Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unda Anlatı Düzlemleri

Yıl 2017, Sayı: 42, 113 - 130, 29.12.2017

Kadriye Yılmaz Emine Candan İri Hatice Gezer

Öz

Anlatı biliminin temel
konularından biri, anlatı düzlemlerinin (Fr.niveau narratif) sağlam bir şekilde
tespitidir. Bu, “anlatanın dünyası” (kurgusal olmayan bildirişim düzeyi) ile
“anlatılanların dünyası”nın (kurgusal söylem yahut eylem düzeyi) birbirinden
ayrılması ihtiyacının bir sonucudur. Yazarın fikri ve kahramanların fikirleri
arasındaki farkların ortaya konulmaması hikâye incelemelerinde karışıklığa
sebep olabilmektedir. Ayrıca anlatılanların
dünyasının kendi içinde yeni yan ve alt düzlemler oluşturduğu göz
önünde bulundurulmayıp bunların ayrı ayrı tespiti yapılmadığında bu karışıklık
daha da artmaktadır. Hikâye analizlerinin doğru bir biçimde gerçekleştirilmesi
için bu ve bu gibi düzlemlerin farklarının ortaya konulması zorunlu
görünmektedir. Bu yazıda Türk ve dünya edebiyatının başlıca aşk hikâyelerinden
biri olarak kabul edilen Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin anlatı
düzlemleri  tespit edilmiş ve bu
düzlemlerin tahkiyedeki fonksiyonları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anlatı bilimi, anlatı düzlemleri, Fuzûlî

Kaynakça

• Abdelmaksoud, Belal Saber Mohamed (2004). Leylâ ile Mecnûn Mesnevisinin Arap, Fars ve Türk Edebiyatı’nda Ele Alınış Biçimi ve Larendeli Hamdî’nin Eseri. DoktoraTezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Araç, Ünal (2014). “İslâm Resminde Leylâ ve Mecnûn ve Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Öyküsünün Resimli Örnekleri”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Araslı, Hamid (1977). Leylâ ve Mecnûn. Bakü: Gençlik Neşriyatı. Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-şu‘arâ. Ali Emiri Manzum 772. İstanbul: Millet Kütüphanesi. Ayan, Hüseyin (2011). Fuzûlî Leylâ vü Mecnûn. (5. Baskı). İstanbul: Dergâh. Doğan, Muhammet Nur (1996). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn. İstanbul: Çantay. Gölpınarlı, Abdülbâki (Tsz.). Fuzûlî Dîvânı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. İnalcık, Halil (2015). Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedîmler Şâîrler ve Mutrîbler. İstanbul: İş Bankası. İpekten, Halûk (1996). Fuzûlî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Ankara: Akçağ. Jahn, Manfred (2012). Anlatıbilim. Bahar Dervişcemaloğlu (Çev.). İstanbul. Dergâh. Kahraman, Mehmet (2011). Leyla ve Mecnun Romanı –Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn-. (2. Baskı). Ankara: Akçağ. Kaplan, Mehmet (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3- Tip Tahlilleri. (3. Baskı). İstanbul: Dergâh. Levend, Agâh Sırrı (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnun Hikâyesi. Ankara: İş Bankası Yayınları. Nizami (2001). Leylâ ile Mecnun. Ali Nihat Tarlan (Çev.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. Onan, Necmettin Halil (1956). Fuzuli Leylâ ile Mecnun. İstanbul: Maarif Basımevi. Sümer, Faruk (1994). “dihkan”. İslâm Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 289-290. Tekin, Gönül (2009). “Divan Edebiyatındaki Bazı Motiflerin Mitolojik Kökenleri”. Türklük Bilgisi Araştırmaları / Journal of Turkish Studies 33/2. Harvard: Harvard University. Yıldız, Alpay Doğan (2004). “Eski Bir Bahçenin Yeniden Düzenlenişi ya da Fuzûlî’nin Hikaye-i Leylâ ve Mecnun’u Sunuşu”. Bilig. 29: 201-222.
• Elektronik Kaynakça
• Filizok, Rıza. “‘Hikâye Etme’ Düzlemleri”. http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=News&file=article&sid=484 (Erişim tarihi : 19.07.2017a) Filizok, Rıza. “Hikâye Etme Bilimi”. http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=News&file=article&sid=478 (Erişim tarihi: 19.07.2017b) Filizok, Rıza. “Hikaye ve Romanda Bölümler ve Diziler”. http://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=1293 (Erişim tarihi: 05.05.2017c) Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn. Bibilothequé Nationale de France, Turc 316, http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84272029/f10.item.r=turc%20316 (Erişim Tarihi: 26.07.2017)