A Failed Attempt of Antiquities Smuggling in Ottoman State: Edgar James Banks and Bismaya Excavations

Yıl 2012, Cilt: 2012 Sayı: 27, 39 - 50, 01.04.2012

Ali Sönmez

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı Devleti’nde Başarısız Bir Eski Eser Kaçakçılığı Teşebbüsü: Edgar James Banks ve Bismaya Kazısı

Öz

Osmanlı Devleti, eski ön Asya uygarlıklarını da içine alan geniş bir coğrafyaya egemendi. 19. Yüzyıldan itibaren batılı devletler, bu uygarlıklardan geriye kalan anıtları, objeleri ya izin alarak ya da izinsiz yağmalamışlardır. Amerika bu yarışa çok sonraları, 19. Yüzyılın son çeyreğinden itibaren dahil olmuştur. Osmanlı topraklarında arkeolojik araştırma yapmak isteyen Amerikalılardan birisi de Edgar James Banks’tir. Mezopotamya’da kazı yapmak için 1898 yılında Osmanlı Devletine başvuran Banks, kazı iznini hemen alamamış ve Osmanlı otoriteleri onun bu bölgede çalışmasına soğuk bakmışlardır. Fakat 1903 yılında Beyrut’da konsolos yardımcısının vurulduğuna dair asılsız haberler ve sonrasında iki devlet arasında yaşanan siyasi krizi ABD’nin Osmanlı devletine karşı baskı aracı olarak kullanması, Banks’in kazı izni almasını sağlamıştır. 1903 yılında şimdi Irak sınırları içinde olan Bismaya’da kazılara başlayan Banks, çalışmaları esnasında değerli arkeolojik objeleri, bölgedeki aşiret mensuplarının da yardımlarıyla ülke dışına kaçırmaya kalkmış, ancak Osmanlı yönetiminin yerinde müdahalesiyle bunda başarılı olamamıştır

Anahtar Kelimeler

Eski Eser Kaçakçılığı, Edgar James Banks, Osmanlı İmparatorluğu, Bismaya

Kaynakça

• AYDIN, Mithat, “Amerikan Protestan Misyonerlerinin Ermeniler Arasındaki Faaliyetleri ve Bunun Osmanlı-Amerikan İlişkilerine Etkisi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 19, Ankara, 2006, s. 79-122.
• BAHRANİ, Zainab-Çelik, Zeynep-Eldem, Edhem, Geçmişe Hücum: Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeolojinin Öyküsü, 1753-1914, Salt Yayınları, İstanbul 2011.
• BANKS, Edgar James, “The Expedition of the Oriental Exploration Fund (Babylonian Section) of the University of Chicago”, The Biblical World, Vol. 23, No. 6, The Universty of Chicago Press, 1904, p. 489-496.
• BANKS, Edgar James, “The Oldest Statue in the World”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, Vol. 21, No. 1, The University of Chicago Press, October 1904, p. 57-59.
• BANKS, Edgar James, Bismya or The Lost City of Adab, Newyork and London, 1912.
• CEZAR, Mustafa, Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul, 1995.
• EBCİOĞLU, İsmet, “Türkiye’den Batı Ülkelerine Götürülen Arkeolojik Eserler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1, İstanbul, 1983.
• GERÇEK, Ferruh, Türk Müzeciliği, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1999. HOLOD, Renata-Ousterhout, Robert, Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar: Arkeoloji, Diplomasi, Sanat, Pera Müzesi Yayını, İstanbul 2011.
• KUKLİCK, Bruce Puritans in Babylon: The Ancient Near East and American Intellectual Life 1880- 1930, Princeton Universty Press, 1996.
• OGAN, Aziz, Asar-ı Atika Nizamnamesi ve 1874’den İtibaren Yapılan Hafriyat, İstanbul 1938.
• ÖZKAN, Süleyman, “Osmanlı Devleti’nde Arkeolojik Kazı ve Müzecilik Faaliyetleri”, Prof.Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir, 1999, s. 449-478.
• PRICE, Ira Maurice, “The Oriental Exploration Fund”, The Biblical World, Vol. 23, No. 1, The Universty of Chicago Press, 1904, p. 7-15.
• REDMAN, S. J., “What Self-Respecting Museum Is Without One? The Story of Collecting the Old World at the Science Museum of Minnesota 1914-1988”, Collections: A Journal for Museum and Archives Professional, Volume 1, Number 4, 2005, p. 309-327.
• SÜMER, Osman, “Adab Kralı Lugaldalu’nun Heykeli Hakkında”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı: VII-2, Ankara, 1957, s. 38-41.
• ŞAFAK, Nurdan, Osmanlı-Amerikan İlişkileri, OSAV, İstanbul 2003.
• WILSON, Karen, “The Temple Mound at Bismaya”, Leaving No Stones Unturned: Essays on the Ancient Near East and Egypt in Honor of Donald P. Hansen, Eisenbrauns, 2002, p. 279-299.