İran ve Türkistan’da İngiliz-Rus Mücadelesi (1856–1869)
Yıl 2009,
Cilt: 2009 Sayı: 20, 53 - 68, 01.05.2009
Yılmaz Karadeniz
Öz
İran ve Türkistan coğrafyası ondokuzuncu asrın son yarısında İngiltere ve Rusya’nın nüfuz mücadelesi sahasına dönüşmüştür. Kırım Savaşında Rusya’nın yenilmesi ve İran’ın aynı tarihte Herat’ı muhasara etmesi bu mücadeleyi hızlandırmıştır. Rusya, bu mücadelede İngiltere’yi doğrudan karşısına almamıştır. İngiltere ise hem Rusya’nın Kırım’da yenilmesi ve hem de topraklarını güneyde işgal ettiği İran’ın Herat’tan çekilmesiyle rahatlamıştır. Bu rahatlama fazla uzun sürmemiş, Rusya’nın Türkistan ve İran’da işgallere başlamasıyla bozulmuştur. Türkistan’daki Rus işgallerinin Hindistan’a yakın olması İngiltere’nin endişelerini arttırmıştır
Kaynakça
- Algar, Hamid, Religion and State in Iran. 1785–1906; The Role of The Ulama in The Qajar Period, Los Angeles 1969
- Bina, Ali Ekber, Tarih-i Siyasi ve Diplomasi-i İran, Tehran 1337
- Chavda, V. K., India, Britain anda Russia: A Study in British Opinion (1858–1878), New Dehli 1967
- Curzon, George Nathaniel, İran ve Kaziye-i İran (terc. Vahid Mazenderanî), Tehran 1349
- Dınbıli, Abdurrezzak Meftun, Muasır-ı Sultaniye (tash. Hüseyin Sadri Afşar), Tehran 1351
- Eşref, Ahmed, Mevani-i Tarihi Rüşd-ü Sermayedari Der İran: Devre-i Kacariye, Tehran 1359
- Hanway, Jones, Hücum-u Afgan ve Zeval-ı Devlet-i Safevi (terc. İsmail Devletşahi, Tehran 1367
- Jones, Harford, Aherin Ruzha-yı Lütf Ali HanZend (terc. Hama Natık), Tehran 1352
- Kazımzade, Firuz, Russia and Britain in Persia 1864–1914, New Haven and London 1968
- Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Ankara 1987
- Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1990
- Lambton, Ann Kathrine Swyn, Asian Frontier: Studies in a Continuing Problem, London 1968
- Lamston, Ann Kathrine Swyn, İran Asr-ı Kacar (terc. Simin Fasihi), Meşhed 1375
- Lockhart, Laurance, İnkıraz-ı Silsile-i Safevi (terc. Mustafa Kuli İmad), Tehran 1368
- Mahmud, Mahmud, Tarih-i Revabıt-ı Siyasi-i İran ve İngiliz I, Tehran 1328
- Mahmud, Mahmud, Tarih-i Revabıt-ı Siyasî-i İran ve İngiliz III, Tehran 1328
- Malcom, John, Tarih-i İran (terc. Mirza İsmail Hayret), Tehran 1362
- Markham, Clement Robert, Tarih-i İran Der Devre-i Kacariye (terc. Mirza Rahim Ferzane), Tehran 1364
- Mehdevî, Abdurrıza Huşeng, Tarih-i Revabıt-ı Harici-i İran, Tehran 1379
- Menon, K. S., The Russıan Bogey end British Aggression İn İndia, Calcuta 1957
- Meşkûr, Muhammed Cevad, Tarih-i İran-ı Zemin, Tehran 1366
- Mir Ahmedî, Meryem, “Rusya Der Sahne-i Siyasî-i İran,” Mecelle-i Danişikde-i Edebiyat ve Ulûm- u İnsanî, Danişgâh-ı Firdevsî IV, Meşhed 1364
- Mustevfi, Abdullah, Şerh-i Zendegani-i Men ya Tarih-i İçtimai ve İdari-i Devre-i Kacariye, Tehran 1371
- Nasır, Seyyid Taki, İran Der Berhûred-i Ba İsti’margirân, Tehran 1363
- Necemi, Nasır, İran Dermeyan-ı Tufan ya Şerh-i Zendegani-i Abbas Mirza, Tehran 1336
- Nefisi, Said, Tarih-i İçtimai ve Siyasi-i İran Der Devre-i Muasır I, Tehran 1376
- Razi, Abdullah, “Feth Ali Şah,” Lugatname-i Dehuda XXXVII, Tehran 1341
- Shuster, Morgan, Mission in İran and The Persian Constitutional Revolution, Miniapolice 1974
- Sipihr, Muhammed Taki, Nasihü’t-tevarih III-IV, Tehran 1353
- Sykes, Percy, Tarih-i İran (terc. Muhammed Taki Fahrdâî Gilanî), Tehran 1330
- Sykes, Percy, Sefername (terc. Hüseyin Saadet Nuri), Tehran 1336
- Şemim, Ali Asgar, İran Der Devre-i Saltanat-ı Kacar, Tehran 1379
- Tahiri, Ebul Kasım, Tarih-i Revabıt-ı Bazargani ve Siyasi-i İran ve İngiliz II, Tehran 1356
- Terentev, M. A., Rossiia Angliia ve Srednei Azii, Petersburg 1875
- Terenzıo, Pıo-Carlo, Rekabetha-yı Rus ve İngiliz Der İran ve Afganistan (terc. Abbas Azerin), Tehran 1363
- Thornton, A. P, “British Policy in Persia 1858–1890,” The English Historical Review LXIX/273, London 1954–55
- Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, İstanbul 1995
- Velodarsky, Mikhael, “İran ve Kudretha-yı Buzûrg” (terc. Shahin Ahmedî), Tarih-i Muasır-ı İran V, Tehran 1372
- Watson, Robert Grant, Tarih-i İran Der Devre-i Kacariye (terc. Vahid Mazenderani), Tehran 1354