Mecelle'de İspat Yükü

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 189 - 221, 31.12.2020

Ensar Kum

Öz

Mahkeme huzurunda görülen bir davanın adaletli bir şekilde çözüme kavuşturulabilmesi için en önemli unsurlardan biri ispattır. Hâkim, önüne gelen davada, taraflar arasında ileri sürülen iddiaların doğruluğuna sadece deliller ile karar verir. Ancak buradaki en önemli sorun, söz konusu ispatın davanın taraflarından hangisi tarafından yapılacağıdır. Bu noktada karşımıza ispat yükü kavramı çıkmaktadır. Mecelle, ispat yüküne birçok maddesinde yer vermiştir. Bu maddeler arasında ispat yükü ile ilgili iki ana ilke benimsenmiştir. Bunlardan ilki ispat yükünün, davadaki iddiaları ve vakıaları ileri süren ve hak iddiasında bulunan tarafa düşeceğidir. İkincisi ise ispat yükünün, mevcut duruma zıt iddialarda bulunan tarafın üzerine düşeceğidir.

Anahtar Kelimeler

Mecelle, Yargılama Hukuku, İspat, İspat Yükü, Delil

Kaynakça

• Ahmed Ziya Efendi, İslâm Hukukunun Genel İlkeleri (Kavâid-i Külliye Şerhi), 1. Baskı, Ed. Ali Osman Koçkuzu, Esra Yayınları, İstanbul, 1996.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adlîye (Mecelle Ta'dilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte), 1. Baskı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2017.
• Ali Haydar Efendi, Dürerü’l Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, 2. Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2017.
• ALTUNTAŞ, Halil/ ŞAHİN, Muzaffer, Kur’an-ı Kerim Meâli, 12. Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
• ANSAY, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 4. Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2002.
• APAYDIN, H. Yunus, “Şahit”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, 2010.
• ARSLAN, Ramazan/ YILMAZ, Ejder/ TAŞPINAR AYVAZ, Sema, Medenî Usul Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• ATALI, Murat/ ERMENEK, İbrahim, Medeni Usul Hukuku, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• ATAR, Fahrettin, “Mürâfaa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul, 1994.
• ATAR, Fahrettin, İslâm Yargılama Hukukunun Esasları, 2. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• BAĞDATLI, Selahaddin, Hukuk Sözlüğü, 1. Baskı, Derin Yayınları, İstanbul, 2012.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Beyyine”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul, 1992.
• BARDAKOĞLU, Ali, “İsbat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul, 2000.
• BEROJE, Sahip, Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından İslam İspat Hukuku, 1. Baskı, Fecr Yayınevi, İstanbul, 2007.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, 1. Baskı, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1970.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Fıkıh İlmi& İslam Hukuku Terimleri Sözlüğü, 1. Baskı, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul, 2016.
• CANAN, İbrahim, Hadis Ansiklopedisi Kütüb-i Sitte, Akçağ Yayınları, İstanbul, 1995.
• CİN, Halil/ AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, 1. Baskı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2017.
• ÇELİK, Mustafa, Kavaid-i Fıkhiyye Şerhi, 1. Baskı, Misak Yayınları, Ankara, 2002.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, İslâm Hukuku Umûmi ve Husûsî Hükümler, 2. Baskı, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2016.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, 4. Baskı, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2016.
• ERDOĞAN, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, 4. Baskı, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2013.
• GÖRGÜN, L. Şanal, Medenî Usûl Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• GÖRGÜN, Şanal/ BÖRÜ, Levent/ TORAMAN, Barış/ KODAKOĞLU, Mehmet, Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• GÜR, A. Refik, Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından Mecelle, 3. Baskı, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1993.
• Hacı Reşid Paşa, Ruhu’l-Mecelle, 1. Baskı, Dârü’l-Hilafeti’l-Aliyye, İstanbul, 1908.
• İLHAN, Cengiz, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye), 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• KAHRAMAN, Abdullah, “Müdâyene Ayetinin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 4, Y. 2000.
• KANDEMİR, Mehmet Yaşar/ ZAVALSIZ, Halit/ ŞİMŞEK, Ümit, Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meâli, 4. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, C. I, 2014.
• KARSLI, Abdurrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, Alternatif Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• KESKİOĞLU, Osman, Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku, 1. Baskı, Müftüoğlu Yayınları, Ankara, 1969.
• KOCA, Ferhat, “İkrar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul, 2000.
• KURU, Baki, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku, 1. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Kuyucaklızâde Mehmet Atıf Bey, Mecelle-i Ahkam-ı Adliye Külli Kaideler Şerhi, 1. Baskı, Hikmetevi Yayınevi, İstanbul, 2020.
• MAVSILİ, Abdullah b. Muhammed, el-İhtiyar li-Ta’lili’l-Muhtâr-Delilleriyle Hanefi Fıkhı, 1. Baskı, Çev. Mehmet Keskin, Ravza Yayınları, İstanbul, 2019.
• MERGİNANİ, Şeyhülislam Burhanüddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebu Bekir, Hanefiler İçin İslam Fıkhı& El-Hidaye Tercümesi, 1. Baskı, Çev. Ahmed Meylani, Kahraman Yayınları, İstanbul, 2018.
• MEYDÂNÎ, Abdülganî b. Tâlib, Muhtasar-ı Kudûrî Şerhi Lübâb Tercümesi, 1. Baskı, Ed. Hüseyin Okur, Muallim Neşriyat, İstanbul, 2017.
• MUTÇALI, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, 1. Baskı, Dağarcık Yayınları, İstanbul, 1995.
• OĞUZ, Mustafa/ AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Hüccet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul, 1998.
• ÖZÖN, Mustafa Nihat, Küçük Osmanlıca Türkçe Sözlük, 4. Baskı, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1988.
• ÖZTÜRK, Osman, Mecelle’nin Küllî Kâideleri İlk 100 Madde, 1. Baskı, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2019.
• PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• PEKCANITEZ, Hakan/ ÖZEKES, Muhammet/ AKKAN, Mine/ TAŞ KORKMAZ, Hülya, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• POSTACIOĞLU, İlhan E./ ALTAY, Sümer, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 7. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• SERAHSİ, Ebu Sehl Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed, Mebsût, 1. Baskı, Ed. Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• ŞİMŞİRGİL, Ahmet/ EKİNCİ, Ekrem Buğra, Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle, 2. Baskı, KTB Yayınları, İstanbul, 2009.
• TANRIVER, Süha, Medenî Usûl Hukuku Cilt I Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• TENGER, Feyza, “İslâm Hukukunda Hâkimin Takdir Yetkisi Bağlamında Kendi Bilgisiyle Hüküm Vermesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
• Türkzâde Hafız Mehmed Ziyâeddin Efendi, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye Şerhi, 1. Baskı, Kasbar Matbaası, İstanbul, 1894.
• YAMAN, Ahmet/ ÇALIŞ, Halit, İslam Hukuku, 1. Baskı, Bilimsel Araştırma Yayınları, Ankara, 2018.
• YAVUZ, Cevdet, “Dâva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul, 2006.
• YILDIRIM, Celal, Kaynaklarıyla İslâm Fıkhı İbâdât-Muamelat-Feraiz, 5. Baskı, Uysal Kitabevi, Konya, 2002.
• YILDIRIM, Mustafa, Mecelle’nin Küllî Kâideleri, 5. Baskı, Tibyan Yayıncılık, İzmir, 2019.
• ZEYDÂN, Abdulkerim, İslâm Hukukuna Giriş, 1. Baskı, Çev. Ali Şafak, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2017.
• ZEYDÂN, Abdulkerim, El-Veciz İslâm Hukukundaki Fıkhî Kaidelerin Şerhi, 1. Baskı, Çev. Elvın Baghırov, Asalet Yayınları, İstanbul, 2020.
• ZUHAYLİ, Vehbe, İslam Fıkhı Ansiklopedisi, 1. Baskı, Çev. Ahmet Efe, Beşir Eryarsoy, H. Fehmi Ulus, Abdurrahim Ural, Yunus Vehbi Yavuz, Nurettin Yıldız, Risale Yayınevi, İstanbul, 1994.