Mustafa Kemal Paşa’nın Cemal Paşa Ailesine Sahip Çıkması

Yıl 2020, Sayı: 51, 47 - 60, 31.12.2020

Nevzat Artuç

Öz

Mustafa Kemal Paşa, İttihat ve Terakki lider kadrosu içerisinde yer alan ve ağabey! diye hitap ettiği Cemal Paşa ile çok eskilere dayanan bir dostluğa sahipti. Cemal Paşa, Mondros Mütarekesi sonrasında yurt dışına çıktığı zaman eşi Seniha Hanım’a defalarca “Ben ölürsem o sizi unutmaz” sözleriyle kendisinden sonra ailesini kardeşim! diye hitap ettiği Mustafa Kemal Paşa’ya emanet etmişti. Seniha Hanım her fırsatta bu gerçeği dile getirmiş, aile olarak Mustafa Kemal Paşa’ya çok şey borçlu olduklarını ifade etmiştir. Gerçekten de Cemal Paşa’nın 1922’de şehit edilmesinden sonra, Mustafa Kemal Paşa, ailesine büyük yardımlarda bulunmuştur. Seniha Hanım maddi sıkıntılar içine düştüğünde, çaresiz kaldığında tek dayanağımızsınız diye hitap ettiği Mustafa Kemal Paşa’ya müracaat etmiştir. Çalışmamızda Seniha Hanım’ın dönemin basın-yayın organlarında yer alan beyanatlarından, Cumhurbaşkanlığı Arşivi’nde bulunan 1925 ile 1930 tarihleri arasında doğrudan Mustafa Kemal Paşa’ya yazılmış, (Daha önce yayınlanmamış) olan çok sayıda mektup ve telgraflardan, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde aileye yapılan yardımlarla ilgili belgelerden ve Orhan Koloğlu’nun aile üyeleriyle yapmış olduğu görüşmenin ardından kaleme almış olduğu makaleden istifade edilecektir. Böylece Mustafa Kemal Atatürk’ün devlet adamlığı ve askerlik vasfı dışında son derece vefalı ve insani duygulara sahip örnek bir şahsiyet olduğu gerçeği tarihi bir hakikat olarak ortaya konulmuş olacaktır

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Cemal Paşa, Seniha Hanım, Hayriye Hanım, Türkiye İş Bankası.

Kaynakça

• BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ İ.TAL, 12 Safer 1334/ 7 Kanun-ı evvel 1334. MV, 241/221. Cumhurbaşkanlığı Arşivi A III-7, D 18, F 58-1, A V-2, D 79-2a, F 1-194, AVII-1-a, D.87, F.11-24, AVII-1-dc, D.87, F.1-153, A. VIII-1-a, D. 87, F. 1-27, A.VII-1-a, D. 87, F. 1-16, A.VII-1-a, D. 87, F. 1-25, A.VIII-2-a, D. 90, F. 1-12, A.VII-1-a, D. 87, F. 1-164, A. IV-6, D. 54, F. 50-3, A.IV-6, D. 54, F. 50-5, A.VII-I-a, D. 87, F. 1-630, Dolap No:18, Kutu No: 188, Dosya No: 7. Cumhuriyet Arşivi Başvekâlet Kararlar Dairesi Müdürlüğü, 030 18 01/87 46 16, 030 18 01/86 31 4, 030 10/204 392 17, 030 18 01/016 79 11, 030 18 01/025 498, 030 18 01/87 46 16, 030 18 01/86 31 4. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Arşivi Künye Defteri, Defter No: 1, Sayfa No: 4/1-1, 8 Ocak 1339 (8 Ocak 1923). Gazeteler İkdam, 9134, 23 Ağustos 1934. Resimli Hayat, 23 Mart 1954, s. 26-27. Araştırma-İnceleme ve Hatıratlar ADIVAR, Halide Edip (1926). Memoirs of Halide Edip, London. ADIVAR, Halide Edip (2004). Mor Salkımlı Ev, (Yayına Haz. Mehmet Kalpaklı- Gülbün Türkgeldi), Özgür Yay., İstanbul. ARTUÇ, Nevzat (2008). Cemal Paşa, TTK Yay., Ankara. BARDAKÇI, Murat (2014). İttihadçı’nın Sandığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul. CEMAL, Behçet (1959). “Rahmetli Babam”, Bahriye Nazırı ve 4. Ordu Kumandanı Cemal Paşa, Hatıralar, (Tamamlayan ve Tertipleyen Behçet Cemal), Selek Yay., İstanbul. DÜSTÛR, (1961), 4. Tertip, C. I, Ankara, s. 1152. DÜSTÛR, (1939), 3. Tertip, C. XX, İstanbul, s. 1549. ERLER, Suzan (1954). “Cemiyet Hayatımızda Çığır Açan Kadınlar: Seniha Cemal”, Resimli Hayat, Sa. 23, s. 26-27. HIZLAN, Doğan (2004). Bu Romanı Ancak Selim İleri Yazabilir”, Hürriyet. com. tr, 15 Şubat. İNAN, Afet (1991). M. Kemal Atatürk’ün Karslbad Hatıraları, TTK Basımevi, Ankara 1991. KANDEMİR, Feridun (1934). “Cemal Paşa’nın Son Günleri”, Yedigün, C. IV, S. 85, 24 Ekim (Yazı Dizisi). KOCATÜRK, Utkan (1988). Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara. KOLOĞLU, Orhan (2004). “İttihatçı eşi Olmanın Ağır Bedeli”, Popüler Tarih, Sa. 42, Şubat, s. 46-47. PERİNÇEK, Mehmet (2006). “Sovyet Arşivlerinden Yeni Belgeler: Cemal Paşa’nın Ailesine 5 Bin Altın Sovyet Yardımı”, Toplumsal Tarih, Sa. 151, Temmuz, s. 60-61. SARAY, Mehmet (1997). Afganistan ve Türkler, Kitabevi Yay., İstanbul. TÜRK PARLAMENTO TARİHİ, (1994), II. DÖNEM (1923-1927), Ankara. UCA, Alaattin (2009). “Cemal Paşa’nın Resmi Hal Tercümesi ve Millî Savunma Bakanlığı Arşivi’ndeki Bazı Belgeler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sa. 41, Erzurum, s. 271-305.