III. MURAD’A SUNULAN CİHAD-NÂME’NİN MÜELLİFİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2018, Sayı: 44, 139 - 150, 31.08.2018

Filiz Duman Selami Turan

Öz

Osmanlı Devleti’nde İslâmiyet’in
yayılması için gayrimüslimlerle yapılmış cenkleri anlatan eserlere gaza-nâme,
gazavat-nâme, fetih-nâme ve cihad-nâme adı verilmiştir. Osmanlı tarih
yazıcılığının önemli ürünlerinden olan bu eserlerin büyük bir bölümü XVI.
yüzyılda yazılmıştır. Yazımıza konu olan Barbaros Hayreddin Paşa’nın gazalarını
anlatan Cihad-nâme adlı eser bu asırda kaleme alınmıştır. Cihad-nâme,
Seyyid Muradî’nin Gazavât-ı Hayrettin Paşa adlı eserinden faydalanılarak
yazılmış içerisinde manzum parçaların olduğu mensur bir eserdir ve III. Murad’a
sunulmuştur. Cihad-nâme, Sâfî isimli bir müellife aittir. Müellif ile
ilgili eserde ve kaynaklarda yeterli bilgi yoktur. Bu çalışmada Sâfî mahlaslı
edipler araştırılmış, III. Murad döneminde yaşayan Sâfî mahlaslı altı edip
tespit edilebilmiştir. Bu ediplerin kimler olduğu incelenmiş, ancak bu
kişilerden I. Ahmed’in imamı olan, onun tarihini yazan şair Sâfî Mustafa Efendi
hariç diğerlerinin tarih yazıcılığı gibi bir çalışması olmadığı sonucuna
ulaşılmıştır. Üzerinde çalıştığımız eserin müellifi Sâfî Efendi ile Zübdetü’t-Tevârîh’in
yazarı Sâfî Mustafa Efendi’nin aynı kişi olduğu düşüncesi iki eser arasındaki
benzerlikler ve farklılıklar ortaya konularak ispat edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fetih-nâme, Sâfî, Zübdetü’t-Tevârîh, Cihad-nâme, III. Murad

Kaynakça

• Aberden, Lord. (1888), Cihad-nâme, Catalogue of the Turkish Manuscripts in the British Museum, Londra.
• Aclûnî. (H. 1351), Keşfü'l-Hafâ, 1817 numaralı hadis, Mektebetü’l-Kudsî, C. II, Beyrut.
• Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı, (2005), Haz. Süleyman Solmaz, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Ahıskalı, Recep. (2010), “Tahvil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Türk Diyanet Vakfı, C. 39, İstanbul.
• Aksoy, Hasan. (1995), “Fetihnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 12, İstanbul.
• Atâî, Nev’îzâde. (1989), Şakaik-i Nu’maniye ve Zeyilleri, Haz. Abdülkadir Özcan, Çağrı Yayınları, C. II, İstanbul.
• Babinger, Franz. (1992), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Bursalı Mehmed Tahir Bey. (1975), Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi, C. III, İstanbul.
• Canan, İbrahim. (1993), Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları, C. XVII, Ankara.
• Canım, Rıdvan. (2016), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. (2017), Bektaşî Şairleri ve Nefesleri, Çolpan Kitap, Ankara.
• Halaçoğlu, Yusuf, (1993). “Cerrah Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. VII, İstanbul.
• İpekten, Haluk (vd.). (1988), Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Kâf-zâde Fâ’îzi’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, (1997), Haz. Bekir Kayabaşı, İnönü Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• Kur’an Yolu Meali, (2014), Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara.
• Kütükoğlu, Bekir. (1994), Vekayi’nüvis Makaleler, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul.
• Kütükoğlu, Bekir. (2008), “Sâfî Mustafa Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Türk Diyanet Vakfı, C. XXXV, İstanbul.
• Levend, Agâh Sırrı. (2000), Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mustafa Sâfî ve Vesîletü’l-vusûl ilâ Mabbeti’r-Resûl Adlı Risalesi, (1993), Haz. İbrahim Hakkı İnal, Marmara Üniversitesi İslam Medeniyeti ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Mustafa Sâfî’nin Zübdetü’t-Tevârih’i, (2003), Haz. İbrahim Hakkı Çuhadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Özmen, İsmail. (1998), Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, C. II, Ankara.
• Pakalın, Mehmet Zeki. (2004), "Fetihnâme”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C. 1, İstanbul.
• Riyâzî Muhammed Efendi. (2017), Riyâzü’ş-şuara, Haz. Namık Açıkgöz, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Sâfî, Cihad-nâme, Rieu, British Museum, Londra, No: 24,958.
• Seyyid Muradî, Fetih-nâme-i Hayrettin Paşa, Topkapı Revan Kütüphanesi, No: 1291.
• Seyyid Muradî, Gazavât-ı Hayrettin Paşa, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, No: 2639.
• Süreyya, Mehmed. (1996), Sicill-i Osmanî, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, C. V, İstanbul.
• Tezkire-i Safâyî, (2005), Haz. Pervin Çapan, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Tezkire-i Şu’arâ ‘Arif Hikmet, (2014), Haz. Sadık Erdem, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye, (2000), Haz. İlhan Genç, AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Turan, Selami-Akgül, Ahmet. (Kış 2012), Sâfî’nin Kerbela Mersiyesi Üzerine Bir Tahlil, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Dergisi, Yıl: 19, Sayı: 64, Ankara.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA) (1990), Dergâh Yayınları, C. VII, İstanbul