Salah Birsel’in Şiirlerinde Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Yergi ve İroni

Yıl 2016, Sayı: 39, 63 - 78, 29.12.2016

Ahmet Uslu

Öz

1941 yılında
yayımladığı “Dünya İşleri” adlı şiir kitabıyla edebiyat dünyasına giren Salah
Birsel, Birinci Yeni şiirinden oldukça etkilenir. 1955’ten sonra ise İkinci
Yeni akımına yakın duran şair, Nazım Hikmet’in etkisiyle toplumcu gerçekçiliğe
yönelir. Şiirde sürekli yenilik ve değişim peşindedir. Birinci Yeni’nin onun
şiirlerindeki en büyük etkisi ironi ve yergidir. Birsel’in şiirlerinde zaman
zaman absürde varan ironi ve yergi, değişen ve yenilenen şiir anlayışında tek
değişmeyen özelliktir. Şair, toplumsal ve bireysel olay ya da durumları
eleştirel bir yaklaşımla ele alır. İdareciden memura, çiftçiden esnafa,
köylüden kentliye geniş bir alanda gördüğü aksaklıkları ironik bir dille
eleştirir. Şiirlerinin yüzeysel yapısında bazen kapalı bir anlatımı, imgeleri
tercih eden Birsel, ağız özelliği gösteren ya da tamamen kendisinin ürettiği
kelimeler ve toplumcu bir bakış açısı ile olay ve olgulara yaklaşır. Gerek
ülkenin içinde bulunduğu siyasî ve toplumsal yapı gerekse modernizmin etkisi
ile çalkantılı bir dönemde o, söylenmeyeni, dikkat edilmeyeni bulup çıkartır.
İroni ile söylenmeyen ya da söylenemeyeni en sade, net ifadelerle ortaya koyar.
Birsel, eleştirdiği toplumsal ya da bireysel olay ve olgulara karşı ironi ve
yergiye sığınır. Şairin toplumsal ahlak, değer yargıları konusunda değişmeyene
daha doğru bir ifade ile değişmemesi gerekene olan tutkusu onun yergilerinin
temel nedenidir. Birsel, ironi ve yergi ile toplum karşısında kendini
konumlandırır. Bu çalışmada şairin bütün şiirleri incelenerek özellikle toplumsal
konularda yaptığı eleştiriler ironi ve yergi teknikleri açısından
değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Salah Birsel, İroni, Yergi, Absürd, Humor

Satire and Irony as Discourse of Societal Criticism in Salah Birsel’s Poems

Öz

Salah
Birsel, who first appeared in the literary world with his work "World
Affairs" in 1941, is quite influenced by the First New vein. After 1955,
the poet, standing close to the Second New vein, is oriented towards socialist
realism by the influence of Nazım Hikmet. His poetry is constantly pursuing
innovation and change. The greatest influence of the First New vein in his
poems is irony and and satire. The irony and satire, sometimes absurd, in
Birsel's poems is the only unchanging characteristic in his changing and
re-created undestanding of poetry. He takes a critical approach to social and
individual affairs or situations and he ironically criticizes the disruptions
in a wide range of society from ruler to the officer, from farmer to tradesman,
from rural to the urban people. Preferring a cryptic way of expression and
images now and then, Birsel, views affairs and events through a socialist
standpoint and uses words that bear language fetures or created totally by
himself. He digs and reveals the unspoken and unattended in the turbulent
period with the effect of modernization and in the political and social
structure of the country. He reveals the simplest, clearest expressions that is
not or can not be said. He turns to irony and satire against social and
individual affairs and events he criticizes. His passion for the unchanging-or
what should not be changed- in terms of value judgments and social morality is
the main reason of his criticism. Birsel positions himself, with irony and
satire, positions himself against the society. This paper analyzes the all his
poems and evaluates his criticism mainly against social affairs through irony
and satire techniques.

Anahtar Kelimeler

alah Birsel, Irony, Satire, Absurd, Humor

Kaynakça

• BENAC, Henri, Guide des idees litteraires, Hachette, 1974.
• BİRSEL, Salah, Dünya İşleri, Yirminci Asır Yayınları, İstanbul, 1947.
• BİRSEL, Salah, Kediler, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 1988.
• BİRSEL, Salah, Köçekçeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 2002.
• BİRSEL, Salah, Yalelli, Adam Yayınları, İstanbul, 1994.
• BİRSEL, Salah, Rumba da Rumba, Adam Yayınları, İstanbul, 1995.
• BİRSEL, Salah, Yaşama Sevinci, Adam Yayınları. İstanbul, 1995.
• BİRSEL, Salah, Çarleston, Adam Yayınları. İstanbul: (1996).
• BİRSEL, Salah, Baş ve Ayak, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.
• BİRSEL, Salah, Sevdim Seni Ey İnsan, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.
• BİRSEL, Salah, Varduman, Adam Yayınları, İstanbul, 1997.
• BİRSEL, Salah, İnce Donanma, Adam Yayınları, İstanbul, 1998.
• CEBECİ, Oğuz, “Tarihsel Bir Perspektif Üzerinden İroni Tür ve Tekniklerinin Gelişimi ve Bazı Uygulama Örnekleri”, Cogito, S. 57, 2008, s. 87-104.
• DEMİRLAP, Oğuz, “Alttan Dalma”, Cogito, S. 57, 2008, s. 164-168.
• DİLÇİN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK, Ankara, 1995.
• Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, c. V, (çev. Kerim Aytekin-Hasan Karakaya), Hisar Yayınevi, Ankara, 2012.
• Fahruddin er-Râzi, Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb, (çev. Suat Yıldırım-Lütfullah Cebeci-Sadık Kılıç-Cafer Sadık Doğru), c. XV, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995.
• HUTCHEON, Lynda, Irony’s Edge, Routledge, London, 1995.
• KAPLAN, Mehmet, Şiir Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2009.
• KILIÇ, Savaş, “İroni, İstihza, Alaysama”, Cogito, S. 57, 2008, s. 143-148.
• KORKMAZ, Ramazan, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000), Ankara, 2009.
• NECATİGİL, Behçet, Mektuplar, (Der. Hilmi Yavuz-Ali Tanyeri), YKY, İstanbul, 2000.
• UYGUNER, Muzaffer, “Yumuşak G”, Türk Dili, 1975, s. 290.
• UYGUNER, Muzaffer, Salâh Birsel, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1991.