Sheikh Mehmed Sırrî, His Life, Works, Literary Personality and His Work Called “Tarîk-i Ta’bir ve Terbiyenâme-i Dervîşân”

Yıl 2020, Sayı: 50, 149 - 166, 31.08.2020

Halil Kurt

Öz

Mehmed Sırrî Efendi who is one of our poets who continued the tradition of sufi poetry in the18th century, was born in İstanbul. Sırrî Efendi who was first a disciple and the khalifa of the sheikh of the Kubbe Lodge Süleyman Efendi, founded the Remli Lodge nearby Fatih district in İstanbul and became the sheikh of the Qadiriyya. Apart from his colectedpoems, he compiled on few leaflets regarding sufism. The poet who used the pseudonym “Sırrî” in his poems most of which one lyrical and didactical became one of the sufi figures who ensured the establishment of Qadiriyya in İstanbul. Mehmed Sırrî Efendi expressed his thoughts and feelings regarding sufism in a sincere way. The poetwho is a great lover of Allah and prophet wrote his poems in a religious manner, followed the path of the ahlus sunnah and led his followers in this direction. Mehmed Sırrî Efendi who is reported to have passed away in 1728 or 1730, was buried in the courtyard of the Remli lodge in Şehremini. With this study the only confirmed written work of sheikh Mehmed Sırrî Efendi which was reproduced by Abdullah Sorgucuzade and is registered at the Yapı Kredi Sermet Çifter Research Library with the archieve number 151/1 as the collected poems and the leaflets of the poet which contain his thougths regarding sufism was brought to light. This work aims to determine the place of Mehmed Sırrî Efendi in the Turkish sufi literature about whom no scientific works exist and to give specific information about his works and literal personality.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Mehmet Sırrî, Collected poems, Qadiriyya, Tabirname, Remli

Şeyh Mehmed Sırrî Efendi'nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ile Tarîk-i Ta’bir ve Terbiyenâme-i Dervîşân Adlı Risalesi

Öz

XVIII. yüzyılda tasavvufî şiir geleneğini devam ettiren şairlerimizden biri olan Mehmed Sırrî Efendi, İstanbul’da doğmuştur. Kubbe tekkesi postnişini Süleyman Efendi’nin önce talebesi sonra halifesi olan Sırrî Efendi, İstanbul’da Fatih semti civarındaki Remli tekkesini kurmuş ve Kadirî tarikatı şeyhi olmuştur. Şiirlerini ihtiva eden divanından başka tasavvufa dair birkaç risale daha telif etmiştir. Çoğunlukla lirik ve didaktik nitelikte olan şiirlerinde Sırrî mahlasını kullanan şair, İstanbul’da Kadiriliğin kökleşmesini sağlayan mutasavvıf şahsiyetlerden biri olmuştur. Mehmed Sırri Efendi, din ve tasavvufla ilgili duygu ve düşüncelerini içten ve samimi bir anlatımla dile getirmiştir. Hak aşığı ve peygamber sevdalısı olan şair, samimi bir dindar edasıyla şiirlerini kaleme almış; ehl-i sünnet çizgisini takip etmiş ve müritlerine bu hususta yol göstermiştir. Kaynaklarda 1140 / 1728 veya 1142 / 1730 tarihinde İstanbul’da vefat ettiği belirtilen Mehmed Sırrî Efendi, Şehremini’ndeki Remlî dergâhının bahçesine defnedilmiştir.
Bu çalışmayla, Şeyh Mehmed Sırrî Efendi’nin şimdiye kadar tespit edilebilen tek yazma nüshası İstanbul Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 15/1 arşiv numarasında kayıtlı olan Abdullah Sorgucuzade tarafından istinsah edilen divanı ve sanatçının tasavvufla ilgili düşüncelerini ihtiva eden risaleleri gün yüzüne çıkarılmıştır.
Bu makale, hakkında bilimsel bir çalışma bulunmayan Şeyh Mehmed Sırrî Efendi’yi tanıtmakla birlikte eserleri ve edebi kişiliği hakkında bilgi verilerek onun Türk tasavvuf edebiyatındaki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Mehmed Sırrî, Divan, Kâdirî, Tabirname

Kaynakça

• BALABAN, Âdem, (2014). “Türkçe Yazma Ta’bîrnâmeler”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, C.9, 112-132CEYHAN, Semih, (2018). “Kadiriyye”, Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür, (ed.) Semih Ceyhan, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ÇAKIR, Adalet, (2006). Mehmet Rif’at Efendi’nin Nefhatü’r-Riyazi’l-Âliye Adlı Eserin Işığında Anadolu’da Kadirilik, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.DAL, M. Fahrettin, (2006). Fahreddin Erenden’in Tasavvufi Görüşleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans tezi.DEVELLİOĞLU, Ferit, (1997) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.EL-ACLÛNÎ, 1351, Keşfü’l-Hâfâ ve Muzîe’l-İlbâs Amma’ş- Tehere Mine’l Ehâdis-i ala Elsineti’n-Nâs, c.I- II, Haleb: Matbaatü’l- Fünûn.ERDOĞAN, Arzu, (1993) Türkçe Rüya Tâbirnâmeleri ve İbn-i Sirin’den Tercüme Edilen Bir Tâbirnâme, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış yüksek lisans tezi.GÜLTEKİN, Menekşe, (2009). Şekûrî Divanı, İstanbul: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.GÜNEŞ, Mustafa, (1994). Eşrefoğlu Rumî ve Divanı, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora tezi.GÜZEL, Abdurrahman, (2009). Dini-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ.IŞIN, Ekrem, (1994). “Kadirilik”, Dünden Bugüne İstanbul Aansiklopedisi, C. IV, 373, İstanbul.İPEKTEN, Haluk, (2008). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh.İPEKTEN, Haluk; İsen Mustafa v.d., (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakanlığı.Komisyon, (1991). Fatih Câmileri ve Diğer Târihî Eserler, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Fatih Şubesi.KURT, Halil, (2015). Şeyh Mehmed Sırrî Divanı, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.___________, (2018). Şeyh Mehmed Sırrî Efendi ve Beyan-ı Furu-ı Esma Adlı Risalesi, 7. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildirler Kitabı 1 Burdur, 9-12 Mayıs.Mehmet Rif’at Efendi, Nefhatü’r-riyâzi’l-âliye fî beyân-i tarîkati’l-Kādiriyye, Millet Kütüphânesi Ali Emîrî Şer‘iyye bölümü no: 1127, vr. 300a.MUSLU, Ramazan, (2004). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18.yüzyıl), İstanbul: İnsan.ÖNGÖREN, Reşat, (2008). “Rûmiyye”, DİA, C: 35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.ÖZDAMAR, Mustafa, (1994). Dersaâdet Dergâhları, İstanbul: Kırk Kandil.PEKOLCAY, A. Necla, Abdullah Uçman (1995). “Eşrefoğlu Rumî”, DİA, C. 11,İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.Sadık Vicdanî, (1995). Tomâr-ı Turûk-ı Aliyye-Tarîkatler ve Silsileleri, haz. İrfan Gündüz, İstanbul: Enderun.Şeyh Mehmed Sırrî, Divan-ı Mürşid-i Dervişan, Yapı Kredi Sermet Çifteler Araştırma kütüphanesi, No: 15/1, vr. 7a.TURAN, Lokman, (2011). İstanbul Dergâhları Hakkında Bilinmeyen Bir Eser: Lütfî’nin Hankah-nâmesi, Türkbilig, 21: 40.YAZICI, Nurcan, (2010), “Tebrîk-nâme-i Millî’ye Göre II. Abdülhamid’in İstanbul’daki İmar Faaliyetleri II: Tekkeler”, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Ekim 2009, Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yayınları No.1, İstanbul. YÜCER, Hür Mahmut, (2004). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İstanbul: İnsan.YÜKSEL, Hasan Avni, (1996). Türk İslam Tasavvuf Geleneğinde Rüya, lstanbul: MEB.