Tarsus Ve Kusun Kazaları Nüfus Defterinin Tahlil ve Değerlendirmesi

Yıl 2020, Sayı: 49, 160 - 170, 30.04.2020

Kazım Kartal , Hava Selçuk

Öz

Osmanlı Devletinde uzun süre nüfus ve arazi tahririleri yapılmıştı.
Özellikle tımar sistemiyle bağlantılı olarak ülkedeki vergi potansiyelini
görmek üzere tahrirler yapıldı ve bu çalışmalar sonucunda defterler düzenlendi.
Tımar sistemi eski önemini kaybedince tahrir işlemleri avarız sayımları şekline
dönüştü. 19.  yüzyıldaki yeni
gelişmelerle birlikte sayım işlemlerinin mahiyeti de değişmeye başladı. 1830-
31’de genel bir nüfus sayımı yoluyla ülkedeki erkek nüfus belirlenmeye
çalışıldı. Önce İstanbul’da daha sonra ülkenin genelinde sayımlar yapıldı.  Bu sayımlar kapsamında Tarsus ve Kusun
kazalarının da nüfus sayımı yapılmıştır. Tarsus sancağı, 1519 tarihinde Tarsus
merkez, Kusun ve Ulaş olmak üzere üç nahiyeden oluşuyordu. XIX. asırda sancağın
idarî taksimatında bazı değişiklikler görülmektedir. Bu yüzyılın başlarında,
Tarsus Sancağı, Tarsus merkez, Kusun, Ulaş, Kuştemür, Gökçeli, Elvanlı, Namrun
ve Tekeli nahiyelerinden oluşuyordu. Bugün Mersin(İçel) sınırlarında bir ilçe
olan Tarsus ve Kusun kazalarına ait 29.12.1247 (1832) tarihli NFS.d:3694
numarada kayıtlı “Kaza-i Tarsus ve Kusun
Nüfus defterinde” Müslüman mahalle ve köyleri içeren bir sayımın
yapıldığını ve deftere kaydedildiğini tespit etmekteyiz. Tarsus kazasının 14
Müslüman mahallesi, 1 zimmi mahallesinde oturan Müslüman taife, Tarsus
bahçelerinde oturan halk, Tarsusa bağlı 11 köy ile Kusun kazasına bağlı 17 köy
ve 1 cemaat olmak üzere ikamet eden toplam 3.699 kişinin kaydı tutulmuştur.
İşte bu çalışmada Tarsus ve Kusun’a ait defterdeki nüfusa ilişkin bilgiler
değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tarsus, Nüfus

Kaynakça

• Kaynakça
• A-Arşivler
• COA: NFS.d:3694
• B-Diğer Kaynaklar
• Altı A. (2019), “Nüfus Defterlerine Göre Pirevi (Hacı Bektaş Veli Tekkesi) (1830-1846)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, s.77-98.
• Bilgili A. S. (2011), “Tarsus”, DVİA, C.40, s. 111-114.
• Bilgili A. S.(2010), “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Adana, Tarsus Ve Mersin Bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl)”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi /, 54, s. 53. (49-78)
• Çavuş R. (2018), “Geçmişin Yorumlanmasında Nüfus defterlerinin Rolü”, Journal of History and Future, , Volume 4, Issue 1, s.53.
• Ulaş S. (2012), Tarsus Kazasının Sosyo-Ekonomik Yapısı (1856-1914), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin, s.173.
• Poş A. (2008), Arşiv Belgelerine Göre Tarsus’ta Sosyo-Kültürel Yapı (XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış doktora tezi, Bursa.
• Poş A. (2008), “XIX. Yüzyılda Tarsus’un Nüfusu”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.8, Sayı:2, s.99-116.
• Yılmaz Y. (2011), “Osmanlı Döneminde Tarsus Vakıfları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 35, s.52-53(39-59)
• Kartal K. & Kartal S. S. (2018), ‘’H.1256/M.1840-41 Tarihli Müslim Nüfus Defterlerine Göre Karahisar-ı Develi (Yeşilhisar) Kazâsı: Sosyo-ekonomik ve Demografik Yapısı’’, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar Cilt 2, Gece Akademi, s.113-130.