdare Hukukunun Umumî Esas-ları C.3, 3. Baskı, İstanbul.ÖZAY, İl Han. (2004). Günışığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul.ŞAHİN, Ergün. Kuramda ve Uygulamada İdarenin Tehlike İlkesi Uyarınca Sorumluluğu. http://www.forumrenkli.com/hukuk/87398-kuramda-ve-uygulamada-idarenin-tehlike-ilkesi-uyarinca-sorumlulugu.html, (Erişim Tarihi: 18.03.2018).YAMAN, Murat. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Işığında Sorumluluk, Hizmet Kusuru ve Kusursuz Sorumluluk Kavramları, http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=54, (Erişim tarihi: 15.03.2018).YILDIZ, Hayrettin. (2015). İdarenin Sosyal Risk Sorumlulu-ğunda İlliyet Bağı Meselesi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.116, s. 135-178. http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, (Erişim tarihi: 20.03.2018).