Letoon Kutsal Alanı Kazılarında Bulunan Geç Antik Dönem Likya Üretimi Kandiller

Yıl 2019, Sayı: 48, 1 - 14, 30.12.2019

Sinan Mimaroğlu

Öz

Antik Çağlardan
başlayarak modern zamanlara kadar insan yaşamında önemli bir unsur olan
kandiller yaşamı kolaylaştıran aydınlatma gereçlerinden biridir. Farklı
formlarda, bezeme ve hamur yapısına sahip olan pismiş toprak kandiller
arkeolojik kazılarda tarihleme unsuru olarak kullanılmaktadır

Letoon, Muğla ili, Fethiye ilçesi, Kumluova Beldesi sınırları
içerisinde, Eşen Çayı’nın batısında yer almaktadır. Antik Çağda Likya’nın
kutsal alanı konumunda olan Letoon, 1988 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası
Listesi’ne Xanthos Antik Kenti ile beraber alınmıştır. Letoon kazıları 1960’lı
yıllarda başlamış, kazıların Bizans araştırmaları etabında Erken Hristiyanlık
Dönemine tarihlenen bir kilise, Profesör R. Martin Harrison tarafından ortaya
çıkarılmıştır. Yapıya yönelik olarak rapor niteliğinde verilen
bilgiler dışında günümüze kadar kapsamlı bir yayın yapılmamıştır. Bundan
sonraki dönemlerde “ Fouilles du Letoon de Xanthos” ve “Revue Archéologique adlı
yayın bantlarında, Kazı Sonuçları Toplantısı ve benzeri yayınlarında yer yer
Erken Bizans Dönemine ait seramikler üzerine kısa tanıtımlar yapılmıştır.

Letoon’daki Bizans
seramiklerine yönelik yayınların eksikliği nedeniyle 2015 yılından itibaren
Letoon Arkeolojik Araştırmaları Projesi kapsamında çalışmalar tekrar başlamış
ve 2019 yılına değin devam etmiştir. Letoon Kutsal alanında başlangıçtan günümüze
dek sürdürülen kazı çalışmalarında farklı alanlarda kandil buluntuları ele
geçmiştir. Bu çalışmada yoğun olarak Letoon Manastırı kazılarında daha önceki
yıllarda ele geçen kandiller ile tabakası belli olmayan Geç Antik Döneme
tarihlenen ve yayınlanmamış kandillerin incelenmesi amaçlanmıştır. Letoon
kutsal alanına yakın Patara Antik Kentinde yapılan seramik fırınları kazısında
bu gruba ait kandiller bulunmuştur. 
Kandillerin hamur rengi ve katkı maddeleri dikkate alındığında bu
çalışmada ele alınan tüme yakın kandillerin üretim yerinin Eşen Ovası olduğu
düşünülmektedir. Bu çalışma ile Likya tipi olarak tanımlayabileceğimiz bu kandillerin
tipolojik özelliklerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Likya Bölgesinde
yapılan kazılarda sıklıkla ele geçen bu tip kandillere ait yayınların az sayıda
olması bu çalışmanın temel amacını oluşturmuştur. Kazı buluntusu çark yapımı
benzer kandiller bazı yayınlarda Helenistik dönemden başlayarak İS.7. yüzyıla
değin tarihlendirilmişlerdir. Bu çalışmada Letoon Manastırı kazılarında
bulunmuş benzer kandiller ise genel buluntu konteksti içerisinde 6.yüzyıl
başı-7. yüzyıl ortasına tarihlendirilmişlerdir. 

Anahtar Kelimeler

Likya, Letoon, Early Byzantine Lamps

Kaynakça

• Bailey, D.M. (1975). A Catalogue of the Lamps in the British Museum I: Greek, Hellenistic and early Roman Pottery Lamps, Londra 1975.Bailey, D.M. (1988). A Cataloque of the Lamps in the British Museum III. Roman Provincial Lamps, London, 1988.Courtils, J.D., et al (2001). Xanthos. Rapport sur la campagne de 2000. In: Anatolia Antiqua, Tome 9, (pp. 227-241)Çevik, N- Bulut, S. (2010).İkinci KazıSezonunda Myra ve Limanı Andriake, bkz.N. Çevik (Ed), Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi, 22-115.Çokay, S.(1996). Antik Çağda Aydınlatma Araçları ve Perge Pişmiş Toprak Kandilleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Demir, D.(2018). Ayasuluk Tepesi ve Aziz Yuhanna Kilisesi Kazılarında Bulunmuş Tek Renk Sırlı Kandiller, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 15, Ocak 2018, 33-55Erdoğan, L.U.(2019). Kekova Adasında Bulunan Kandiller, Cedrus VII(2019), 441-448Fındık, E.(2008). Geç Roma Erken Hıristiyan Dönemi Seramikleri. içinde S.Y. Ötüken, 2007 Yılı Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Koruma-Onarım-Belgeleme Çalışmaları, 30. KST c.4, 26-30 Mayıs 2008, Ankara,.164-165Fındık, E. (2010). Late Roman-Early Byzantine Pottery From The Excavations of St. Nikolaos Church in Myra. Doksanaltı E.M.-Aslan E. (Ed.) Proceeding of the International Symposium “Trade and Prodiction Throug the Ages” 25-28 November 2008, Konya, 97-114.Fındık, E.( 2018). Terracota Lamps From Saint Nicholas Church, (Myra), XI. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri 19-24 | Ekim 2015, Karakaya, D., Little T.G.,(Ed.), Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi 2018, Antalya, c.2, 436-440. Hayes, J.W. (1980). Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum, I.Greek and Roman Clay Lamps, Toronto: Royal Ontario Museum, 1980Hayes, J.W.(2007). Clay Lamps, içinde A. II. S. Megavv (Ed .), Kourion 2007, (pp.477 -481),Laflı, E.(2015). Tonlampen aus Seleukeia Sidera in Pisidien, Ergün Laflı-Sami Patacı(Ed.) Recent Studies on theArchaeology of Anatolia, BAR International Series 2750 2015. 231-242Ötüken S.Y.-Fındık E.(2008) Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım Çalışmaları 2007, ANMED 2008/6, 47-51.Özkul, A.(1991). Patara Kandilleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum,1991Reynolds, P. (1987). El yacimiento tardorromano de Lucentum (Benalúa-Alicante): las cerámicas finas, Catalogo de Fondos del Museo Arqueologico Provincial II, Diputacion Provincial de Alicante, Alicante1987Rückert, B. (2007). Keramik aus den Sondagen 9, 30 und 31 in Limyra, S. Lemaitre(Ed.) Céramiques Antiques en Lycie (VIIe S.a.C. – VIIe S.p.C). Les Produits et les Marches. Actes de la Table Ronde de Poitiers (21-22 Mars 2003), Études 16, 2007, içinde (pp.25-76)Schoolman, E.M.(2012). Roman and Early Byzantine Terracotta Lamps, 2002–2005” C. Lightfoot (Ed.), The Amorium Reports: Volume 3, İstanbul: Zero, 2012, içinde (pp.193-215)Türker, A. Ç. (2010). Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Ve Kazılarda Ortaya Çıkarılan Küçük Buluntular, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi, N. Çevik, (Ed.), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2010, 137-152.Türker, A. Ç. (2018). Sırsız Seramik Buluntular, Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları 1989-2009, Homer Kitapevi ve Yayıncılık Ltd.Şti. İstanbul, 457-488.Varkıvanç, B. (2001-2002) Patara ’da Bir Seramik İşliği, Adalya V, 2001 -2002, 137-152.
• http://arkeo.bilkent.edu.tr/newsletter/newsle28.html( Erişim tarihi 20.10.2019)