Property Purchase in Sharia Court Records: Method and Diction

Yıl 2012, Cilt: 2012 Sayı: 27, 15 - 24, 01.04.2012

Ramazan Günay

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Şer’iye Sicillerinde Mülk Alışverişleri: Kullanılan Usul ve Dil

Öz

Bu çalışmada, şer’iye sicillerinde mülk alışverişlerinin ne şekilde yer aldığı ve bu kayıtlarda takip edilen usul tedkîk edilmiştir. Mülk satışları ile ilgili belgeler, “sakk/sakk-ı şer’i” adı verilen, belirli bir usul içerisinde kaydedilirdi. Bu usul ile şer’iye sicillerine kaydedilen mülk satışları ile ilgili kayıtlara, sonraki dönemlerde herhangi bir anlaşmazlığa yer bırakmayacak şekilde, alışveriş muamelesi ile ilgili tüm ayrıntılar yazılıyordu. Bu amaçla bu belgelere; alışverişe konu olan mülkün bulunduğu yer, alışverişte bulunan tarafların durumu, satılan mülkün sınırları, müştemilatı, icâb, kabûl, mülkün değerinin ne olduğu, mülkün ne tür bir akitle satıldığı, ücretin alınıp alınmadığı, satışın gerçekleştiği tarih ve en sonda da mahkemede bu hadiseye şahit olan kişilerin kaydedildiği görülüyor. Mülk alışverişi ile ilgili meseleler, sakk usulü ile benzer biçimde Şer’iye sicillerine yazılmaları sebebiyle bunlara dair örnekleri herhangi bir sicil kaydından vermek yeterli olacaktır. Bu araştırmada örnekler Osmanlı idari taksimatında Diyarbekir eyaletinin merkez kazası olan Amid (bu günkü adıyla Diyarbakır) ile diğer bir kazası olan Mardin’e ait sicillerden verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Şer’iye Sicili, Hüccet, Sakk/Sakk-ı Şer’i, Mülk Satışı, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları ve Yazma Eserler
• Diyarbakır Şer’iye Sicili Defter No: 310, s. 6-a (19 Cemaziyelevvel 1145/7 Kasım 1732); s. 1-a (6 Cemaziyelahir 1145/24 Kasım 1732); s. 13-a (4 Şa’ban 1145/20 Ocak 1733); s. 14-b (25 Şa’ban 1145/10 Şubat 1733); s. 1-a (9 Cemaziyelahir 1145/27 Kasım 1732); s. 1-b (9 Cemaziyelahir 1145/27 Kasım 1732); s. 21-a (13 Şevval 1145/29 Mart 1733); s. 2-a (Gurre-i Cemaziyelahir 1145/Kasım 1732); s. 4-a (19 Cemaziyelahir 1211/20 Aralık 1796).
• Diyarbakır Şer’iye Sicili Defter No: 313, s. 82 (10 Safer 1154/27 Nisan 1741); s. 27-b (10 Şa’ban 1135/16 Mayıs 1723); s. 27-b (28 Şa’ban 1135/3 Haziran 1723); s. 27-b (28 Şa’ban 1135/3 Haziran 1723); 29-a (29 Şa’ban 1135/4 Haziran 1723); s. 32-a (23 Şa’ban 1135/29 Mayıs 1723).
• Diyarbakır Şer’iye Sicili Defter No: 592, s. 12-a (Selh-i Zilhicce 1135/2 Eylül 1723); 2-b (2 Zilhicce 1135/1 Eylül 1723); s. 30-b (8 Safer 1136/7 Kasım 1723); s. 49-b (10 Rebiülahir 1136/7 Ocak 1724); s. 6-a (12 Zilhicce 1135/13 Eylül 1723); s. 6-a (22 Zilhicce 1135/23 Eylül 1723); s. 6-a (23 Zilhicce 1135/24 Eylül 1723).
• Mardin Şer’iye Sicili, Defter No: 259, Belge (b.) 184 (22 Rebiülevvel 1007/23 Ekim 1598); b. 61 (11 Muharrem 1007/14 Ağustos 1598).
• Mardin Şer’iye Sicili, Defter No: 252, b. 66 (Şa’ban 1139/ Mart-Nisan 1727).
• Ebussuud, Fetâva, Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihân Sultan, No: 223, s. 141a-142b. Diğer Kaynaklar
• AKGÜNDÜZ Ahmet, “İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri”, Türkler, C. X, Ankara 2002, s. 54-68.
• Şer’iye Sicilleri, C. I-II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988-1989.
• BARDAKOĞLU Ali, “Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul 1992, s. 13-19.
• BİLMEN Ömer Nasuhi, “Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye” Kamusu, C. IV.
• CİN Halil - AKGÜNDÜZ Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, C. II, İstanbul 1996.
• EKEN Galip, Gaziantep’in 113 Numaralı Şer’iye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme (h. 1168-1169/m. 1755-1756), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1988.
• EKİN Ümit “Sakk Mecmualarının Tarih Araştırmalarında Kaynak Olarak Kullanılması Üzerine Bir Deneme”, Bilig, S. 53, Bahar 2010, s. 115-138.
• “Bir Sakk Mecmuasına Göre 17. Yüzyılda Tokat”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S. 20, Kış 2009, s. 59-71.
• GEDİKLİ Fethi, “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer‘iyye Sicilleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, s. 2005, 187-213.
• GÖKBİLGİN M. Tayyib, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1979.
• KAYA Süleyman “Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, 2005, s. 379-416.
• KÜTÜKOĞLU Mübahat, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, İstanbul 1984.
• MOĞOL Hasan, Şer’iyye Sicilleri Sözlüğü, Mehter Yayınları, Ankara 1997.
• PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, M.E.B. Yayınları, İstanbul 1993.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1998.