2005 Irak Anayasası’na Göre Cumhurbaşkanının Yetkileri

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 45 - 71, 12.09.2019

Bedrettin Bayraktar

Öz

(2005
Irak Anayasası’na Göre Cumhurbaşkanının Yetkileri) başlıklı çalışmanın önemi,
bu anayasanın kuvvetler ayrılığı ilkesi temelinde parlamenter temsili sistemi
esas almasından ileri gelir. Bu sistemde parlamenter yürütme organı ikili
olduğundan Sorumsuz bir devlet başkanına karşılık sorumlu bir kabine bulunur.
Bu nitelik, cumhurbaşkanının yetkisi bağlamında anayasa hukukunu iki farklı
eğilime ayırmıştır. İlk eğilime göre, bilhassa devlet başkanının miras yoluyla
görev üstlendiği durumlarda, hiçbir fiili yetki sergilemediğinden
cumhurbaşkanının rolü olumsuzdur. Diğer eğilim ise yetki ve otoritesi anayasal
olduğundan cumhurbaşkanının rolü olumludur ve bilhassa seçim yoluyla görev
üstlendiği durumlarda bu yetkiler geniştir.

O
halde 2005 Irak Anayasası’nda cumhurbaşkanının yetkileri incelenecek olursa;
acaba anayasa metinleri onursal ve protokol nitelikli yetkiler mi, yoksa etkili
ve aktif bir rol üstlenebilmesine olanak sağlayan fiili yetkiler mi tanımıştır?
Binaenaleyh araştırma konusu dört bölümde incelenmiştir. İlk bölümde (2005
Anayasası’na göre Irak’ta Hükümet Sistemi), ikinci bölümde (2005 Anayasası’nda
Cumhurbaşkanının Yasama Yetkileri), üçüncü bölümde (2005 Anayasası’nda
Cumhurbaşkanının Yürütme Yetkileri) ve son bölüm olan dördüncü bölümde ise
(2005 Anayasası’nda Cumhurbaşkanının Yargı Yetkileri) ele alınmıştır.

Araştırma
sonucunda, parlamenter sistemin temellerine zarar verilmemesi amacıyla devlet
başkanının yetkilerini genişletecek ve demokratik sistemin esasları korunacak
şekilde 2005 Irak Cumhuriyeti anayasasının yeniden düzenlenmesinin zaruri
olduğu kanaatine varılmış, bu bağlamda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Irak, 2005 Anayasası, Cumhurbaşkanı, Yetkiler, Hükümet Sistemi

Kaynakça

• ABİD Hüseyin Lehvin, (2012), “Irak Anayasalarında Devlet Başkanının Yetkileri ile Sorumlulukları Arasındaki Dengenin Boyutu (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, Yüksek lisans tezi, Bağdat Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Bağdat.
• EL-CEMEL Yahya, (1974), en-Nizâmu’d Düstûri fi Cumhuriyyeti Mısr el-Arabiyye meâ Mukaddime fi Diraseti’l-Mebâdii’d Düstûriyye el-Âmme (Mısır Arap Cumhuriyeti’nde Anayasal Sistem ile Birlikte Genel Anayasal İlkelere Giriş), Dâru’n Nahdati’l Arabiyye, Kahire.
• SALİH Rafi Hıdır, (2012), Faslu’s-Sultateyn et-Tenfîziyye ve’t-Teşriiyye fi’n-Nizâmi’l-Barlemânî fi’l-Irak (Irak Parlamenter Sistemde Yürütme ve Yasama Erklerinin Ayrımı), 1. Baskı, Mektebetu’s-Senhûrî, Bağdat.