Cultural and Thoughfull Improve of “Idle Type” from Ahmet Mithat to Leyla Erbil in Turkish Literature

Yıl 2010, Cilt: 2010 Sayı: 21, 209 - 226, 01.06.2010

Abdullah Koçal

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Ahmet Mithat’tan Leyla Erbil’e Türk Edebiyatında ‘Aylak Tipi’nin Kültürel ve Düşünsel Gelişimi

Öz

Aylak, belirli bir hedefi olmadan hayatını sürdüren, sorumluluk altına girmeden yaşayan insandır. Hayatı umursamayan, ciddiye almadığı yaşamı keyfince yaşamak için hiçbir kayıt altına girmeyen aylaklara Türk edebiyatında rastlamamız mümkündür. Bu insan tipi, modern Türk edebiyatında ilk defa Tanzimat Dönemi sanatçılarından Ahmet Mithat Efendi tarafından Felâtun Bey ve Râkım Efendi adlı romanda Felâtun karakteriyle işlenmiştir. Temsilcilerinden sadece birinin Felâtun Bey olduğu bu tip, Tanzimat dönemi edebiyatımızda batılılaşmayı yanlış anlamış bireyleri temsil edecek şekilde kurgulanmıştır. O dönemin keyfince yaşayan başıboş mirasyedilerini temsil eden Felâtunlar; felsefi, kültürel ve entelektüel değişim geçirerek Türk edebiyatının modern döneminde de yer almışlardır. Bu değişim sonrası Türk aylakları iyi birer okur sayılabilecek nitelikte, birer hayat felsefesine sahip, gelişen dünyanın en büyük kutbu olan Amerika’yı görmüş, iyi düzeyde İngilizce bilen; ancak tüm bunlara rağmen boş gezmeyi çalışmaya tercih etmiş karakterler olarak karşımıza çıkarlar. Bu çalışmamızın amacı, Türk hikâye ve romanında aylak tipinin Tanzimat döneminden Leyla Erbil’e kadar olan süre içerisinde geçirdiği kültürel değişimin boyutlarını tespit etmektir

Anahtar Kelimeler

Türk edebiyatı, aylaklık, kültür, eğitim

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi, Felâtun Bey ve Râkım Efendi, Haz. Kâzım Yetiş, Necat Birinci, M. Fatih Andı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
• Aktan Küçük, Deniz, Türk Romanında Aylaklık (1875-1960), Boğaziçi Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
• Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1995.
• Anday, Melih Cevdet, Aylaklar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2002.
• Atılgan, Yusuf, Aylak Adam, Yapı Kredi Yayınları, 12. Baskı, İstanbul, 2007.
• Çetişli, Prof. Dr. İsmail, Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, 9. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara 2008.
• Erbil, Leyla, Hallaç, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2004.
• İnci, Handan, “Felâtun Bey’i Tanır mısınız?”, kitap-lık, S. 83, Mayıs 2005, ss. 81-85
• Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim Yayınları, 15. Baskı, İstanbul, 2008.
• Parla, Jale, “Edebiyatta Karakter ve Tip”, kitap-lık, S. 83, Mayıs 2005.
• Püsküllüoğlu, Ali, Türkçe Sözlük, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1995.
• Recaizâde Mahmut Ekrem, Araba Sevdası, Recaî-zade Bütün Eserleri, III, Hazırlayanlar: İsmail Parlatır, Nurullah Çetin, Hakan Sazyek, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul,1997.
• Tekin, Mehmet, Roman Sanatı 1, Romanın Unsurları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008.
• Türkeş, A.Ömer, “Ellisinde Bir ‘Aylak’”, Radikal Kitap, S. 451, 6 Kasım 2009.
• Ömer Seyfettin, Efruz Bey, Bilgi Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul, 2008.